Cijfers alcohol en hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten komen veel voor. In Nederland leden in 2019 naar schatting 1,7 miljoen mensen aan een hart- en vaatziekte. Ischemische hartziekten (ook wel coronaire hartziekten) worden veroorzaakt door vernauwingen van de kransslagaders en komen het vaakst voor. Bij mannen komen hart- en vaatziekten wat vaker voor dan bij vrouwen [2]. Hart- en vaatziekten zorgen voor een grote ziektelast.

Met ziektelast wordt de hoeveelheid gezondheidsverlies in een populatie bedoeld. De ziektelast wordt vaak uitgedrukt in DALY’s (Disability-Adjusted Life-Years). Een DALY is een combinatie van het aantal jaren geleefd met de ziekte en het aantal jaren verloren door vroegtijdige sterfte [3]. Ischemische hartziekten staan op nummer 1 van een ranglijst van in totaal 75 verschillende ziekten waarvoor de ziektelast berekend is, waaronder ook COPD en diabetes [4].

Lees meer over hart- en vaatziekten op de website van de Hartstichting

Lees hoeveel Nederlanders drinken in het dossier Alcohol en cijfers.

Het drinken van alcohol vergroot het risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten, maar er zijn (voor zover bekend) geen Nederlandse cijfers beschikbaar over hoe groot dat risico precies is. Er zijn op dit gebied wel verschillende andere cijfers uit onderzoek bekend.

• Bijna 1 op de 5 (19%) van alle alcoholgerelateerde sterfgevallen wordt veroorzaakt door een hart- of vaatziekte [5].
• Ischemische hartziekten (ook wel coronaire hartziekten genoemd) zijn in landen met een hoge welvaart - zoals Nederland - de belangrijkste oorzaak voor alcoholgerelateerde sterfte (18.8%) [5]. Hartinfarct en angina pectoris zijn de belangrijkste vormen van ischemische hartziekte.
• De consumptie van alcohol zorgt voor een toename in sterfte (PAF: 3,2%) en ziektelast (PAF: 3,1%) als gevolg van hart- en vaatziekten.

Tabel 1 geeft een overzicht van risicocijfers voor verschillende hart- en vaatziekten. Deze risicocijfers worden uitgedrukt in PAF’s (populatie attributieve fractie). PAF geeft een schatting hoe groot het éxtra risico is dat mensen lopen op sterfte of ziektelast door het drinken van alcohol, bovenop het al bestaande risico op sterfte en ziektelast door deze aandoeningen.

In de tabel valt op dat alcoholgebruik bij verschillende hart- en vaatziekten zorgt voor een toename in ziektelast en sterfte. Voor hypertensie is het extra risico het hoogst (7,4% voor sterfte en 8,0% voor ziektelast).

Voor herseninfarct is er een negatieve waarde. Dit wijst op een mogelijk beschermend effect van alcohol. Zie ook het item Invloed van alcoholgebruik op het ontstaan van ischemische hartziekten en herseninfarct.

_{Tabel 1 Ziektelast en sterfte door hart- en vaatziekten als gevolg van alcoholconsumptie uitgedrukt in PAF’s wereldwijd [6]. PAF geeft een schatting hoe groot het éxtra risico is dat mensen lopen op sterfte of ziektelast door het drinken van alcohol, bovenop het al bestaande risico op sterfte en ziektelast door deze aandoeningen.}

In Nederland lijkt de rol die alcoholgebruik kan spelen bij het ontstaan van hart- en vaatziekten nog relatief onbekend. De Vereniging voor VerslavingsGeneeskunde Nederland (VVGN) roept dan ook in haar standpunt [7] op om hier meer bekendheid aan te geven. Dit geldt ook voor de rol die alcoholgebruik kan spelen bij het ontstaan van alcoholische cardiomyopathie. Daarbij roept de VVGN ook op om na te denken over een passende aanpak van gezondheidsschade door overmatig alcoholgebruik.

Bovenstaande cijfers geven een schatting van de risico’s op basis van cijfers van de wereldbevolking als geheel. Het is moeilijk om deze cijfers als basis te gebruiken voor een schatting van de grootte van de risico’s voor individuele personen. De kansen op nadelige (of gunstige) gevolgen van alcoholgebruik voor het ontstaan van hart- en vaatziekten zijn bij de ene persoon groter dan bij de andere. Er zijn over de jaren wel diverse factoren onderzocht die zouden kunnen verklaren waarom dit zo is. Een aantal van deze factoren bespreken we in dit dossier, zoals drinkpatroon en geslacht.

Maar in hoeverre deze (en andere) factoren het risico van alcohol op hart- en vaatziekten écht beïnvloeden is nog grotendeels onbekend, net als wat dat dan betekent op individueel niveau. Er wordt ook nog veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar onder andere de rol die de factoren leeftijd, etniciteit en genetische achtergrond hierbij spelen [8, 9]. Hopelijk levert dit onderzoek in de toekomst meer inzichten op waaruit we kunnen verklaren waarom de ene persoon gevoeliger is voor de gevolgen van alcohol op hart- en vaatziekten dan de andere.

Referenties

1. Volksgezondheid en Zorg (n.d.). Geraadpleegd: Ziektelastberekeningen | Definitie en methode ziektelastberekening | Volksgezondheidenzorg.info
2. Volksgezondheid en Zorg (n.d.). Geraadpleegd: Hart- en vaatziekten | Cijfers & Context | Huidige situatie | Volksgezondheidenzorg.info
3. Volksgezondheid en zorg (n.d.) Geraadpleegd: https://www.volksgezondheidenzorg.info/ziektelast-nederland
4. Volksgezondheid en Zorg (n.d.). Geraadpleegd: Hart- en vaatziekten | Cijfers & Context | Ziektelast | Volksgezondheidenzorg.info
5. World Health Organization. Global Status Report on Alcohol and Health 2018; WHO: Geneva, Italy, 2018.
6. Shield, K., Manthey, J., Rylett, M., Probst, C., Wettlaufer, A., Parry, C. D., & Rehm, J. (2020). National, regional, and global burdens of disease from 2000 to 2016 attributable to alcohol use: a comparative risk assessment study. The Lancet Public Health, 5(1), e51-e61.
7. VVGN. Geraadpleegd van: Standpunt van de Vereniging voor VerslavingsGeneeskunde Nederland (VVGN) over alcohol - VVGN
8. Chiva-Blanch, G., & Badimon, L. (2020). Benefits and risks of moderate alcohol consumption on cardiovascular disease: Current findings and controversies. Nutrients, 12(1), 108.
9. Piano, M. R. (2017). Alcohol’s effects on the cardiovascular system. Alcohol research: current reviews, 38(2), 219.