Rookvrij onderwijsterrein in het hoger onderwijs
Het invoeren en handhaven van een rookvrij onderwijsterrein is in het hoger onderwijs regelmatig een gecompliceerd traject. Vaak gaat het om grote terreinen, campussen, gedeeld met andere partijen en grenzend aan of doorkruist met openbaar toegankelijke ruimtes of wegen. Hierdoor is het per onderwijsinstelling verschillend wat de beste aanpak is. Een aantal thema’s waar aandacht voor nodig is, komen overeen.
Bestuur en commitment
Het realiseren en onderhouden van een rookvrije onderwijscultuur, vergt langdurige inzet en continue actie. Dit begint bij een duidelijk beleidsstandpunt, bij het nemen van verantwoordelijkheid voor de uitvoering van dit beleid en het toekennen van een budget voor de invoering en de handhaving.
Het is belangrijk dat hierbij verschillende partijen in nauw contact staan met elkaar. Gedurende het gehele traject naar een rookvrij onderwijsterrein, bijvoorbeeld in de vorm van een projectgroep. De samenstelling van zo’n projectgroep kan variëren, maar veel voorkomend is: projectleider (directeur of manager Facilitaire Dienst) en vertegenwoordigers van 1 of meer faculteitsgebouwen, PR & Communicatie, HRM, Beveiliging, Beheer & Onderhoud, personeel en studenten. Na de invoering blijft de projectgroep een periode actief om te evalueren en - indien nodig - bijstellingen te realiseren.
Communicatie en aanduiding
De communicatie over het rookvrije terrein, richt zich naast studenten en personeel op een breed publiek, waaronder bezoekers en leveranciers en andere gebruikers die een locatie op het terrein hebben. Om bewustwording en steun voor het beleid te genereren, dient communicatie niet eenmalig maar aanhoudend plaats te vinden. Ook zal deze communicatie meerdere jaren moeten doorlopen, zodat nieuw personeel en studenten hiervan op de hoogte zijn.
Het aanduiden waar het rookvrije terrein begint en eindigt, vraagt veel aandacht. Soms lopen over de campus fietspaden of andere wegen die tot de openbare ruimte behoren. Daar geldt het rookverbod niet.
Handhaving en instructie
De handhaving van het rookverbod, organiseert elke onderwijsinstelling verschillend. Vaak krijgen beveiligers en facilitair personeel deze handhaving in hun takenpakket of wordt er (tijdelijk) gewerkt met extra inzet van rookstewards. Een goede instructie hierbij is noodzakelijk. Zowel instructies over wat wel en niet tot het rookvrije terrein hoort, maar ook over de wijze waarop rokers het beste kunnen worden aangesproken en welke stappen volgen als een roker vaker aangesproken moet worden. Dit vereist dat de (gedrag)regels en sancties bij overtreding van het rookverbod, vastgelegd zijn en over deze regels en sancties communicatie plaats vindt. Ook is intern noodzakelijk dat afgesproken is wie met een roker een vervolgstap zet, als deze zich niet houdt aan het rookverbod.
Beperken van overlast van rokers in de omgeving
Rokers gaan vaak net buiten het terrein of in de (woon)omgeving van de onderwijsinstelling roken. Dit kan leiden tot overlast in de omgeving, tot een haag van rokers bij de ingang(en) van het terrein of tot riskante verkeerssituaties op de fietspaden en/of openbare wegen die langs het terrein of het terrein doorkruisen.
Aandachtspunten bij het creëren van oplossingen
Samenwerking met de gemeente
Het uitzoeken van het juiste aanspreekpunt binnen de gemeente is hierbij van belang. Als een gemeente bijvoorbeeld met wijkmanagers werkt, kan de onderwijsinstelling hiermee het beste eerst contact leggen. Een gemeente kan additionele maatregelen nemen om de onderwijsinstelling te ondersteunen in het rookvrij maken van het terrein en de directe omgeving.
Enkele voorbeelden zijn:
- Het terrein buiten de campus of het onderwijsterrein voor een bepaald aantal meters rookvrij maken. De gemeente Groningen heeft hiervoor een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) gerealiseerd.
- In Amsterdam zijn in samenwerking met de gemeente, gezondheidszorg, onderwijsinstellingen, bedrijven en bewoners rookvrije zones ingesteld. De insteek is vooralsnog een ontmoedigingsbeleid in plaats van een rookverbod.
- Een gemeente heeft in overleg met een universiteit en de streekvervoerder bij bushokjes (openbare ruimte) naast en op de campus, tegels en stickers geplaatst met het verzoek “niet roken”.
- Een onderwijsinstelling heeft middels een notitie aan wethouders verzocht of de gemeente extra maatregelen wil nemen om een aantal ongewenste gevolgen terug te dringen. Denk hierbij aan rokers die verkeersonveilige situaties op het fietspad en de weg veroorzaken door daar te gaan staan roken of aan vervuiling van de omgeving door peukenoverlast
Een gezonde onderwijs- en werkplek: hulp bij stoppen
Een rookvrij terrein of campus kan een extra motivatie zijn voor rokers om te stoppen met roken. Onderwijsinstellingen bieden personeel stoppen-met-roken ondersteuning aan en/of informeren studenten en personeel over de mogelijkheden van ondersteuning. Meer informatie over het bieden van hulp bij stoppen met roken vindt u hier.
Voor studenten is er eventueel de Quiddy app.
Tips
Hoger onderwijs instellingen die al langer een rookvrij terrein hebben geven de volgende tips:
- Intensiveer na een vakantie en bij de start van het studiejaar de handhaving een periode.
- Neem het rookvrije terrein mee als aandachtspunt bij de introductieweken en met de introductiecommissie.
- Bij buitenlandse, rokende, studenten is het lastig het naleven van het rookvrije terrein te bewerkstelligen. Besteed hier extra aandacht aan. Zijn er studentenverenigingen die benaderd kunnen worden? Kunnen bepaalde faculteiten of opleidingen, waar veel buitenlandse studenten zijn, hier nog een rol in vervullen?
- Betrek niet alleen handhavers bij het aanspreken van de rokers, maar vraag al het personeel hier een actieve rol in te vervullen.
- Het kan handig zijn om vooraf een wandelroute voor rokers buiten het terrein in kaart te brengen en ze hierop te attenderen na de invoering.
- Neem het rookvrije terrein op in de huisregels en maak de huisregels zichtbaar op diverse plekken.
- Attendeer op het rookvrije terrein middels een pop-up bij toegang tot het WiFi-netwerk.
- Bedenk hoe je aanduidingen van het rookverbod plaatst. Als extra reminder werkt een poster, banner of andere aanduiding in de locatie zelf bij de deuren naar buiten als goede aanvulling.
Toolkit
In deze toolkit zijn ter inspiratie voorbeelden van hoger onderwijs instellingen samengevoegd.
- Implementatieplan Rookbeleid Universiteit Twente
- Beleids- en Communicatieplan Tilburg University
- Communicatieplan Universiteit Utrecht
- Infographic ondersteuning bij stoppen - Universiteit Utrecht
- Instructie rookstewards - Tilburg University
- Instructie handhaving en bespreektips – Universiteit Utrecht
Voor preventiewerkers
U werkt als preventiewerker bij een GGD of instelling voor verslavingszorg en u begeleidt scholen bij het implementeren van Helder op School. Bekijk informatie en tools die u daarbij ondersteunen.
Heeft u een vraag? Of niet gevonden wat u zocht?
Wij helpen u graag verder. Neem vrijblijvend contact met ons op:
