Werk en mentale gezondheid beïnvloeden elkaar. Op deze pagina wordt het belang van mentale gezondheid op het werk benoemd en uitgelegd.
Werken is gezond...
Werken is in de kern goed voor de gezondheid. Zo biedt werk onder andere inkomen, structuur en zingeving. Werken of aan het werk blijven is goed voor de mentale gezondheid en het kan zelfs bijdragen aan het herstel van mentale problemen [1,2]. Werk verliezen kan leiden tot nieuw ontstane psychische problematiek [3].
...onder de juiste omstandigheden
Werk hebben of aan het werk blijven is dus belangrijk voor de mentale gezondheid. Een voorwaarde is wel dat de arbeidsomstandigheden goed zijn. Ongunstige (werk)omstandigheden kunnen nadelige gevolgen hebben voor de mentale gezondheid van werknemers en hun inzetbaarheid op het werk. In deze gevallen wordt dat in de Arbowet ‘psychosociale arbeidsbelasting‘ (PSA) genoemd. De Arbowet verplicht werkgevers om beleid te voeren gericht op het vóórkomen of beperken van PSA. Daarnaast kan de aanwezigheid van mentale gezondheidsproblemen op hun beurt weer belemmeringen geven om goed deel te nemen aan het arbeidsproces.
Hieronder gaan we in op een aantal werkgerelateerde risicofactoren en beschermende factoren voor mentale gezondheid op het werk. Deze lijst is niet volledig, maar geeft een indruk van belangrijke factoren waar rekening mee gehouden kan worden om gunstige arbeidsomstandigheden te creëren.
Werkgerelateerde risico- en beschermende factoren
Werkdruk
Het ervaren van een hoge werkdruk hangt samen met het ontstaan van mentale gezondheidsproblemen [4-6]. Hoge werkdruk wordt een probleem als het aanhoudend is waardoor het langdurig stressvol wordt en voor mentale gezondheidsproblemen zorgt. Uit veel studies blijkt dat hoge taakeisen en weinig autonomie op het werk* een risico vormen voor mentale gezondheidsklachten. Ook is een hoge mate van ervaren disbalans tussen de inspanning die een werknemer levert en de beloning die daar tegenover staat een risicofactor.
* Mogelijkheden om je werk en taken zelf in te richten en uit te voeren.
Sociale steun
Sociale steun van leidinggevenden en collega’s op de werkplek is een belangrijke factor voor mentale gezondheid op het werk. Het ontbreken ervan vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van klachten. Naast het verminderen van het risico op mentale gezondheidsklachten draagt sociale steun bij aan werkbehoud bij werknemers die mentale gezondheidsklachten ervaren [7].
Rolstress
Het ervaren van stress over de rol die men heeft op het werk kan invloed hebben op de mentale gezondheid van werknemers. Zo zijn er aanwijzingen dat rolonduidelijkheid -wanneer de taken en verantwoordelijkheden van de werknemer onduidelijk zijn- en rolconflict -wanneer er tegenstrijdige dingen gevraagd worden van een werknemer- een verhoogd risico geven op mentale gezondheidsproblemen [4].
Bejegening en respect
Pestgedrag op het werk verhoogt het risico op mentale gezondheidsproblemen. Ook kan het ontbreken van (ervaren) rechtvaardigheid dit risico verhogen [4]. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan relationele rechtvaardigheid -de mate van ontvangen respect en waardigheid vanuit management)- en procedurele rechtvaardigheid -de ervaren rechtvaardigheid omtrent procedures en methoden waarmee beschikbare middelen en beloningen worden verdeeld.
Overige factoren
Voorbeelden van andere factoren die het risico op mentale gezondheidsproblemen kunnen verhogen zijn baanonzekerheid, afwijkende werktijden en tijdelijke contracten. De Canadese richtlijn voor psychologische gezondheid en veiligheid op het werk benoemt 13 belangrijke factoren voor het bevorderen van de psychische gezondheid van werknemers [6].
Aanvullend op de hierboven genoemde factoren zijn organisatiecultuur, groei en ontwikkeling van werknemers, duidelijke leiderschap en verwachtingen, betrokkenheid en invloed, psychologische bescherming (tegen onder andere stigma, discriminatie en intimidatie), bescherming van fysieke veiligheid en bevlogenheid van werknemers als belangrijk aangemerkt.
