Voortgang doelstellingen en afspraken Preventieakkoord

Zo was het percentage overmatige drinkers bij de start van het NPA 8,2 procent in 2018, 6,9 procent in 2020 en 7,3 procent in 2021. Het percentage zware drinkers was 9,0 procent in 2018, 7,7 procent in 2020 en 8,3 procent in 2021.

Hieronder staat de voortgang van de belangrijkste doelstellingen en afspraken van het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik per thema in 2021 [2].

Alcohol en de school en studieomgeving

Doelstellingen en voortgang
1.  In 2040 heeft 100% van de po-, vo- en mbo schoollocaties een Gezonde School Coördinator (GSC).

Voortgang: In het schooljaar 2020-2021 heeft 4% van de po-schoollocaties, 6% van de vo-schoollocaties en 7% van de mbo schoollocaties een GSC.

2.  In 2020 maakt 25% van alle po-, vo-, en mbo-scholen in Nederland gebruik van het Ondersteuningsaanbod Gezonde School.

Voortgang: De doelstelling is in 2021 alsnog behaald met 26%.

3.  In 2020 is er een evidence-based aanbod van alcoholpreventie in po, vo en mbo beschikbaar.

Voortgang: De doelstelling is in 2020 behaald.

4.  In 2020 is er een op maat gemaakt en integraal aanbod alcoholpreventie voor het Praktijkonderwijs en het Voortgezet Speciaal Onderwijs (vso) beschikbaar.

Voortgang: De doelstelling is in 2020 behaald.

5.  Het op maat gemaakt en integraal aanbod alcoholpreventie voor het Praktijkonderwijs en het vso wordt op effectiviteit onderzocht en is in 2040 op 100% van de Praktijkscholen en vso scholen ingevoerd.

Voortgang: In 2021 is het onbekend op hoeveel Praktijkscholen en vso scholen dit aanbod is ingevoerd.

6.  Het aantal studerende jongvolwassenen dat overmatig en/of zwaar drinkt tussen 2018 en 2040 neemt af met 50%.

Voortgang: In 2018 was het percentage studerende jongvolwassenen dat overmatig en/of zwaar drinkt niet bekend. Uit cijfers uit de eerste Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs blijkt dat 10,6% van de studenten in het hoger onderwijs overmatig drinkt en 16,2% zwaar drinkt in 2021 [2].

7.  In 2021 zijn in alle steden met universiteiten en grote hogescholen plannen voor ‘Alcoholpreventie en Studie’ ontwikkeld en in uitvoering.

Voortgang: In 2021 zijn in 33% van de steden met universiteiten plannen ‘Alcoholpreventie & Studie’ ontwikkeld en in uitvoering. Er zijn nog geen steden met hogescholen waar plannen ‘Alcoholpreventie & Studie’ zijn ontwikkeld, maar ze zijn er wel mee gestart.

Afspraken en voortgang
1.  De MBO Raad zorgt ervoor dat er structureel meer aandacht wordt besteed aan de Gezonde leefstijl in het mbo tijdens lessen Vitaal Burgerschap door een toename van het gebruik van TestJeleefstijl.nu.

Voortgang: In het schooljaar 2020-2021 heeft 18% van de mbo studenten gebruik gemaakt van TestJeLeefstijl.nl en daarmee groeit het gebruik.

2.  De bij Nederlandse Brouwers aangesloten brouwers ondersteunen de studentenverenigingen bij het vormgeven van een verantwoord alcohol beleid.

Voortgang: In 2021 is het onbekend in hoeverre de bij Nederlandse Brouwers aangesloten brouwers de studentenverenigingen ondersteunen bij het vormgeven van een verantwoord alcohol beleid.

3.  Individuele Nederlandse brouwers hebben samen met studentenorganisaties waarmee contracten zijn alcohol arm- en alcoholvrij bier standaard beschikbaar in het assortiment en promoten deze dranken.

Voortgang: In 2021 is op 67% van de studenten- en studentensportverenigingen waarmee contracten zijn alcoholvrij bier beschikbaar. In totaal hebben 18 campagnes voor studenten plaatsgevonden om alcoholvrij te promoten.

Marketing van alcoholhoudende drank

Doelstellingen en voortgang
1.  Het voorkomen dat alcoholmarketing bijdraagt aan problematisch alcoholgebruik.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd, omdat het niet SMART geformuleerd is.

2.  Alcoholmarketing bereikt en beïnvloedt jongeren niet of bereikt en beïnvloedt hen zo weinig mogelijk.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd, omdat het niet SMART geformuleerd is.

Afspraken en voortgang
1.   Vóór 2021 komen alcoholverstrekkers en de -industrie met oplossingen om het bereik en de beïnvloeding van jongeren op de top 5 locaties waar zij alcoholmarketing waarnemen naar redelijkheid te beperken.

