Informatie over lachgas voor professionals
Laatst gewijzigd op: 5 maart 2024
Deze factsheet geeft informatie over wat lachgas is, de effecten en risico’s bij gebruik en wat je als professional kunt doen om problemen door lachgasgebruik aan te pakken.
Inleiding
Er zijn steeds meer mensen die ooit lachgas hebben gebruikt. Daardoor kunnen zij problemen met hun gezondheid krijgen. Sommigen raken zelfs verslaafd of verlamd. Dit komt helaas steeds meer voor. Het gebruik van lachgas zorgt ook voor overlast en zwerfafval op straat. Er gebeuren meer verkeersongelukken waar lachgas mogelijk een rol speelde.
Per 1 januari 2023 is het lachgasverbod ingegaan doordat lachgas op de Opiumlijst geplaatst is. Hiermee is bezit en verkoop van lachgas om te gebruiken als drug verboden.
Wat is lachgas?
Lachgas is een zoet smakend gas en de werkzame stof is di-stikstofmonoxide (N2O). Het is verkrijgbaar in lachgaspatronen of in grote lachgastanks. Mensen gebruiken lachgas als een drug omdat het een korte, sterke roes geeft. Het gas wordt door middel van een slagroomspuit of een tank in een ballon gespoten. Mensen ademen lachgas in via deze ballon. Ze wisselen dit af met het inademen van gewone lucht. Deze factsheet gaat over lachgas als drug.
Lachgas kent ook andere toepassingen. Lachgas wordt gebruikt om mensen in diepe slaap te brengen (narcose) of als medicijn tegen pijn. Ook wordt het als drijfgas gebruikt in slagroomspuiten.
De geschiedenis van lachgas
Al vanaf eind achttiende eeuw gebruikten dokters lachgas om mensen onder narcose te brengen. Ook nu wordt het nog gebruikt in ziekenhuizen en ambulances, vooral als pijnstiller. Zwangere vrouwen gebruiken het soms bij hun bevalling. Mensen met prikangst kunnen ook lachgas krijgen om rustig te worden. Bij deze voorbeelden is de lachgas van goede kwaliteit en wordt het gemengd met zuurstof. Door de zuurstof kunnen patiënten altijd goed blijven ademen. Als lachgas kort wordt toegediend door de dokter, dan zijn er weinig bijwerkingen. Als dit langer duurt (2-4 uur), bijvoorbeeld tijdens een operatie, dan kunnen er wel problemen ontstaan:
- versnelling van ademhaling en hartslag
- hartritmestoornissen
- hoge bloeddruk
- acuut hartfalen
- grote pupillen
- extreem zweten
- soms samentrekking van de spieren..
Daarom gebruiken artsen liever andere narcosemiddelen.
Wie gebruiken lachgas?
In 2022 gebruikte 1,3 procent van de volwassen Nederlanders het afgelopen jaar lachgas. Dat zijn 180.000 mensen. Mensen uit alle lagen van de bevolking gebruiken het. Uit onderzoek is bekend dat lachgasgebruik het meest voorkomt onder 18-19 jarigen en twintigers. Meer mannen gebruiken lachgas dan vrouwen. Onder scholieren en uitgaanders daalde het gebruik de afgelopen jaren. Maar bij deze groepen is het percentage dat tien ballonnen per keer of meer gebruikte juist toegenomen. Er zijn ook nog steeds jongeren die zo veel en/of vaak lachgas gebruiken dat dit problemen veroorzaakt.
Wil je meer weten? Bekijk dan alle cijfers in de Nationale Drug Monitor:
Hoe werkt lachgas en wat zijn de effecten?
- Lachgas werkt in de hersenen op de receptoren voor glutamaat. Glutamaat is een neurotransmitter. Via neurotransmitters kunnen zenuwcellen met elkaar communiceren. Zo kunnen onze hersenen goed functioneren. Glutamaat is verantwoordelijk voor de manier waarop informatie verwerkt wordt in de hersenen. Bij lachgasgebruik werkt glutamaat tijdelijk niet zo goed.
- Door lachgas gaan mensen dingen anders zien of horen. Geluiden lijken langzamer of zijn vervormd. Soms horen mensen een bel of een gonzend geluid.
- De effecten treden vrijwel meteen op.
- Lachgas geeft een roes: het lijkt een beetje op dronken zijn. Mensen voelen minder pijn en hun spieren ontspannen.
