VBA+: effectieve aanpak om patiënten te verbinden met stoppen-met-rokenhulp
Laatst gewijzigd op: 11 oktober 2023
Zorgverleners kunnen eraan bijdragen dat meer mensen stoppen met roken door het Very Brief Advice Plus (VBA+) toe te passen. Met het VBA+ kunnen zorgverleners in een paar minuten een stopadvies geven en mensen direct attenderen op professionele begeleiding. Met een warme verwijzing verbinden ze patiënten met professionele hulp in de regio. Een belangrijke rol, want de kans op een succesvolle stoppoging is het grootst met professionele begeleiding.
Deze digitale factsheet beschrijft het promotieonderzoek over het VBA+, dat is uitgevoerd tussen 2019 en 2023 door onderzoekers van het Trimbos-instituut, Universiteit van Maastricht en het Leids Universitair Medisch Centrum. Ons onderzoek laat zien dat het VBA+ een effectieve aanpak is die ervoor zorgt dat meer mensen die roken terechtkomen bij professionele begeleiding. Daardoor stoppen uiteindelijk ook meer mensen met roken.
Ook laten we in het onderzoek zien hoe je het VBA+ kan uitrollen in de (huisartsen)praktijk en waar je zoal rekening mee moet houden.
Benoemen van professionele begeleiding in stopadvies is belangrijk
Volgens de Zorgstandaard Tabaksverslaving moet iedere zorgverlener in Nederland een patiënt die rookt minstens een stopadvies kunnen geven. Een kort stopadvies van een zorgverlener verdubbelt maar liefst de kans dat een patiënt stopt met roken.
In de praktijk blijken zorgverleners het echter lastig te vinden om patiënten te adviseren om te stoppen met roken. Ze ervaren vaak weerstand bij hun patiënten. Uit eerder onderzoek blijkt echter dat patiënten het stopadvies goed ontvangen als zorgverleners het advies op een positieve manier brengen en direct wijzen op professionele hulp.
Daarnaast blijkt uit ons eigen onderzoek ook hoe belangrijk het is dat zorgverleners professionele hulp benoemen in het gesprek met een patiënt. De kans dat iemand professionele hulp heeft gehad bij de laatste stoppoging is namelijk ruim 5x groter als een zorgverlener diegene geattendeerd heeft op professionele hulp.
Aangezien maar 5% van mensen die roken gebruik maakt van professionele begeleiding bij een stoppoging, kan een stopadvies waarin professionele begeleiding wordt genoemd er aan bijdragen dat meer mensen dit ontvangen tijdens een stoppoging. Met de VBA+ methode bespreken zorgverleners altijd de mogelijkheden en voordelen van professionele begeleiding.
Het effect van warm verwijzen naar stoppen-met-rokenbegeleiding
Met het VBA+ worden patiënten die interesse hebben in begeleiding warm verwezen naar begeleiding. Bij een warme verwijzing neemt de zorgverlener het initiatief om de patiënt direct te verbinden met een begeleider. Dat kan bijvoorbeeld door de gegevens van de patiënt door te geven aan een stoppen-met-rokenprogramma zodat deze contact op kan nemen met de patiënt. Warm verwijzen kan ook door direct een afspraak in te plannen in de agenda van een begeleider.
Uit onze systematische review blijkt dat warm verwijzen in vergelijking met koud verwijzen leidt tot wel 17x meer patiënten die starten met een begeleidingstraject. Bij patiënten met een lage sociaaleconomische positie is dit effect zelfs nog groter. Een warme verwijzing is dus veel effectiever dan een ‘koude’ verwijzing. Daarbij moeten patiënten zelf een afspraak inplannen bij een begeleider.
In het onderzoek vonden we ook dat je warm verwijzen goed kan invoeren in verschillende zorgorganisaties en praktijken. Hierbij helpt het vooral als er een digitaal verwijssysteem is en zorgverleners reminders, training en feedback ontvangen om hen te ondersteunen bij het warm verwijzen.
Waarom het belangrijk is dat huisartsenpraktijken het VBA+ gebruiken
Zorgverleners in de huisartsenpraktijk zien elk jaar meer dan 70% van alle mensen die roken. Zij spelen een belangrijke rol in het geven van een stopadvies en het bieden van stoppen-met-rokenzorg.