Voortgang: In 2021 hebben de Vereniging Drankenhandel Nederland (VDN) en STIVA verschillende activiteiten (e.g. onderzoek laten uitvoeren, informatie verstrekken aan achterban) verricht om alcoholmarketing bij jongeren te beperken. Koninklijke Horeca Nederland (KHN) is in 2021 nog niet met oplossingen gekomen.

2.   De Sportsector en Brouwers sluiten vanaf 2019 geen nieuwe contracten meer om langs sportvelden op amateurclubs alcoholreclame te plaatsen en er wordt voorzien in een uitfasering van bestaande borden binnen 4 jaar na ondertekening.

Voortgang: In 2021 hangen op 76% van de amateursportverenigingen alleen reclameborden voor alcoholvrij bier langs de velden.

3.  Er wordt onderzocht hoe alcoholmarketing op sociale media-kanalen voor jongeren kan worden afgeschermd.

Voortgang: In 2021 hebben sociale media platforms geregeld dat content van alcoholmerken niet terechtkomt bij jongeren.

4.    STIVA en de Nederlandse Brouwers spreken af dat vanuit de vraagkant alcoholmerken niet inkopen op profielen van jongeren.

Voortgang: De afspraak is in 2021 niet nagekomen.

5.   Het ministerie van VWS zet een onafhankelijke nulmeting in 2019 en een onafhankelijke effectmeting in 2021 uit om te beoordelen in welke mate alcoholverstrekkers en -producenten bijgedragen aan het verminderen van het bereik van alcoholmarketing via sociale media op jongeren.

Voortgang: De afspraken zijn deels nagekomen: de nulmeting is in 2020 uitgevoerd, de effectmeting zal in 2022 worden uitgevoerd.

6.   De Nederlandse Brouwers en STIVA stellen een code op voor verantwoorde marketing van alcoholvrij bier.
Voortgang: De gestelde afspraak is in 2020 nagekomen: op 15 oktober is de Reclamecode voor Alcoholvrij en Alcoholarm Bier (RvAAB) in werking getreden.

Bewustwording en vroegsignalering

Doelstellingen en voortgang
1.   In 2040 kent 80% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder de belangrijke (gezondheids)effecten van alcohol en is bekend met het advies van de Gezondheidsraad.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd, omdat het als ambitie geformuleerd is.

2.    In 2025 is er een netwerk actief van diverse professionele en vrijwilligersorganisaties, waardoor er een samenhangend aanbod van vroegsignalering tot en met hulpverlening van problematisch alcoholgebruik komt.

Voortgang: In 2021 hebben de 5 werkgroepen (i.e. Werkgevers/werknemers, Tweedelijnszorg, Jeugd, Ouderen en Zwangerschap) netwerkstructuren opgezet en vertegenwoordigers van beroepsgroepen geworven als ambassadeur.

3.    In 2020: a) is er een keten van matched care (online) interventies; b) zijn er zorgpaden per doelroep ontwikkeld en op lokaal niveau geïmplementeerd; 3) zijn er vrijwilligers getraind in vroegsignalering van problematisch alcoholgebruik; 4) zijn er steunpunten voor consultatie, advies en deskundigheidsbevordering en 5) is er een landelijk aanbod voor naasten geïmplementeerd.

Voortgang: In 2021: a) is de website Allesoverdrinken.nl online; b) zijn 80% van zorgpaden ontwikkeld; c) is het onbekend hoeveel vrijwilligers zijn getraind in vroegsignalering van problematisch alcoholgebruik; d) zijn enkele mogelijke modellen voor de op- en inrichting van het steunpunt uitgewerkt en 5) zijn: 11 verslavingszorginstellingen getraind in evidence based naasteninterventies; 65 professionals getraind in ‘CRAFT’, 9 in de ‘5-Stappenmethode’ en 20 in ‘Help, mijn kind kan niet zonder!’.

4.    In 2019 wordt gestart met de oprichting van een platform vroegsignalering om te zorgen voor agendasetting, verspreiding van opgedane kennis en implementatie van screening en kortdurende interventies.

Voortgang: In 2019 is het platform Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek (SVA) opgericht.

5.    In 2022 heeft 70% van de verloskundigen een training gevolgd om alcoholgebruik bespreekbaar te maken bij zwangere vrouwen en vrouwen in het kraambed.

Voortgang: In 2021 heeft 3% van de verloskundigen toegang tot de e-learning om alcoholgebruik bespreekbaar te maken bij zwangere vrouwen en vrouwen, waarvan 1,5% deze volledig heeft voltooid.

Afspraken en voortgang
1.  Het ministerie van VWS zet de NIX18-campagne zonder ID voort. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het tegengaan van de wederverstrekking.

Voortgang: De afspraken zijn in 2021 nagekomen. Zo is een verbod op wederverstrekking in de Alcoholwet opgenomen.

2.  Stichting Positieve Leefstijl en KBO-PCOB zet de campagne IkPas/40 dagen geen druppel voort.

Voortgang: In 2021 had IkPas/40 dagen geen druppel 32.555/5.922 deelnemers.