- De effecten duren kort. Na 1 tot 5 minuten is lachgas uitgewerkt. Maar de effecten houden langer aan bij gebruik van meerdere ballonnen achter elkaar. Hoe lang precies is nog onbekend.
- Lachgas komt via de longen in het bloed. Het meeste ingeademde lachgas wordt weer uitgeademd. Een klein deel komt in de urine terecht.
Lachgas en verkeer
Het aantal verkeersongelukken waarbij lachgas mogelijk een rol speelde nam de laatste jaren toe. Lachgas in het verkeer is verboden. Door lachgas kunnen mensen slechter zien en ze reageren trager. Ook is de aandacht niet bij het verkeer als men bezig is met het vullen en gebruiken van lachgasballonnen. Daarom is het niet veilig om tijdens en na het gebruik deel te nemen aan het verkeer. De effecten van lachgas duren een paar minuten. Maar ook daarna kan men nog onoplettend zijn. Hoe lang het precies duurt, is niet goed onderzocht.
Uit onderzoek van TeamAlert blijkt dat jongeren lachgas in de auto gebruiken omdat dat dit de plek is waar ze met elkaar afspreken. Van de jongeren die weleens lachgas in de auto gebruiken, gebruikt 45% als bestuurder (193 jongeren in totaal). Van hen gebruikt meer dan de helft (57,5%) lachgas terwijl de auto rijdt. En bijna de helft (47,2%) zegt lachgas te gebruiken in de auto omdat ze denken dat het hun rijstijl niet beïnvloedt. Lees meer over lachgas en verkeer op Rijballonvrij.nl.
Dosering
Er is geen veilige grens voor lachgasgebruik.
- De meeste mensen nemen één ballon met één of twee patronen lachgas.
- Sommigen nemen meerdere ballonnen op een dag/avond/nacht.
- Bij gemiddeld vier ballonnen ervaren de meeste mensen meestal geen bijwerkingen.
- Bij vijf tot tien ballonnen per keer ervaren mensen klachten als: hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen in handen en voeten.
- Als tussendoor geen gewone lucht in geademd wordt of als heel snel achter elkaar gebruikt wordt, krijgt men sneller klachten.
- Door de grote lachgastanks gebruiken mensen soms veel en vaak lachgas achter elkaar. Soms wel tientallen tot enkele honderden ballonnen.
Wat zijn de risico's?
Directe risico's:
- Duizeligheid, verwardheid, hoofdpijn en tintelingen in handen en voeten komen het vaakst voor.
- Andere klachten komen minder vaak voor: misselijkheid, verlies van evenwicht, valpartijen, flauwvallen, pijn op de borst, zweten, bleke huid, slecht zien, pijn in mond of keel, overgeven, diarree, hartkloppingen, benauwdheid en opwinding.
- Tintelingen en een doof gevoel in armen en benen zijn alarmsignalen. Het is belangrijk dat iemand direct stopt met gebruik en medische hulp zoekt.
- Bevriezingsverschijnselen van de longen, mond of lippen treden op als lachgas direct uit de slagroomspuit of lachgastank wordt gebruikt. Dit komt gelukkig zelden voor, doordat mensen meestal een ballon gebruiken.
- Bevriezingsverschijnselen aan de benen kunnen voorkomen als iemand een tank tussen de benen klemt. De tank kan aan de benen vastvriezen en blijvende littekens veroorzaken.
- Door een patroon van veel en vaak achter elkaar lachgas gebruiken kan zuurstoftekort optreden. Dit kan ook hartproblemen of een lage bloeddruk veroorzaken.
- Hoe vaker iemand lachgas gebruikt, hoe groter de kans op klachten.
Maak je je zorgen over je eigen gebruik of dat van een ander? Neem dan voor advies contact op met een instelling voor alcohol- en drugsproblemen bij jou in de buurt of bel de Drugs Infolijn: 0900 – 1995.
Meer weten over gezondheidsklachten door lachgasgebruik? Lees dan het hoofdstuk lachgas incidenten van de Nationale Drug Monitor. Hier vind je cijfers van de Monitor Drugsincidenten en het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) en informatie over verkeersincidenten en brandwonden.
Lachgas in combinatie met andere drugs
Sommige mensen combineren lachgas met alcohol of andere drugs zoals XTC, ketamine, cocaïne of cannabis. Het combineren met grote hoeveelheden alcohol is zeer gevaarlijk. Alcohol werkt namelijk verdovend. Hierdoor kan men soms niet goed ademen. Zo krijgt men minder zuurstof binnen en is er meer kans op klachten.
Wat zijn de gevolgen na lange tijd?
