Beeldend Therapeutische Emotieregulatie Groep

Doel

De hoofddoelen zijn: verbeterde zelf- en emotieregulatie. Dit betekent dat cliënt een stabieler, minder diffuus en minder negatief zelfbeeld heeft en meer inzicht in zijn/haar emoties, in staat is om emoties te hanteren (te zien aan minder heftige reacties op emotionele zaken, sneller herstellen na een heftige emotie, minder ongepast gedrag bij sterke emoties), zich tot gerichte actie kan brengen en minder stemmingsafhankelijk is en in staat is om sterke emoties te verdragen of afleiding kan zoeken. De hoofddoelen worden uitgesplitst in subdoelen.

Doelgroep

Een persoonlijkheidsstoornis is een complexe psychische stoornis. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben veelal problemen op het gebied van: identiteit (zelfbeeld); zelfsturing (het behalen van persoonlijke doelen); en/of verbondenheid en intimiteit (intermenselijke relaties). Dit leidt tot ernstig persoonlijk lijden en heeft negatieve gevolgen voor werk, intieme relaties en andere sociale contacten. Deze problemen ontstaan vaak al in de adolescentie en zijn vaak van relatief lange duur (Trimbos Instituut, 2017). Deze doelgroep valt over het algemeen onder te brengen bij de doelgroep met EPA (Ernstige Psychiatrische Aandoeningen) aangezien zij veelal langer dan 2 jaar gebruik maakt van geestelijke gezondheidszorg. Patiënten met EPA worden gekenmerkt door ernstige psychische problemen en beperkingen die onderling verweven zijn en niet van voorbijgaande aard zijn. Dit betekent geenszins dat dit een uitbehandelde groep is. De geïndiceerde geïntegreerde zorg vraagt een state of the art evidence-based behandeling en bejegening conform richtlijnen voor de respectievelijke diagnoses (Delespaul, & de consensusgroep epa, 2013).

Aanpak

De module heeft een protocol voor 10 sessies van 90 minuten beeldende therapie groep. Elke sessie is gericht op een combinatie van verschillende subdoelen. Indien nodig, kan de cliënt de cyclus van 10-sessies twee keer doorlopen.
Elke sessie met enkele minuten voor een beginrondje (5 à 15 min.) over hoe met ieder gaat waarin ieder aan bod komt door kort aan het woord te zijn over hoe hij zich voelt. Hierna kan er sprake zijn van een warming up (5 à 10 min.) gericht op het in beweging komen, op het contact maken met het materiaal en de mogelijkheden daarvan. Er volgt een uitleg van de werkvorm die zo gewenst stapsgewijs wordt geïntroduceerd. De therapeut legt uit wat de bedoeling is, met welke materialen en/of op welke manier. Dan wordt er beeldend gewerkt (35 à 55 min.). De sessies eindigen met een nabespreking (15 à 20 minuten) waarin geëvalueerd en gereflecteerd wordt m.b.t. het proces, het product en de betekenis ervan. Groepsleden worden uitgenodigd om te reageren op elkaars werk. De therapeut nodigt uit en/of begrenst hierin.

Materiaal

De volgende materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie:

• Wervingsfolder over beeldende therapie algemeen alsook folders m.b.t. deze specifieke interventies
• Een 10-sessieprotocol met daarin elke sessie gedetailleerd beschreven en verdere belangrijke informatie t.b.v. de uitvoering
• Gedetailleerde werkvormbeschrijvingen (werkboek uit `Niet uitleven maar beleven. Beeldende therapie bij persoonlijkheidsproblematiek en persoonlijkheidsstoornissen' (Haeyen, 2007; pagina 119 t/m 328).
• Een evaluatie-instrument dat de cliënt herhaaldelijk invult t.b.v. feedback m.b.t. therapieresultaat. In de korte variant: bij de eerste en na de laatste sessie. Bij de langere variant: eens per drie maanden.

Onderbouwing

Beeldende therapie, een behandelvorm waarin beeldende materialen op een methodische manier worden ingezet, is gericht op doelen die te maken hebben met emotioneel functioneren, zelfexpressie en welzijn van cliënten. Een van de terreinen waar beeldende therapie al vele jaren aangeboden wordt is de behandeling van mensen met persoonlijkheidsstoornissen cluster B/C. Beeldende therapie is vaak deel van het behandelingsprogramma voor deze doelgroep omdat zowel therapeuten als cliënten geloven dat beeldende therapie een belangrijke bijdrage in het behandelingsresultaat levert.

Onderzoek

A. Haeyen, S., van Hooren, S., Dehue, F., & Hutschemaekers, G. (2017). Development of an art-therapy intervention for patients with Personality Disorders: an Intervention Mapping study. International Journal of Art Therapy. Published online: 06 Dec 2017. doi: 10.1080/17454832.2017.1403458.
Ontwikkelingsonderzoek, onderbouwing d.m.v. literatuur en uitvoering/evaluatie in de praktijk uitgevoerd onder bedoelde cliëntengroep en met professionals waaronder beeldend therapeuten.

B. Het doel van deze studie was om een geprotocolleerde beeldende therapie-interventie te ontwikkelen voor patiënten met een persoonlijkheidsstoornis cluster B/C. De principes van Intervention Mapping werden toegepast om de ontwikkeling, implementatie en geplande evaluatie van beeldende therapie-interventie te leiden. Empirische bevindingen, theoretische modellen en klinische ervaringen werden gecombineerd om een programma te ontwikkelen, toegesneden op de behoeften van de doelgroep, gericht op de centrale behandeldoelen van patiënten met persoonlijkheidsstoornissen.

C. Dit resulteerde in een gestructureerd 10-sessie beeldend therapeutisch interventieprogramma ter verbetering van het functioneren van patiënten met persoonlijkheidsstoornissen. De interventie richt zich op: het ervaren van een (meer) stabiel en positief zelfgevoel, in staat zijn emoties te uiten en te reguleren, emoties, gedachten en gedragingen te begrijpen, en gebruik te maken van verbeterde sociale en probleemoplossende vaardigheden. Verder zijn ook aanbevelingen beschreven ten aanzien van de houding van de therapeut, evenals randvoorwaarden en gebruiksadviezen. Een handleiding is geschreven voor de implementatie van de interventie. Voor zover ons bekend, was dit de eerste keer dat een aantal potentieel effectieve beeldende therapiemethoden zijn gecombineerd in een protocol gestuurd programma voor deze patiëntenpopulatie.