Hoe creëren we meer beweging in de ggz?

Het raakt me ook omdat het onnodig is. De meeste betrokken partijen zien wel degelijk de noodzaak en de mogelijkheden om het anders te doen. Maar het huidige systeem zit vast en bestaande partijen zijn niet goed in staat hieruit te komen. Het raakt me tenslotte ook om dat ik vanuit verschillende rollen zelf heb ervaren dat het anders kan. Als psycholoog, maar ook als bestuurder van arbodiensten, zorgverzekeraars en zorgaanbieders.

Tijd voor hervorming in de ggz

Dit is voor mij aanleiding geweest om het afgelopen jaar actief te zijn om beweging te creëren in de ggz. Eind mei hebben we vanuit het Trimbos-instituut een brief naar de staatssecretaris gestuurd met een advies de ggz te gaan hervormen.

Eind vorig jaar en begin dit jaar hebben we met een groep zeer betrokken leiders uit de ggz, patiëntbeweging, zorgverzekeraars, lokaal bestuur, GGD, het sociaal domein en de wetenschap, een aantal gesprekken gevoerd over een toekomstvisie op de ggz.

Focus niet alleen op therapie, maar los ook de maatschappelijke problemen op

We hebben geconstateerd dat er in de zorg belemmerende mechanismen spelen die problemen in stand houden en soms zelfs vergroten. Zo kent onze samenleving diverse risico’s die de kans op mentale problemen en psychische aandoeningen vergroten. Die risico’s zijn afgelopen jaren fors groter geworden. We zijn steeds meer een 24-uurs digitale kennis-samenleving geworden, met toenemende complexiteit en snelheid van leven. Voor een groeiende groep mensen is dat niet bij te houden. Ze kunnen niet meer meedoen, staan aan de kant en doen steeds vaker een beroep op zorg. Maar denk ook aan de gevolgen van sociale problemen zoals armoede, schulden, slechte huisvesting, onveilige wijken, maar ook eenzaamheid, uitzichtloosheid, discriminatie en het gevoel er niet bij te horen. Die los je niet op met therapie, maar met het oplossen van die maatschappelijke problemen.

Investeer in het versterken van de mentale gezondheid

Kortom, waar onze samenleving problemen veroorzaakt, moeten we als samenleving die problemen aanpakken en voorkomen dat ze escaleren tot individuele zorgvragen die we op individuele basis behandelen. Niet alleen om persoonlijke ellende en onnodige kosten te voorkomen, maar ook omdat het niet haalbaar is vanwege een tekort aan professionals. We moeten investeren in het versterken van de mentale gezondheid en het verkleinen van de risico’s in de samenleving. Mede op basis van deze gesprekken hebben we een visie uitgewerkt op een mentaal gezonde samenleving en de rol van de ggz. Met de uitwerking van deze visie kunnen we de toegang tot hulp, ondersteuning en zorg beter en meer op maat organiseren en de wachtlijsten structureel oplossen. Voor een deel kunnen we dit onderling realiseren. Daarmee is dit ook een oproep en opdracht aan onszelf. Maar we hebben ook de steun van het kabinet nodig en roepen op tot de volgende beleidsprioriteiten:

• Investeer in mentale gezondheid in alle levensfasen en in alle sectoren;
• Zorg voor een lokaal en regionaal samenhangende en flexibele infrastructuur die aansluit op de vraag naar hulp, ondersteuning en zorg;
• Investeer in een professioneel klimaat;
• Zorg dat de financiering faciliteert en niet belemmert.

Krachten bundelen binnen de ggz en het sociale domein

De gesprekken met deze breed samengestelde groep betrokkenen waren zeer inspirerend. Ze hebben aangetoond dat er veel te bereiken is, als je maar de tijd neemt om elkaar te leren kennen en vooral elkaar te leren verstaan. Want dat is niet vanzelfsprekend, er zitten werelden van verschil tussen de gezondheidszorg en het sociaal domein, maar ook tussen de verschillende partijen in de zorg zelf.

Om werkelijk tot verandering te komen is het nodig dat de overheid richting geeft, expliciet is in de bedoeling en een helder kader vaststelt. Cruciaal is dat dit kader waardegedreven is en gedragen wordt door de verschillende partijen. Alleen op basis van gedeelde waarden komen we tot echte verandering. Dat kader moet door projecten en experimenten in de lokale/regionale praktijk invulling krijgen. Om het vliegwiel van verandering echt op gang te brengen is het van belang ervaringen te delen, samen te reflecteren, van elkaar te leren en vooral succesvolle voorbeelden op te schalen. Ten slotte is het van wezenlijk belang dat de verschillende partijen gefaciliteerd worden de verandering daadwerkelijk na te streven. Dat vereist een helder meerjarenperspectief, met mijlpalen en een passend financieel overgangsregime.

Met deze visie en uitwerking op hoofdlijnen denken we een bijdrage te leveren aan een duurzame toegang tot hulp, ondersteuning en zorg. Bovenal hopen we hiermee te helpen bouwen aan een mentaal gezonde samenleving, waarin álle mensen meedoen en regie hebben op hun eigen leven, in verbondenheid met elkaar.

Lees verder