- Klachten als een verdoofd gevoel, pijnscheuten, gevoelloosheid of tintelingen in handen en voeten worden veroorzaakt door een tekort aan vitamine B12. Lachgas blokkeert namelijk de opname van vitamine B12. Hoe meer en hoe langer lachgas gebruikt wordt, hoe groter de kans op deze klachten.
- Een tekort aan vitamine B12 kan tot zenuwschade aan het ruggenmerg leiden. Mensen kunnen hierdoor verlamd raken en in een rolstoel belanden.
- Gaat men op tijd naar de dokter, dan kan de zenuwschade meestal behandeld worden met vitaminesupplementen en fysiotherapie. Zelf vitamine B12 slikken helpt waarschijnlijk niet. Er kan toch schade ontstaan.
- Ook kunnen mensen door een tekort aan vitamine B12 trombose krijgen. Het bloed gaat dan klonteren en er kan een bloedprop in de ader ontstaan. Dit kan heel gevaarlijk zijn, men kan er zelfs aan dood gaan. Bloedarmoede komt ook voor. Mensen zijn dan moe, duizelig, snel kortademig en hebben soms het gevoel dat ze flauwvallen.
- Er zijn groepen mensen die sneller een vitamine B12 tekort hebben: mensen onder de 18 jaar, vrouwen die vruchtbaar zijn en mensen met hart- en vaatziektes. Ook veganisten lopen meer risico omdat zij geen vlees, vis, zuivel en eieren eten. Vegetariërs lopen iets minder risico omdat ze wel zuivel en eieren eten: daar zit vitamine B12 in.
- Mensen kunnen verslaafd raken aan lachgas. Ze denken dan niet meer zonder lachgas te kunnen. Men heeft een grote drang om telkens weer lachgas te gebruiken. Dit wordt craving genoemd. Hoe vaker men gebruikt, hoe meer kans op craving.
- Als mensen extreem veel en vaak lachgas gebruiken kunnen ze een psychose krijgen. Ze zijn dan heel erg in de war, achterdochtig, horen stemmen, hallucineren en kunnen niet meer helder denken.
Met het verbod kan de politie direct in actie komen als iemand niet-beroepsmatig lachgas in zijn bezit heeft en ballonnen met gasflessen in de auto heeft liggen. Zo kunnen we hopelijk ongelukken voorkomen.
Is lachgas verboden?
Per 1 januari 2023 is het bezit en verkoop van lachgas om te gebruiken als drug verboden. Dat komt, omdat het op lijst II van de verboden middelen (Opiumwet) staat. Voor gebruik in ziekenhuizen, technische industrie en horeca is een uitzondering gemaakt.
Hoe kwam dit verbod tot stand?
Staatssecretaris Blokhuis wilde het verbod na een advies van de commissie die drugs beoordelen op risico’s. Zij adviseerden dat het risico van lachgas voor de volksgezondheid “matig tot groot” was. De wet was klaar, maar de invoering van de wet liep veel vertraging op. Lachgas viel daarvoor nog onder de Warenwet.
Wat kunnen gemeenten doen?
In de handreiking ‘Lachgas: van zorgen naar acties’ is een overzicht van maatregelen en juridische instrumenten te vinden die gemeenten kunnen inzetten om het aantal verkooppunten van lachgas terug te brengen. Voor handhavers is er informatie over hoe ze overlast door gebruik op straat of gebruik van lachgas in het verkeer kunnen aanpakken. Ook kunnen gemeenten samen met instellingen van verslavingszorg een plan van aanpak maken om lachgasgebruik terug te dringen. Zie ook Tips voor gemeenten: preventie en handhaving van lachgas.
Kun je lachgascilinders veilig inleveren?
Lege tanks of cilinders kunnen het beste naar de milieustraat gebracht worden. Dit kan anoniem. Meer informatie is te vinden op veiliginleveren.nl.
Voorlichting over lachgasgebruik
Je kunt mensen informeren over de gevaren van lachgas door voorlichting te geven. Met als doel dat mensen geen lachgas gaan gebruiken. Mensen die wel al lachgas gebruiken, kun je informatie geven over hoe ze gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. Elke groep die je wilt bereiken met een voorlichtingsboodschap heeft een aparte aanpak nodig.
Over deze pagina & contact
De eerste auteur van deze factsheet is Marloes van Goor. Deze factsheet zou niet tot stand zijn gekomen zonder de medewerking van Marleen Olthof, Desirée Spronk, Martha de Jonge en Margriet van Laar.
