School en studieomgeving in Preventieakkoord Alcohol

‘Alcohol en de school en studieomgeving’ is één van de vijf thema’s in het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik. De deelnemende partijen hebben samen ambities, concrete doelstellingen en acties geformuleerd.

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

Alcoholgebruik scholieren en studenten

Het is de ambitie van het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik om in 2040 een gezonde leefstijl onderdeel te laten zijn van het DNA van het onderwijs. Zo is de ambitie dat het overmatig en/of problematisch alcoholgebruik bij studerende jongvolwassenen met 50% afneemt. In de landelijke Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten, gericht op studenten in het hbo en wo, worden vanaf 2021 tweejaarlijks onder andere gegevens verzameld over het alcoholgebruik van studenten. De uitkomsten van de eerste meting zijn in het najaar van 2021 gepubliceerd. De monitor wordt gerealiseerd door een samenwerking tussen Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland. Actuele informatie over de prevalentie van alcoholgebruik bij scholieren en studenten vindt u hier:

Alcoholpreventie bij kwetsbare leerlingen

Een van de doelen uit het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik is de beschikbaarheid van bewezen effectieve alcoholpreventieprogramma’s voor alle onderwijstypen. Op dit moment zijn er maar weinig interventies geschikt voor kwetsbare leerlingen van het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. Vanuit het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik wordt daarom ingezet op de ontwikkeling en evaluatie van een op maat gemaakt integraal aanbod voor het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs.

Om inzicht te krijgen in de manier waarop deze scholen aandacht besteden aan alcoholpreventie is er een kwalitatieve verkenning uitgevoerd. Deze verkenning was een uitbreiding van het EXPLORE-onderzoek. Hiervoor zijn verschillende Gezonde School-adviseurs (GGD), preventiewerkers (Instellingen voor Verslavingszorg) en onderwijsprofessionals (o.a. directieleden, docenten en zorgcoördinatoren) geïnterviewd. Tijdens deze gesprekken is gevraagd hoe deze scholen op dit moment invulling geven aan alcoholpreventie. Hierbij is aandacht besteed aan alle pijlers van Gezonde School-aanpak (beleid, educatie, signaleren en begeleiden en ouderbetrokkenheid). Daarnaast is in kaart gebracht waar scholen tegenaan lopen en aan wat voor ondersteuning en materialen er behoefte is. De resultaten van deze kwalitatieve verkenning zijn verwerkt in een schriftelijke rapportage.

In het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik wordt ingezet op de doorontwikkeling en evaluatie van Take it Personal. Dit is een interventie voor leerlingen met een verhoogd risico op alcoholmisbruik vanwege bepaalde persoonlijkheidskenmerken (sensatiezoekend gedrag, impulsief gedrag, negatief denken en angstgevoeligheid). Take it Personal leert jongeren meer over hun eigen persoonlijkheid en de valkuilen en gedragspatronen die hierbij horen. Vervolgens leren de leerlingen alternatief gedrag aan. Deze interventie lijkt ook erg geschikt voor leerlingen van het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs, maar hiervoor zijn wel verschillende aanpassingen nodig. Vanuit het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik worden deze aanpassingen tijdens herhaalde casestudies uitgetest in de praktijk. De eerste casestudie in het praktijkonderwijs is inmiddels afgerond en de aanbevelingen uit deze studie zijn in de materialen verwerkt. In het schooljaar 2021-2022 worden deze materialen op andere scholen uitgetest.

Uit de kwalitatieve verkenning van alcoholpreventie op het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs is bovendien gebleken dat er grote behoefte is aan passend lesmateriaal voor het praktijkonderwijs. Ook is er behoefte aan geschikte ondersteunende materialen voor ouders. Hiervoor worden nieuwe materialen ontwikkeld.

IJslandse aanpak

In het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik wordt ook gesproken over het IJslandse preventiemodel met als doel het voorkomen van middelengebruik onder jongeren. Zes Nederlandse gemeenten namen deel aan een pilot (2018-2021) met het IJslandse model, onder begeleiding van het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut. In deze pilot werd onderzocht op welke manier het IJslandse model vertaald kan worden naar de Nederlandse context. De zes gemeenten zijn enthousiast over de aanpak en raden andere gemeenten aan om ook op deze manier te gaan werken.

De lessen uit de pilot zijn gebruikt om de vertaalslag te maken van IJsland naar Nederland. Vanaf januari 2022 gaat 'het IJslandse preventiemodel in Nederland' verder onder de nieuwe naam 'Opgroeien in een Kansrijke Omgeving'. De basis voor de aanpak is nog steeds het IJslandse model, maar wel toegespitst op Nederlandse situatie. Tien nieuwe gemeenten zijn gestart met deze preventieve aanpak en de zes pilotgemeenten zetten het werken met de aanpak door. Gemeenten die ook aan de slag willen met Opgroeien in een Kansrijke Omgeving kunnen hun interesse kenbaar maken.