Huisartsen hebben echter vaak maar weinig tijd voor een uitgebreid gesprek over stoppen met roken. Het VBA+ is daarom een perfecte methode voor hen om roken te bespreken met hun patiënten. Daarmee kunnen ze in een paar minuten een stopadvies geven en mensen naar goede stoppen-met-rokenbegeleiding verwijzen.
Veel patiënten twijfelen nog over stoppen met roken en staan niet meteen open voor professionele begeleiding. In dat geval kan de huisarts een warme verwijzing regelen naar de praktijkondersteuner. De praktijkondersteuner heeft dan met de patiënt een vervolggesprek om de motivatie te verhogen.
Het toepassen van het VBA+ duurt ongeveer 3 minuten. In de huisartsenpraktijk ziet het er zo uit:
Bij het VBA+ is het belangrijk dat de zorgverlener de verschillende mogelijkheden voor begeleiding bespreekt met de patiënt. De patiënt kan bijvoorbeeld kiezen voor persoonlijke begeleiding door de praktijkondersteuner of voor (online) groepsbegeleiding door een externe begeleider.
Helaas blijkt uit onze kwalitatieve studie dat zorgverleners in de huisartsenpraktijk vaak niet weten wat het externe aanbod is of niet weten wat de kwaliteit van het aanbod is. Om die reden verwijzen zij meestal niet naar externe begeleiding. Voor het goed gebruiken van het VBA+ is het daarom belangrijk dat we zorgverleners uitleggen hoe het VBA+ werkt, dat we hen motiveren om het in de praktijk te gebruiken en dat zij weten wat het externe aanbod is.
Invoeren van het VBA+ in de huisartsenpraktijk
Om huisartsenpraktijken te helpen met het invoeren van het VBA+, hebben we werkmateriaal voor het farmacotherapeutisch overleg (FTO) ontwikkeld. Met het werkmateriaal kunnen zorgverleners zelf aan de slag om twee FTO-bijeenkomsten met collega’s te organiseren waarin ze het VBA+ toelichten. In de eerste bijeenkomst maken zij afspraken over het invoeren van het VBA+ en in de tweede bijeenkomst kijken zij samen terug op deze afspraken. Ook is het de bedoeling dat zorgverleners kennismaken met een lokale, externe aanbieder van stoppen-met-rokenbegeleiding. Samen kunnen ze dan afspraken maken over hun samenwerking en het warm verwijzen.
Uit ons onderzoek blijkt dat het werkmateriaal een positief effect heeft op de invoering van VBA+ en het uitvragen van de rookstatus. Ook verwijzen meer zorgverleners hun patiënten vaker warm naar stoppen-met-rokenbegeleiding en ook vaker naar een externe aanbieder.
Maar we zijn er nog niet. Uit ons aanvullende onderzoek blijkt dat zorgverleners in huisartsenpraktijken positief zijn over het VBA+, maar dat zij het soms uitdagend vinden om het toe te passen. Dat komt door een gebrek aan tijd of prioriteit om roken te bespreken. We bevelen daarom aan om het huisartseninformatiesysteem aan te passen met een automatische verwijsknop en reminders. Zo kan het VBA+ onderdeel worden van de routinezorg.
Ook vermoeden we dat eHealth zou kunnen helpen om de werkdruk voor huisartsen te verlagen. eHealth zou bijvoorbeeld ingezet kunnen worden om de rookstatus uit te vragen. Maar er is meer onderzoek nodig om vast te stellen of dit ook echt goed werkt.
Aan de slag met het VBA+
Onderstaande materialen helpen bij het invoeren van het VBA+ en zijn gratis beschikbaar. De meeste materialen zijn toepasbaar in alle zorgorganisaties en praktijken.
- VBA(+) implementatie toolkit
- E-learning waarin het VBA+ aan bod komt
- VBA+ bureaubalk
- VBA+ zakkaartje
- FTO werkmateriaal (specifiek voor de huisartsenpraktijk)
Lees meer over de methode en ga vandaag nog zelf aan de slag!
