Combinatiegebruik Ecstasy - Alcohol

Een Nederlandse vragenlijst studie onder 159 ecstasy-alcohol combinatiegebruikers (18-29 jaar) (niet-representatieve steekproef), liet zien dat ecstasy-alcohol combinatiegebruikers vaker ecstasy gedurende hun hele leven en gedurende het afgelopen jaar hebben gebruikt, in vergelijking met ecstasygebruikers die hun gebruik niet combineren met andere middelen [2]. Hiermee lijkt het erop dat meer ervaren ecstasy gebruikers vaker combineren met andere middelen. Van de ondervraagde ecstasy-alcohol combinatiegebruikers combineert 22.4% hun gebruik altijd met alcohol, waarbij de meerderheid (78.9%) aangeeft dat het combineren een bewuste keuze is [2].

De voornaamste redenen van combineren zijn om het combinatie-effect te ervaren [2] (20.5%), om de positieve effecten van ecstasy te versterken [2] (12.4%) of ‘andere redenen’ (47.8%), zoals de ‘lekkere’ smaak van bier en het ‘gezellige’ karakter van ‘samen een drankje doen’ [2]. Wanneer een ecstasy-alcohol combinatiegebruiker combineert, consumeert deze persoon gemiddeld vijf glazen alcohol voor/tijdens/na het gebruik van ecstasy [2]. Het grootste gedeelte van de ecstasy-alcohol combinatiegebruikers drinkt alcohol voordat ze ecstasy gebruiken (89%), bijvoorbeeld tijdens het indrinken voor een feestje [2]. Wanneer een ecstasy gebruiker combineert met alcohol heeft dat doorgaans geen effect op de hoeveelheid ecstasy die hij/zij op diezelfde dag inneemt [2].

Uit een literatuuronderzoek, waarin zowel dier- als mens studies zijn gereviewd, blijkt dat bepaalde ecstasy-geïnduceerde effecten worden versterkt door combinatiegebruik met alcohol. [3]. In de review zijn alleen artikelen opgenomen waarbij de effecten na gebruik van ecstasy-alcohol vergeleken konden worden met de effecten na niet-gecombineerd ecstasy gebruik. Onderstaand worden de belangrijkste resultaten besproken

Humane studies laten zien dat de subjectieve effecten van ecstasygebruik, zoals een euforisch gevoel, langer aanwezig zijn wanneer ecstasy wordt gecombineerd met alcohol [4,5,6].

In ratten werkte het enzym acetaldehyde hydrogenase (ALDH1) minder goed na combinatiegebruik. Dit enzym zorgt ervoor dat het toxische acetaldehyde (een afbraakproduct van alcohol) verder wordt afgebroken. Verminderde functie van ALDH1 kan ervoor zorgen dat de concentratie van het toxische acetaldehyde stijgt wat kan resulteren in leverschade [7]. In ratten-levercellen werd een toename van toxische afbraakproducten van ecstasy gevonden [8]. In beide onderzoeken werd echter een hoge concentratie ecstasy toegediend waardoor het onduidelijk is of deze effecten ook optreden bij gebruik van recreatieve doses ecstasy.

In mensen zorgt ecstasy gebruik voor stimulerende effecten, wat zich onder andere uit in agitatie (opwinding/onrust). De toename in lichaamsbeweging en daarmee spieractiviteit kan leiden tot een hoge lichaamstemperatuur. Ratten die ecstasy krijgen ontwikkelen vergelijkbare effecten; ze gaan meer bewegen. Wanneer ecstasy wordt gecombineerd met alcohol verhoogd de bewegingsactiviteit van ratten [9-15]. Over gecombineerd gebruik en agitatie in mensen is geen data beschikbaar.

Ook het effect op lichaamstemperatuur werd onderzocht. Een van de risico’s van het gebruik van ecstasy is het ontwikkelen van een extreem hoge lichaamstemperatuur. In één studie in mensen steeg de lichaamstemperatuur na combinatiegebruik met alcohol iets minder (niet significant) in vergelijking met niet gecombineerd gebruik [16]. In veel dierstudies werd wel een significant minder sterke stijging van de lichaamstemperatuur gezien na gecombineerd gebruik (acht van de tien studies in ratten en muizen) [9,10, 11,12, 17,18,19,20].  In de meeste onderzoeken werden echter hoge concentraties ecstasy toegediend waardoor het onduidelijk is of deze effecten ook optreden bij gebruik van recreatieve doses ecstasy.

