Digitale media en opvoeden
Het gebruik van digitale media is niet meer weg te denken uit het leven van jonge kinderen. Het is daarom belangrijk dat jonge kinderen op een gezonde manier leren omgaan met digitale media. Ouders spelen hier een cruciale rol bij. In dit dossier staat informatie om ouders hierbij te ondersteunen en advies te geven.
Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn
Meld je aan voor de nieuwsbrief
Ben jij een partij of professional die werkt op het snijvlak van digitalisering en welzijn en wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten en recente ontwikkelingen in het veld? Mels je dan nu aan voor de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn.
Dit dossier bevat momenteel vooral informatie over digitale media opvoeding bij jonge kinderen. Het dossier wordt later aangevuld met informatie over digitale media bij oudere kinderen en jongeren.
Op deze pagina
Digitale media als onderdeel van de opvoeding
Ouders spelen een belangrijke rol bij het gebruik van digitale media van hun kind
Doordat ouders een belangrijke rol spelen bij het gebruik van digitale media van hun kinderen wordt het ouderschap steeds breder. De relaties tussen kind en de digitale wereld wordt steeds meer onderdeel van het ouderschap. We spreken daarom ook van 'digitaal ouderschap'.
Media zijn inmiddels niet meer weg te denken uit onze levens. Het is daarom goed dat iedereen zich bewust is van de rol van media in hun leven.
De voordelen van sámen met het kind digitale media gebruiken
4 op de 10 ouders praten regelmatig met hun jonge kind (0-6 jaar) over digitale media of geven uitleg over digitale media, Iene Miene Media onderzoek van 2024. Zowel op momenten dat ouders met hun kinderen samen bezig zijn met digitale media als op andere momenten. Toch gebruiken veel jonge kinderen (60%) digitale media zonder begeleiding. Een gemiste kans, want samen activiteiten doen heeft juist een positief effect op de band tussen ouder en kind én op de ontwikkeling van kinderen.
Onderzoek laat zien dat het veel voordelen oplevert voor de ontwikkeling van het kind als de ouders actief betrokken zijn bij schermgebruik. Kinderen hebben meer plezier en begrijpen beter wat ze bekijken als ouders uitleg geven en vragen stellen.
Zet vroeg in op een gezonde mediabalans bij het kind
Als ouders vroeg inzetten op een gezonde mediabalans, dan levert dat op lange termijn het meeste op. In de kleutertijd zijn kinderen nog heel flexibel. Het vraagt wel om een actieve en consequente aanpak van de ouders.
Kleine aanpassingen in het digitale mediagebruik kunnen al een groot effect hebben en nadelige gevolgen beperken. Daarom heeft Netwerk Mediawijsheid 10 praktische tips ontwikkeld. De tips zijn bedoeld om jonge kinderen op een gezonde manier te laten ontspannen.
Digitaal mediagebruik van jonge kinderen
Richtlijnen schermtijd en schermgebruik bij jonge kinderen
"Schermtijd wordt door de WHO volledig afgeraden bij kinderen onder de 2 jaar”, aldus Anouk Tuijnman in een artikel voor het Iene Miene Media-onderzoek 2022. “Echter, de bewijsvoering daarvoor leunt vooral op de lichamelijke kant: langdurig zitten is niet gezond. Terwijl jonge kinderen niet altijd zittend gebruik maken van digitale media. Het Iene Miene Media onderzoek 2023 liet dit zien. Ook is er nog weinig aandacht voor de mentale en sociale effecten. Zowel positief als negatief. Hier is meer onderzoek naar nodig. "Bij het Trimbos-instituut vinden we het belangrijk dat dit onderzoek vertrekt vanuit een balans perspectief: kijkend naar wat het kinderen oplevert én wat het ze kost en niet slechts een van beide.”
Hoe ouders digitale media inzetten bij jonge kinderen
Uit het Iene Miene Media onderzoek van 2024 blijkt dat ouders digitale media vaak inzetten op momenten die henzelf goed uitkomen, zoals tijdens het koken of wanneer hun jonge kind (0-6 jaar) onrustig is. Te veel schermtijd op jonge leeftijd kan echter de slaap verstoren. Ook kan het de taalontwikkeling remmen en leiden tot lichamelijke klachten door te veel zitten en te lang dichtbij kijken. Ouders geven in het onderzoek ook aan dat ze digitale media gebruiken om hun kinderen af te leiden bij negatieve emoties, zoals verveling of irritatie. Hierdoor kunnen kinderen belangrijke leermomenten missen. Juist op jonge leeftijd moeten kinderen leren omgaan met hun emoties en leren om iets zelfstandig te doen als ze zich vervelen.
