Om de mentale gezondheid van werknemers te beschermen, bevorderen en ondersteunen, zijn er verschillende beleidsnotities en richtlijnen in Nederland. Op deze pagina belichten we beleid en richtlijnen op het terrein van werk en psychische klachten voor deskundigen die zich bezighouden met Arbozorg.
Arbozorgbeleid
Volgens de Arbowet zijn werkgevers verplicht om een beleid op te stellen voor arbeidsomstandigheden (Arbozorgbeleid). De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert of een werkgever dat doet.
Een belangrijk onderdeel daarvan is het in kaart brengen welke gezondheids- en veiligheidsrisico’s er in een bedrijf zijn. Dat kan met een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Daaruit ontstaat een plan van aanpak met maatregelen die nodig zijn om de risico’s tegen te gaan. Via het steunpunt RI&E is hier meer informatie over te vinden: www.rie.nl. Iedere branche heeft een eigen RI&E. Eén van de onderdelen binnen de RI&E gaat over psychosociale arbeidsbelasting (PSA), een onderdeel van mentale gezondheid en waar ook werkdruk onder valt. Op www.arboportaal.nl is te lezen dat een werkgever verplicht is om voorlichting te geven over de risico’s voor PSA en de maatregelen die er zijn om de gevolgen te voorkomen of te beperken. Op dit moment wordt er gewerkt aan een nieuwe handreiking voor PSA.
Diverse stakeholders (partijen binnen een organisatie) houden zich bezig met arbeidsomstandigheden, zoals de ondernemingsraad, de preventiemedewerker(s), personeelszaken, de Arbodienst, bedrijfshulpverlener(s), de bedrijfsarts en Arboprofessionals. Op branche- en organisatieniveau zijn verschillende hulpmiddelen ontwikkeld om vorm te geven aan het Arbozorgbeleid. Via www.arboportaal.nl zijn veel van deze hulpmiddelen te vinden. Op de sub-pagina over werkdruk en burn-outklachten zijn bijvoorbeeld handige tools en instrumenten te raadplegen die helpen om de oorzaken van werkdruk beter in kaart te brengen en wat er aan te doen is.
Arbocatalogi
Werkgevers- en werknemersorganisaties hebben in Arbocatalogi samen op brancheniveau afspraken gemaakt over de wijze waarop ze aan de Arbowetgeving gaan voldoen. De meest voorkomende Arbo risico’s worden besproken in deze catalogi en oplossingsrichtingen worden gegeven. Deze Arbocatalogi worden getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Richtlijnen
Er zijn diverse richtlijnen ontwikkeld die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek en ingaan op het procesmatig handelen van Arboprofessionals en tot doel hebben de kwaliteit van het handelen te waarborgen. Veel van deze richtlijnen zijn te vinden op Een aantal belangrijke worden hieronder genoemd, in volgorde van publicatiedatum.
Werk en psychische klachten (richtlijn voor psychologen)
De richtlijn ‘Werk en psychische klachten’ geeft aanbevelingen aan psychologen voor het betrekken van werk en het werksysteem in de behandeling en begeleiding van cliënten met psychische klachten. In de richtlijn wordt geen onderscheid gemaakt naar aard, oorzaak en ernst van psychische klachten. Er wordt ervan uitgegaan dat aandacht voor het werk en het werksysteem bij diverse klachten relevant kan zijn, ook bij klachten die niet arbeidsgerelateerd zijn.
Richtlijn psychische problemen NVAB
De Richtlijn psychische problemen richt zich op het handelen van de bedrijfsarts en de verzekeringsarts bij werkenden met psychische problemen. De richtlijn gaat uit van de visie dat de kern van lichte tot matig ernstige psychische problematiek ligt in verlies van grip op zichzelf en de situatie. Dit verlies van grip en controle ontstaat doordat de werkende voor hem/haar belangrijke doelen en waarden niet (meer) kan realiseren en mede daardoor de eisen en problemen vanuit de omgeving niet meer het hoofd kan bieden. De richtlijn geeft aanbevelingen aan bedrijfsartsen en verzekeringsartsen bij de ondersteuning van de werkende en de werkomgeving bij versterking van zelfregie, zelfmanagement en een oplossingsgerichte aanpak.
Generieke module Arbeid als medicijn
De generieke module Arbeid als medicijn is ontwikkeld om de zorg voor mensen met psychische problemen te verbeteren, door het onderwerp ‘werk’ hierin een structurele plaats te geven. Door met de generieke module ‘werk’ onder de aandacht te brengen, en tijdig door te verwijzen indien nodig, zal deze module bijdragen aan de samenwerking en communicatie tussen de reguliere gezondheidszorg en de bedrijfsgezondheidszorg.
Het gebruik van de module structureert in het gesprek tussen patiënt en hulpverlener de aandacht voor de (positieve of negatieve) invloed van werk op het herstel. De module bevat onder andere de gespreksleidraad ‘Arbeid als medicijn’, die dient om het gesprek tussen patiënt en hulpverlener op gang te brengen en te ondersteunen. In de gespreksleidraad worden vragen gesteld, informatie verstrekt en voorlichting gegeven. Daardoor krijgt de patiënt meer grip op de eigen situatie.
Multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychische aandoeningen
De multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychische aandoeningen geeft aanbevelingen aan meerdere disciplines behandelaren om mensen met langdurige en ernstige psychische aandoeningen die graag mee willen doen in het arbeidsproces te ondersteunen bij het behoud van werk. Het doel is optimale arbeidsparticipatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen te garanderen, zodat werkuitval zo veel mogelijk wordt voorkomen.
Leidraden en handvatten
Naast richtlijnen zijn er leidraden, handvatten en kennisdossiers. Al deze gaan meer in op de inhoud van bepaalde onderwerpen.
De wegwijzer werkdruk van TNO (www.tno.nl). De Wegwijzer leidt de werkgever of werknemer in vijf stappen naar een passende aanpak van werkdruk.
De leidraad “Zo voorkom je mentale klachten bij zorgmedewerkers” van het Trimbos-instituut. Deze leidraad beschrijft in vier stappen een wetenschappelijk onderbouwde aanpak om mentale klachten bij zorgmedewerkers te voorkomen. Er wordt uitgelegd waarom deze stappen noodzakelijk zijn en wie wat op welk moment kan doen.