Ecstasy zorgt bij mensen voor een verhoogde hartslag en bloeddruk. Dit effect werd niet versterkt door combinatiegebruik van alcohol. Dit is echter in maar één humane studie onderzocht [16]. In twee muizen studies, waarbij ze aan hoge doseringen werden blootgesteld, waren de effecten op specifieke stoffen (biomarkers), indicatief voor hart toxiciteit, niet eenduidig [21,22].

Ecstasygebruik kan leiden tot verhoging van het antidiuretisch hormoon (ADH), dat vervolgens leidt tot het vasthouden van water. Hierdoor daalt de natrium (zout) concentratie in het bloed, wat in ernstige gevallen tot een bewustzijnsdaling kan leiden. Een studie in mensen liet zien dat tijdens gecombineerd ecstasy-alcohol gebruik de ADH-concentratie normaliseert. Er werd zowel na alleen ecstasy als gecombineerd ecstasy-alcohol gebruik geen verschil in de concentratie natrium gevonden. Het effect van alcohol op het vasthouden van vocht na ecstasy gebruik is dus onduidelijk [16].

Vooral in dierstudies versterkt alcohol bepaalde ecstasy-gerelateerde effecten, en verzwakt het andere. Een verlaging van de lichaamstemperatuur en een toename in beweging werden in dieren herhaaldelijk aangetoond. De humane relevantie van deze uitkomsten blijft onduidelijk. Het sterke bewijs van een daling in lichaamstemperatuur in dieren staat in contrast met de epidemiologische humane data over het combineren van ecstasy met alcohol. Er wordt juist vaker een ernstige intoxicatie beschreven bij combi gebruik [23]).

Bij het interpreteren van deze gegevens moet rekening worden gehouden dat de meeste studies in ratten en muizen zijn uitgevoerd, waarbij MDMA en alcohol een ander werkingsmechanisme kunnen hebben dan in mensen. Daarnaast waren en veel verschillen in de onderzoeksopzet (omgeving van het onderzoek, gebruikte dosis etc.) en konden resultaten, door een laag aantal studies, niet altijd goed met elkaar vergeleken worden [3].

^{1 _{Het combinatie effect is het effect dat alleen wordt ervaren wanneer zowel ecstasy als alcohol worden gebruikt. Dit effect kan per persoon verschillen.}
2 _{Doorgaans zijn positieve effecten van ecstasy het euforische/liefdevolle gevoel en de verhoogde ervaren energie.}}

