Wat doet alcohol in de lever?

Alcohol wordt via het maag-darmkanaal in het bloed opgenomen. Vervolgens wordt het via de leverpoortader naar de lever getransporteerd. Vrijwel alle alcohol in het bloed wordt in de lever met behulp van enzymen afgebroken (zie Figuur 1) [1, 2, 4].

Afbraak van alcohol in drie stappen

1. Alcohol wordt afgebroken tot aceetaldehyde. Deze giftige stof tast de organen aan en is verantwoordelijk voor de kater.
2. Aceetaldehyde wordt in de lever afgebroken tot azijnzuur
3. Azijnzuur wordt afgebroken tot water en kooldioxide. Water en kooldioxide verlaten het lichaam via de urine en de adem.

De lever breekt ongeveer 90-95% van de alcohol in het bloed af. De rest van de alcohol (ca. 5-10%) verlaat het lichaam via de urine, de adem en als zweet [5].

Eén glas duurt anderhalf uur
De lever breekt alcohol af met een snelheid van ongeveer 7 gram per uur. Om een standaardglas alcoholische drank met 10 gram alcohol te verwerken, is ongeveer anderhalf uur nodig.

Lees hier meer over de opname en afbraak van alcohol.

Leververvetting ontstaat door een opeenstapeling van vet in de levercellen doordat de vetstofwisseling in de lever is verstoord (Figuur 2.2). Een veelvoorkomende oorzaak hiervan is langdurig, overmatig alcoholgebruik. Leververvetting verloopt veelal zonder symptomen en is omkeerbaar als de oorzaak wordt weggenomen. Dit betekent dat zodra iemand stopt met het drinken van alcohol, de lever zich weer (gedeeltelijk) kan herstellen [1,3].

Langdurig, overmatig alcoholgebruik leidt bij meer dan 90% van de drinkers tot leververvetting en bij 30% tot ernstiger leveraandoeningen [1, 2, 3].

Bij het ontstaan van schade aan de lever worden vier stadia onderscheiden, deze worden hieronder besproken. NB: Onderstaande aandoeningen kunnen ook door andere oorzaken dan overmatig alcoholgebruik ontstaan.

1. Leververvetting (steatose)
Leververvetting ontstaat door een opeenstapeling van vet in de levercellen. Het vet gaat zich opstapelen doordat de vetstofwisseling in de lever is verstoord (Figuur 2.2). Een veelvoorkomende oorzaak hiervan is langdurig, overmatig alcoholgebruik. Leververvetting verloopt veelal zonder symptomen en is vaak omkeerbaar als de oorzaak wordt weggenomen. Dit betekent dat zodra iemand stopt met het drinken van alcohol, de lever zich weer (gedeeltelijk) kan herstellen [1,3].

2. Leverontsteking (hepatitis)
Langdurige leververvetting door langdurig alcoholgebruik kan overgaan in een leverontsteking, ook wel alcoholische hepatitis genoemd (Figuur 2.3).

Acuut of sluipend
Het drinken van een zeer grote hoeveelheid alcohol in korte tijd kan een acute leverontsteking veroorzaken. Dit gaat gepaard met acute klachten als koorts, hevige buikpijn en overgeven. Maar een leverontsteking kan ook meer sluipend ontstaan, met minder opvallende klachten als afgenomen eetlust, afvallen, vermoeidheid of zwakte. Deze klachten treden vaak pas in een laat stadium op, omdat de lever een grote reservecapaciteit heeft [6]. Bij ernstige alcoholhepatitis kan geelzucht optreden, waardoor de huid en/of het oogwit geel worden.

3. Verlittekening (leverfibrose)
Fibrose is littekenweefsel. Dit ontstaat wanneer de lever langere tijd ontstoken is of op een andere manier schade ondervindt, al dan niet veroorzaakt door alcohol (Figuur 2.4). Het littekenweefsel gaat rond de levercellen liggen en verstoort de structuur en daarmee de werking van de lever. Fibrose zelf geeft geen symptomen, maar kan leiden tot cirrose (zie volgende alinea).

4. Levercirrose
Als het littekenweefsel zich verder blijft ontwikkelen zullen de levercellen uiteindelijk afsterven. Zo ontstaat cirrose ofwel ‘verlittekening’ van de lever (Figuur 2.5). Door cirrose raakt de bloedstroom door de lever verstoord, waardoor een verhoogde bloeddruk ontstaat in de leverpoortader, die het bloed naar de lever aanvoert. We noemen dit portale hypertensie. Portale hypertensie kan leiden tot een vergrote milt of slokdarmspataderen. Bij ernstige cirrose kan vochtophoping in de buik en hersenschade optreden. Deze hersenschade kan gepaard gaan met verwardheid, gedaald bewustzijn of bewegingsstoornissen. Deze vorm van hersenschade wordt hepatische encefalopathie genoemd [4]. De gevolgen van levercirrose zijn levensbedreigend. Ongeveer een op de tien zware drinkers ontwikkelt uiteindelijk levercirrose, meestal na een termijn van 10 tot 20 jaar [6, 7].

Verhoogd risico op leverkanker
Levercirrose is in de meeste gevallen onomkeerbaar en geeft een verhoogde kans op het ontwikkelen van leverkanker (hepatocellulair carcinoom, Figuur 2.6) [8].

Leverfalen
Door langdurige cirrose kan de lever onvoldoende functioneren en kan leverfalen ontstaan. Dit is een levensbedreigende situatie, waarin in veel gevallen een levertransplantatie nodig is. Stoppen met drinken stopt de progressie van levercirrose in de meeste gevallen [7].

Figuur 2 - De vier stadia van schade aan de lever en de mogelijkheid tot het ontstaan van leverkanker.