Is het alcoholgebruik van scholieren in Nederland de afgelopen jaren veranderd? Komt vapen vaker voor dan roken? Hoe vaak gebruiken scholieren cannabis of andere drugs? De ScholierenMonitor geeft antwoord op deze vragen.
De ScholierenMonitor onderzoekt naast middelengebruik ook het gebruik van digitale media en mentale gezondheid onder scholieren van 12 tot en met 16 jaar. Op de pagina Kerncijfers 2023 vind je een samenvatting van de meest recente cijfers van al deze onderwerpen.
Middelengebruik door schoolgaande jongeren van 12-16 jaar
Middelengebruik in 2023
Van de 12- t/m 16-jarige scholieren heeft 39,6 procent weleens alcohol gedronken, 16,1 procent heeft weleens gerookt, 8,5 procent heeft weleens cannabis gebruikt, 3,1 procent heeft weleens lachgas gebruikt en 1,7 procent heeft ervaring met XTC. Het gebruik van deze middelen in de laatste maand ligt flink lager.
Lees meer over middelengebruik op de website van de ScholierenMonitor.
Verschillen tussen groepen
Er zijn een paar verschillen te zien in middelengebruik onder scholieren van 12 t/m 16 jaar naar geslacht, leeftijd, schoolniveau en herkomst. Zo roken meisjes vaker dan jongens. Ook neemt het gebruik van middelen toe met de leeftijd. Vwo-scholieren hebben minder ervaring met roken en gebruik van cannabis dan Vmbo-scholieren. Tenslotte hebben scholieren met een Nederlandse herkomst hebben meer ervaring met roken en alcohol drinken dan scholieren met een niet-Nederlandse herkomst.
Lees meer over roken, alcohol drinken en het gebruik van cannabis en XTC in 2023.
Trends in roken
Aantal rokers blijft stabiel
Het percentage leerlingen dat heeft gerookt (ooit, in de laatste maand en dagelijks) is niet veranderd vergeleken met 2019 en 2021. Vergeleken met 2003 is het roken onder leerlingen wel gedaald.
Trend roken naar leeftijd
Als we kijken naar de verschillende leeftijden, zien we dat het roken ooit in het leven en in de laatste maand onder scholieren in 2023 lager is dan in 2003. Vanaf ongeveer 2017 lijkt de daling voor alle leeftijden tot stilstand te zijn gekomen. Onder 16-jarigen was in 2021 een tijdelijke toename te zien in roken.
Lees meer op de pagina Roken - Vergelijking met eerdere jaren.
Vape, snus en waterpijp
Vape
In 2023 heeft een kwart (24,6%) van de leerlingen van 12 t/m 16 jaar ooit een vape gebruikt, 14,3% gebruikte dit in de laatste maand en 4,0% deed dat dagelijks. Van de leerlingen die dagelijks een vape gebruiken, rookt bijna één op de drie (30,0%) ook dagelijks gewone sigaretten. Lees meer over de vape of e-sigaret.
Snus
Snus (nicotinezakjes) is door 3,8% van de leerlingen ooit-gebruikt en 1,5% gebruikte snus in de laatste maand. Lees meer over snus.
Waterpijp
De waterpijp is door 7,5% van de leerlingen ooit-gebruikt, 5,1% gebruikte in het laatste jaar en 2,2% in de laatste maand. Het gebruik van de waterpijp is in 2023 gedaald vergeleken met eerdere jaren. Lees meer over de waterpijp.
Trends in alcoholgebruik
Alcoholgebruik lager
Het percentage leerlingen dat alcohol drinkt (ooit, laatste jaar, laatste maand) is in 2023 lager dan in 2021. Ook vergeleken met 2003 is het alcoholgebruik in 2023 op alle aspecten gedaald.
