Depressiepreventie bij mensen met een chronische aandoening

Het hebben of krijgen van een chronische aandoening is een ingrijpende gebeurtenis. Het tast vaak ook de geestelijke weerbaarheid aan, zodat psychische klachten, zoals een depressie, op de loer liggen. Psychische klachten hebben een negatieve invloed op de algehele gezondheid. Hierdoor dreigt het gevaar om in een negatieve gezondheidsspiraal te belanden.

Ketenaanpak depressiepreventie bij chronische ziekte

Een chronische ziekte heeft invloed op tal van levensterreinen. De mentale belasting van chronisch zieken en hun gezinsleden is hierdoor hoog. Dit kan leiden tot eenzaamheid, angsten en depressieve klachten. Uit de praktijk blijkt dat professionals en organisaties zich soms nog onvoldoende bewust zijn van de mentale gevolgen van een chronische ziekte. Dit terwijl zij een grote rol kunnen spelen bij het voorkomen, stabiliseren en herstellen van deze klachten door tijdige signalering en passende ondersteuning. Geen enkele organisatie kan chronisch zieken alleen ondersteunen. Zorg- en welzijnsorganisaties, (specialistische) medische zorg, gemeenten en vrijwilligersorganisaties moeten hiervoor samenwerken. Dit kan het beste in een ketensamenwerking waarin optimaal gebruik wordt gemaakt van de kennis en expertise van alle betrokken partijen. PROOF Adviseurs en Ecorys hebben hiervoor in opdracht van het ministerie van VWS de Ketenaanpak depressiepreventie bij chronische ziekte ontwikkeld.

Wil je aan de slag?

Handreiking ketenaanpak

De Handreiking Ketenaanpak Depressiepreventie bij Chronische Ziekte biedt een concreet stappenplan voor professionals en organisaties om een sluitende keten op te zetten, en is gedetailleerder dan het model ketenaanpak. De ketenaanpak die is ontwikkeld bestaat uit twee onderdelen:

  • Zeven inhoudelijke bouwstenen die inzichtelijk maken welke opgaven en doelen in een sluitende ketenaanpak opgenomen zijn.
  • Zes rollen die nodig zijn om verantwoordelijkheden in de keten te beleggen om de kwaliteit van de samenwerking te borgen en te zorgen dat afgesproken acties ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.

De handreiking ondersteunt professionals bij het uitwerken van de ketenrollen en bouwstenen, en biedt verschillende instrumenten ter bevordering van deze bouwstenen. De aanpak kan worden gebruikt in elke lokale en regionale zorgpad. Er wordt hierbij uitdrukkelijk gebruik gemaakt van de bestaande kennis en expertise, maar ook werkwijze van de betrokken organisaties. Het werken met de ketenaanpak vraagt niet iets nieuws van organisaties, maar vooral van het inzetten van het bestaande instrumentarium en zorgaanbod vanuit een nieuw perspectief, het perspectief van een ketensamenwerking tussen partijen en het perspectief van een keten die het individu doorloopt.

In het Integraal Zorg Akkoord (IZA)heeft met een groot aantal partijen in de zorg afspraken gemaakt om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. In het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) hebben de VNG, GGD GHOR Nederland en Zorgverzekeraars Nederland afspraken gemaakt over het bevorderen van een gezonde en actieve levensstijl. Mentale gezondheid wordt bij beide gezien als een belangrijk onderdeel. Depressiepreventie levert een belangrijke bijdrage aan mentale gezondheid en ketensamenwerking voor depressiepreventie wordt benoemd. Voor de uitvoering van de afspraken uit het GALA is financiering beschikbaar voor gemeenten via een Brede Specifieke Uitkering (SPUK). In de SPUK-regeling wordt de financiering voor 15 onderdelen op de thema’s sport- en beweegstimulering, cultuurparticipatie, gezondheidsbevordering en het versterken van de sociale basis gebundeld in één (nieuwe) uitkering. Bovenstaande akkoorden en financieringsmogelijkheden bieden een kans voor gemeenten voor de (door)ontwikkeling van een ketenaanpak depressiepreventie bij chronische ziekte.

Werkwijze ontwikkeling ketenaanpak

Vanaf voorjaar 2021 tot en met mei 2024 is de ketenaanpak ontwikkeld op basis van deskstudie, gesprekken met landelijke stakeholders, landelijke bijeenkomsten, drie pilots en contact met veel betrokkenen. De ontwikkeling van de ketenaanpak depressiepreventie bij mensen met een chronische aandoening richtte zich op alle chronische aandoeningen en zoomde extra in op de volgende (hoogrisico) doelgroepen:

  • Diabetespatiënten
  • Kankerpatiënten
  • Hartpatiënten
  • Long-Covid patiënten

In de aanpak zijn er door PROOF Adviseurs en Ecorys vijf fases onderscheiden. In de eerste fase is het projectteam opgestart en is het mantelzorglandschap nader verkend. Dit is gedaan aan de hand van een documentenstudie en door het houden van verschillende gesprekken. Hierbij is bijvoorbeeld gesproken met patiëntenorganisaties (o.a. NFK, DVN, Harteraad, Depressievereniging) en belangenverenigingen binnen het zorglandschap (o.a. V&VN, NHG, NVVG, FMS). Ook is er in de eerste fase, een eerste landelijke bijeenkomst georganiseerd. In de tweede fase is de ontwerpketenaanpak ontwikkeld op basis van de input uit de eerste fase. Ook is de organisatie van de pilots in deze fase opgezet. In de derde fase werd de ontwerpketenaanpak in drie pilots een jaar lang getest. De pilots werden afgerond tussen juni 2023 en maart 2024. Fase 4, het maken van een synthese, vond gelijktijdig met het afronden van de pilots plaats. Sinds de bekendmaking is een begin gemaakt met implementatie en landelijke borging.

Projectteam

PROOF Adviseurs en Ecorys hebben de landelijke ketenaanpak ontwikkeld. PROOF Adviseurs zijn organisatieadviseurs die samenwerkingsvraagstukken vanuit maatschappelijke opgaven adviseren, faciliteren, begeleiden en ondersteunen. Dit doen zij veel in het sociaal domein/jeugddomein, waarmee zij een bijzondere affiniteit hebben. Ecorys is een onderzoeks- en adviesbureau dat zich richt op de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen. Hun brede ervaring met stakeholders uit het zorg- en sociale domein staat borg voor een goede kennis van diverse belangen en organisatiedynamieken.

Regiegroep

De regiegroep dacht gedurende de ontwikkeling van de aanpak kritisch mee over de plannen en hield ons op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. De volgende organisaties namen plaats in de regiegroep:

  • Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS)
  • Trimbos-instituut
  • Vertegenwoordigers van de pilots
  • V&VN
  • Harteraad
  • FMS
  • Agendaleden van NFK, DVN en OnzeHuisartsen

Publicaties

Gedurende de ontwikkeling van de ketenaanpak zijn er verschillende documenten gepubliceerd. Je vindt deze hier:

Contact

Wil je meer informatie over deze ketenaanpak? Neem dan contact op met: