Welke invloed heeft alcohol op (het ontstaan van) diabetes?

Alcohol en diabetes gaan niet goed samen: het gebruik van alcohol verstoort de bloedsuikerspiegel. Dit komt omdat de lever tijdens het afbreken van alcohol geen of onvoldoende glucose kan vormen, maar ook omdat alcoholische dranken veel koolhydraten (en dus suiker) leveren [1, 2].

Alcohol geeft direct na het drinken een stijging van de bloedsuikerwaarde, zeker als het drankje veel koolhydraten bevat, zoals bij mixdrankjes het geval is. Maar na enkele uren heeft alcohol juist een verlagend effect op de bloedsuikerwaarde, wat voor een hypoglykemie (een te lage bloedsuikerwaarde, die uiteindelijk tot bewusteloosheid kan leiden) kan zorgen [1]. Normaal gesproken maakt de lever regelmatig glucose aan (gluconeogenese), waardoor de bloedsuikerspiegel op peil blijft als je langere tijd niet eet. Maar wanneer je alcohol drinkt, is de lever ‘te druk’ met het afbreken van die alcohol en maakt dus minder glucose, waardoor een hypoglykemie kan ontstaan [3]. Na een avond drinken kan dit glucoseverlagende effect zeker zes tot acht uur aanhouden en in sommige gevallen duurt het zelfs 24 uur; de lever breekt één glas alcohol in ongeveer anderhalf uur af.

Door alcohol voel je de hypoglykemie minder goed aankomen. Daarnaast zijn de verschijnselen van een hypoglykemie vergelijkbaar met die van dronkenschap. Hierdoor kan verwarring kan ontstaan, ook bij de omgeving. En door alcohol kun je in een diepere slaap raken, waardoor je veel minder gemakkelijk wakker wordt uit een hypoglykemie. In ernstige gevallen kan dit leiden tot bewustzijnsverlies, epileptische aanvallen of zelfs overlijden.

De invloed van gematigd drinkgedrag op diabetes is complex en er is discussie over een mogelijk beschermend effect van regelmatig, gematigd drinkgedrag op de ontwikkeling van diabetes [4-6].

Patiënten die al diabetes type 2 hebben, hebben volgens onderzoek baat bij een matig alcoholgebruik, van met name wijn. Dit wil zeggen maximaal 21 eenheden per week voor mannen en maximaal 14 eenheden per week voor vrouwen. Matig alcoholgebruik verlaagt volgens dit onderzoek de kans op hart- en vaatziekten en overlijden [7, 8]. Dit effect, de zogenoemde ‘J-curve’, wordt gezien bij enkele ziekten. Er is veel discussie onder onderzoekers of er echt sprake is van een gunstig effect. Lees hier meer over de J-curve.

Zwaar alcoholgebruik - vanaf zes standaardglazen per dag - verhoogt de kans op het ontwikkelen van diabetes. De combinatie van zwaar drinken en al bestaande diabetes verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, leverschade, verminderde nierfunctie of nierfalen, schade aan het netvlies van het oog en neurologische stoornissen. Deze orgaanschade verhoogt de kans op vroegtijdig overlijden [9, 10].

Alert op (zwaar) alcoholgebruik
Zwaar alcoholgebruik heeft dus een ongunstig effect op diabetes. Daarom is het van belang om tijdens de behandeling van diabetespatiënten in kaart te brengen of ze drinken en zo ja, hoeveel en hoe vaak. Ook omdat zwaar alcoholgebruik in de weg kan staan van goede zelfzorg. Bij diabetespatiënten met risicovol drinkgedrag kan interveniëren ernstige ziektesymptomen en vroegtijdig overlijden voorkomen [11].

Advies Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad adviseert alle volwassenen – en ook diabetici - om geen alcohol te drinken of hooguit één glas alcohol per dag. Diabetici krijgen van het Diabetesfonds bovendien het advies om altijd wat te eten bij het drinken van alcohol om te voorkomen dat er een hypoglykemie ontstaat [1].