3.    Het ministerie van VWS verhoogt het kennisniveau over de gezondheids- en maatschappelijke effecten en het bewustzijn van het eigen alcoholgebruik.

Voortgang: In 2021 is de Dranquilo-campagne uitgevoerd en zijn er drie nieuwe spotjes voor sociale media gemaakt.

4.    De online interventie ‘Alcoholvrij Zwanger’ wordt geüpdatet en verder geïmplementeerd.

Voortgang: In 2021 hebben 42 cursisten deelgenomen aan de online interventie 'Alcoholvrij Zwanger'.

Een gezonde sportomgeving[CVV1]

Doelstellingen
1.    In 2040/2025 biedt minimaal 80%/50% van de sportverenigingen met een eigen kantine/accommodatie een gezonde sportomgeving.

Voortgang: In 2021 heeft naar schatting 15% van de sportverenigingen met een eigen kantine/accommodatie een gezonde sportomgeving.

2.    In 2025 is de naleving van de leeftijdsgrens bij verstrekking van alcohol sterk verbeterd.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd.

3.    In 2025 maken alle sportverenigingen, inclusief barvrijwilligers, die alcohol verstrekken actief gebruik van een e-learning ‘Verantwoorde verstrekking’ voor barvrijwilligers bij sportverenigingen ter bevordering van de deskundigheid.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd.

Naleving en handhaving bij leeftijdsgrens en dronkenschap.

Doelstellingen en voortgang
1.    In 2030 is de naleving van de leeftijdsgrens bij verstrekking van alcohol 100%. Alcoholverstrekkers streven naar een lineair stijgende naleving van de leeftijdsgrens, met als startpunt in 2018 het niveau van naleving van 2016 en als eindpunt de ambitie in 2030.

Voortgang: In 2021 is er geen onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrens bij verstrekking van alcohol uitgevoerd.

2.    In 2020 en 2024 wordt in kaart gebracht of alcoholverstrekkers op koers liggen qua naleving van de leeftijdsgrens bij verstrekking van alcohol.

Voortgang: In 2021 is er geen onderzoek naar de koers van alcoholverstrekkers uitgevoerd.

Afspraken en voortgang
1.    Het bevorderen van verantwoorde verstrekking van alcohol door het ontwikkelen van e-learnings voor alcoholverstrekkers gericht op zowel de leeftijdsgrens als op het tegengaan van doorschenken bij dronkenschap.

Voortgang: In 2021 is deze doelstelling niet uitgevraagd.

2.    Het ministerie van VWS zorgt dat de e-learnings actief worden verspreid en organiseert deelname bij de alcoholverstrekkers.

Voortgang: In 2021 hebben 42.631 mensen uit de sport, studentenverenigingen, slijterijen en horeca de e-learning succesvol afgerond.

3.    Medewerkers en vrijwilligers die alcohol verstrekken en niet beschikken over een diploma Sociale Hygiëne volgen de e-learning.

Voortgang: In 2021 zijn er 48 studentenverenigingen, met in totaal 10.167 nieuwe leden. In 2021 zijn er 8.889 certificaten behaald.

4.    Communicatie ter bevordering van de naleving door de consument: a) NIX18; b) NIX18 zonder ID; c) VWS Monitoringsprogramma naleving en d) aanpassing van de DHW.

Voortgang: In 2021: a) heeft in december de NIX18 plaatsgevonden met de kerstsingle ‘FF Niks’ van Glen Faria; heeft in oktober NIX18 zonder ID plaatsgevonden en c/d) is in juli de Alcoholwet in werking getreden met wijzigingen in het kader van naleving en handhaving.

5.    Het ministerie van VWS zal, indien de nalevingcijfers in 2020 achterblijven bij de gestelde doelstellingen, aanvullende wettelijke eisen stellen aan de alcoholverstrekkers.

Voortgang: In 2021 zijn de eisen voor verkoop op afstand in de Alcoholwet aangescherpt. Er zijn nog geen acties ondernomen om andere aanvullende wettelijke eisen te stellen aan verstrekkers.

Referenties

1.    Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Voortgangsrapportage Nationaal Preventieakkoord 2020 (2021). Geraadpleegd op 3 november 2022, van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/06/30/voortgangsrapportage-nationaal-preventieakkoord-2020.

2.    Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Voortgangsrapportage Nationaal Preventieakkoord 2021 (2022). Geraadpleegd op 3 november 2022, van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/06/30/rivm-voortgangsrapportage-nationaal-preventieakkoord-2021.

3.    Dopmeijer, J.M., Nuijen, J., Busch, M.C.M., Tak, N.I., van Hasselt, N. (2021) Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs. Deelrapport II Middelengebruik van studenten in het hoger onderwijs. Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland.

[CVV1]Alleen maar doelstellingen en geen afspraken opgenomen.