Referenties

1. Monshouwer, K., van der Pol, P., Drost, Y.C. & van Laar, M.W. (2016). Het Grote Uitgaansonderzoek 2016. Trimbos Instuut.
2. Vercoulen, E. (2019). The risk perception of Dutch young adults on MDMA- and concurrent MDMA-alcohol use. Master Thesis Trimbos Institute.
3. Vercoulen, E. , Hondebrkink, L. (2021). Combining ecstasy and ethanol: higher risk for toxicity? A review. 51(1), 1-14. doi: 10.1080/10408444.2020.1867822
4. Hernández-López, C., Farré, M., Roset, P.N. et al. (2002) 3,4-Methylenedioxymethamphetamine (Ecstasy) and Alcohol Interactions in Humans: Psychomotor Performance, Subjective Effects, and Pharmacokinetics. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 300(1), 236-244. doi:10.1124/jpet.300.1.236.
5. Dumont, G.J.H., Wezenberg, E., Valkenberg, M.M.G.J. et al. (2008). Acute neuropsychological effects of MDMA and ethanol (co-)administration in healthy volunteers. Psychopharmacology, 197(3), 465-474. doi:10.1007/s00213-007-1056-9.
6. Kuypers, K.P.C., Samyn, N. & Ramaekers, J.G. (2006). MDMA and alcohol effects, combined and alone, on objective and subjective measures of actual driving performance and psychomotor function. Psychopharmacology, 187(4), 467-475. doi:10.1007/s00213-006-0434-z.
7. Upreti VV, Eddington ND, Moon KH, Song BJ, Lee IJ. 2009. Drug interaction between ethanol and 3,4-methylenedioxymethamphetamine (“ecstasy”). Toxicol Lett. 188:167–172
8. Pontes H, de Pinho PG, Fernandes E, Branco PS, Ferreira LM, Carmo H, Remi~ao F, Carvalho F, Bastos ML. 2010. Metabolic interactions between ethanol and MDMA in primary cultured rat hepatocytes. Toxicology. 270:150–157.
9. Cassel JC, Jeltsch H, Koenig J, Jones BC. 2004. Locomotor and pyretic effects of MDMA-ethanol associations in rats. Alcohol. 34:285–289
10. Hamida SB, Bach S, Plute E, Jones BC, Kelche C, Cassel JC. 2006. Ethanolecstasy (MDMA) interactions in rats: preserved attenuation of hyperthermia and potentiation of hyperactivity by ethanol despite prior ethanol treatment. Pharmacol Biochem Behav. 84:162–168
11. Hamida SB, Plute E, Bach S, Lazarus C, Tracqui A, Kelche C, de Vasconcelos AP, Jones BC, Cassel JC. 2007. Ethanol–MDMA interactions in rats: the importance of interval between repeated treatments in biobehavioral tolerance and sensitization to the combination. Psychopharmacology (Berl). 192:555–569
12. Hamida SB, Plute E, Cosquer B, Kelche C, Jones BC, Cassel JC. 2008. Interactions between ethanol and cocaine, amphetamine, or MDMA in the rat: thermoregulatory and locomotor effects. Psychopharmacology (Berl). 197:67–82
13. Riegert C, Wedekind F, Hamida S, Ben Rutz S, Rothmaier AK, Jones BC, Cassel JC, Jackisch R. 2008. Effects of ethanol and 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA) alone or in combination on spontaneous and evoked overflow of dopamine, serotonin and acetylcholine in striatal slices of the rat brain. Int J Neuropsychopharmacol. 11:743–7
14. Hamida SB, Tracqui A, de Vasconcelos AP, Szwarc E, Lazarus C, Kelche C, Jones BC, Cassel JC. 2009. Ethanol increases the distribution of MDMA to the rat brain: possible implications in the ethanol-induced potentiation of the psychostimulant effects of MDMA. Int J Neuropsychopharmacol. 12:749–759.
15. Hamida SB, Lecourtier L, Loureiro M, Cosquer B, Tracqui A, Simmoneaux V, Nehlig A, Jones B, Pereira de Vasconcelos A, Cassel J. 2020. Ventral striatum regulates behavioral response to ethanol and MDMA combination. Addict Biol. e12938.
16. Dumont, G., Kramers, C., Sweep, F. et al. (2010). Ethanol co-administration moderates 3,4-methylenedioxymethamphetamine effects on human physiology. Journal Psychopharmacology, 24(2), 165-174. doi:10.1177/0269881108100020.
17. Johnson EA, O’Callaghan JP, Miller DB. 2004. Brain concentrations of dMDMA are increased after stress. Psychopharmacology (Berl). 173: 278–286
18. Cassel JC, Hamida S, Ben Jones BC. 2007. Attenuation of MDMA-induced hyperthermia by ethanol in rats depends on ambient temperature. Eur J Pharmacol. 571:152–155
19. Rodrıguez-Arias M, Maldonado C, Vidal-Infer A, Guerri C, Aguilar MA, Minarro J. 2011. Intermittent ethanol exposure increases long-lasting ~ behavioral and neurochemical effects of MDMA in adolescent mice. Psychopharmacology (Berl). 218:429–442.
20. Ros-Simó, C., Ruiz-Medina, J. & Valverde, O. (2012). Behavioural and neuroinflammatory effects of the combination of binge ethanol and MDMA in mice. Psychopharmacology, 221(3), 511-525. doi:10.1007/s00213-011-2598-4.
21. Navarro-Zaragoza J, Ros-Simo C, Milan  es MV, Valverde O, Laorden ML. 2015. Binge ethanol and MDMA combination exacerbates toxic cardiac effects by inducing cellular stress. PLoS One. 10:e014150
22. Navarro-Zaragoza J, Ros-Simo C, Milan  es MV, Valverde O, Laorden ML.  2019. Binge ethanol and MDMA combination exacerbates HSP27 and Trx-1 (biomarkers of toxic cardiac effects) expression in right ventricle. Life Sci. 220:50–57
23. Schurmann L, Croes E, Lameijer M, Valkenberg H. 2019. Monitor drugsin- € cidenten 2018 [Monitor drugs incidents 2018]. Trimbos Institute. Dutch