Advies over digitaal mediagebruik in relatie tot bewegen bij 0-4 jarigen
Mediagebruik kent voordelen maar kan ook ten koste gaan van beweging. Het advies van Kenniscentrum Sport & Bewegen, Netwerk Mediawijsheid en het Trimbos-instituut voor digitaal mediagebruik in relatie tot bewegen bij 0-4 jarigen: zorg voor een gezonde balans tussen bewegen én stilzitten in combinatie met het gebruik van digitale media. Balans tussen de verschillende activiteiten van een kind is belangrijk, met daarbij voldoende aandacht voor de lichamelijke gezondheid: regelmatig en gevarieerd bewegen, langdurig stilzitten beperken en voldoende slapen. En ook met voldoende aandacht voor de sociale en mentale gezondheid. Voor sociale gezondheid gaat het om voldoende tijd met anderen, maar ook tijd voor jezelf. Voor mentale gezondheid gaat het om voldoende inspanning en tijd voor ontspanning. Het is belangrijk om 0-4 jarigen te helpen een gezonde balans te vinden en ze leren hoe ze dat later zelf kunnen doen.
Het advies helpt professionals in de kinderopvang, jeugdgezondheidszorg, kinderfysiotherapeuten en buurtcoaches in de begeleiding van jonge kinderen en het advies richting ouders. Wil je verder aan de slag met de digitale balans van je jonge kind? Kijk dan eens op mediawijsheid.nl naar De MediaDiamant, een tool die je wegwijs maakt in mediaopvoeding voor baby’s, peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar.
> Lees de uitgebreide visie en praktische tips
Meer feiten en cijfers over digitaal mediagebruik van (jonge) kinderen
Meer weten over het digitaal mediagebruik van (jonge) kinderen? In het dossier ‘Feiten en cijfers over digitale media’ staan alle cijfers over sociale media gebruik, gamen en ander digitaal mediagebruik van verschillende leeftijdsgroepen.
> Lees alle feiten en cijfers over digitaal mediagebruik van (jonge) kinderen
Digitaal mediagebruik van jongeren
Meer weten over het digitaal mediagebruik van jongeren? In het dossier ‘Feiten en cijfers over digitale media’ staan alle cijfers over sociale media gebruik, gamen en ander digitaal mediagebruik van verschillende leeftijdsgroepen.
> Lees alle feiten en cijfers over digitaal mediagebruik van jongeren
Materialen over digitaal mediagebruik bij kinderen
Toolbox Mediaopvoeding
Het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) heeft de Toolbox Mediaopvoeding (2015) ontwikkeld. De toolbox is in zijn geheel te aan te schaffen en losse onderdelen zijn te bestellen en te downloaden. Het bevat zowel producten voor jeugdwerkers als producten voor ouders van kinderen van verschillende leeftijdscategorieën. Behalve praktische handvatten vind je in de tipsheets ook tips voor boeken en folders.
Praktijkgids Mediawijs Gamen
Het Vlaamse Kenniscentrum Mediawijs heeft de praktijkgids Mediawijs Gamen (2014) uitgebracht met tips en informatie over hoe je als ouder of professional aan de slag kunt met gamen voor educatieve doeleinden. Daarnaast wordt besproken waar je op moet letten bij het kopen van een game en hoe om te gaan met online gamen en pesten. Ook worden er praktische adviezen gegeven om gesprekken over gamen te voeren in gezins- of klasverband.
Media en kinderen met een licht verstandelijke beperking
In hoofdstuk 4 van het rapport ‘Media en kinderen met een LVB‘ (2015) van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) worden flyers, boeken, filmpjes, websites, en lespaketten en interventies besproken voor het begeleiden van kinderen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Kinderen met een licht verstandelijke beperking vormen een kwetsbare groep op het gebied van mediagebruik. Hindernissen zijn bijvoorbeeld een lager taalbegrip, verminderd besef van normen en waarden en meer moeite met impulsbeheersing. Moeite met het beheersen van impulsen kan verslavingsgevoeligheid in de hand werken.