Trend alcoholgebruik naar leeftijd
Het percentage leerlingen dat alcohol heeft gebruikt (ooit, laatste jaar, laatste maand) is voor alle leeftijden lager in 2023 dan in 2003. Tussen 2021 en 2023 is met name een daling zichtbaar onder de 13-jarigen (ooit en laatste jaar) en onder de 16-jaren (ooit, laatste jaar, laatste maand). Juist bij deze leeftijden leek het alcoholgebruik iets hoger in 2021, dit lijkt een tijdelijke kleine toename te zijn geweest.
Lees meer op de pagina Alcohol - Vergelijking met eerdere jaren.
Alcoholvrije drankjes populair
Bijna één op de tien (9,6%) scholieren van 12 t/m 16 jaar drinkt tenminste maandelijks alcoholvrije dranken. Jongens drinken vaker alcoholvrije dranken dan meisjes.
Lees meer op de pagina Alcoholvrije dranken.
Trends in cannabisgebruik
Het percentage scholieren dat cannabis gebruikt (ooit, laatste jaar en laatste maand) is in 2023 iets lager dan in 2019 en 2021, maar het verschil is niet significant.
Lees meer op de pagina Cannabis - Vergelijking met eerdere jaren.
Trends in het gebruik van lachgas en andere drugs
Het percentage leerlingen dat lachgas heeft gebruikt (ooit en in de laatste maand) is in 2023 meer dan gehalveerd vergeleken met 2015. Lees meer op de pagina Lachgas - Vergelijking met eerdere jaren.
Het ooit-gebruik van XTC en cocaïne is tussen 2003 en 2023 nauwelijks veranderd. Het ooit-gebruik van amfetamine en paddo’s is in 2023 lager dan in 2003. Lees meer op de pagina Andere drugs - Vergelijking met eerdere jaren.
Ga aan de slag met preventie van alcohol, roken en drugs
ScholierenMonitor 2023
De website van de ScholierenMonitor bevat een compleet overzicht van alle onderzoeksresultaten uit het Peilstationsonderzoek.
Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland 2021
Lees hier het nieuwsbericht over de nieuwe cijfers van het HBSC-onderzoek. Of download het hele HBSC-rapport.
Verantwoording
Peilstationsonderzoek
De cijfers uit 1999-2015, 2019 en 2023 zijn afkomstig uit het Peilstationsonderzoek Scholieren. Het Peilstationsonderzoek is een landelijk representatief onderzoek naar onder andere het roken, drinken, drugsgebruik, digitale mediagebruik en mentale gezondheid onder scholieren van tien tot en met achttien jaar. Het onderzoek is gefinancierd door het ministerie van VWS en uitgevoerd door het Trimbos-instituut.
In 2023 zijn er een aantal veranderingen geweest in de vragenlijst en de manier waarop deze is afgenomen. Dit kan invloed hebben gehad op de resultaten. De uitkomsten van 2023 en de vergelijkingen met eerdere jaren moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd.
Op de pagina Veranderingen in de dataverzameling kunt u meer lezen over dit onderwerp.
> Lees verder over het Peilstationsonderzoek
HBSC-onderzoek
De cijfers uit 2017 en 2021 zijn afkomstig uit het onderzoek Health Behaviour in School-aged Children (HBSC). Dit is een landelijk representatief onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren in Nederland. Middelengebruik is een belangrijk onderwerp in deze studie. HBSC-Nederland is een samenwerkingsverband van de Universiteit Utrecht (projectleiding), Trimbos-instituut en het SCP.
Tijdens de dataverzameling van 2021 speelde de uitbraak van COVID-19 een rol. Dit heeft geresulteerd in een kleiner aantal leerlingen. Naar alle waarschijnlijkheid heeft COVID-19 de betrouwbaarheid van de gegevens niet beïnvloed.
> Lees verder over het HBSC-onderzoek
Leefstijlmonitor (LSM)
Sinds 2012 is onder coördinatie van het RIVM de Leefstijlmonitor (LSM) ontwikkeld. Het Peilstationsonderzoek en het HBSC-onderzoek leveren de landelijke kerncijfers over genotmiddelengebruik van jongeren (12 t/m 16 jaar).
