Risicofactoren alcoholgebruik: persoonsgebonden en omgeving

Op de simpele vraag waarom we alcohol drinken, is geen eenvoudig antwoord mogelijk. In de ogen van de drinker is het drinken van alcohol een vrije en persoonlijke keuze, maar onderzoek laat zien dat de keuze om alcohol te drinken door veel verschillende factoren wordt beïnvloed [1-4]

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Alcoholgebruik is een multi-causaal bepaald gedrag. Dat wil zeggen dat er niet één factor is die alcoholgebruik verklaart, maar dat verschillende factoren van invloed zijn op alcoholgebruik. Sommige factoren verhogen het risico op alcoholgebruik (risicofactoren), terwijl andere factoren het risico op alcoholgebruik juist verlagen (beschermende factoren). Daarnaast kan er onderscheid gemaakt worden tussen persoonsgebonden factoren en omgevingsfactoren. Bij persoonsgebonden factoren wordt er gekeken naar demografische kenmerken, persoonlijkheidskenmerken, genetische factoren, leeftijd van alcoholinitiatie, alcoholgerelateerde cognities en stress die allen invloed hebben op het alcoholgebruik. Bij omgevingsfactoren wordt er gekeken naar de fysieke en sociale omgeving die gerelateerd zijn aan het alcoholgebruik.

Persoonsgebonden factoren

Persoonlijkheidskenmerken zijn belangrijke persoonsgebonden risicofactoren die gerelateerd zijn aan de verschillende stadia van alcoholgebruik, met name overmatig drinken [5]. Er kunnen vier persoonlijkheidskenmerken worden onderscheiden:

  • Sensatie zoekers
  • Personen met een lage impulscontrole
  • Personen die gevoelig zijn voor angst
  • Personen die negatief denken

De eerste twee groepen kunnen als extravert worden omschreven. Zij ervaren over het algemeen minder risico’s en merken vooral de positieve effecten van drinken, waardoor zij veel gaan drinken. De laatste twee groepen zijn meer introvert en gebruiken alcohol veelal om drempels te overbruggen (bijvoorbeeld bij verlegen mensen) of om zich beter te voelen of problemen op te lossen (zelfmedicatie) [6].

Omgevingsfactoren

In de sociale omgeving vormen het gezin, vrienden, leeftijdgenoten en de heersende sociale normen in de maatschappij belangrijke risicofactoren voor het alcoholgebruik [4]. In de fysieke omgeving spelen factoren die betrekking hebben op het aanbod en de vraag van alcohol een belangrijke rol in het alcoholgebruik, zoals de betaalbaarheid van alcohol, de beschikbaarheid van alcohol en blootstelling aan alcoholreclame. Zo is alcoholgebruik prijselastisch [7]. Dat wil zeggen, naarmate de prijs lager is, wordt er meer gedronken. Daarnaast bestaan er positieve relaties tussen het aantal verkooppunten en de dichtheid van de verkooppunten en alcoholgebruik [2] en de openingstijden in de horeca en het alcoholgebruik [9, 10]. Er wordt dus meer gedronken als er meer verkooppunten zijn, als de dichtheid van verkooppunten hoger is en als de openingstijden van de horeca ruimer zijn. Bovendien leidt blootstelling aan alcoholreclame tot een vergrote kans dat jongeren eerder beginnen met het drinken van alcohol en de jongeren die al drinken, gaan meer drinken [11-13].

Referenties

  1. Anderson, P., & Baumberg, B. (2006). alcohol in Europe. London: Institute of alcohol studies, 2, 73-75.
  2. Babor, T., Caetano, R., Casswell, S., Edwards, G., Giesbrecht, N., Graham, K., ... & Homel, R. (2010). Alcohol: no ordinary commodity: research and public policy. Rev Bras Psiquiatr, 26(4), 280-3.
  3. Wagenaar, A. C., & Perry, C. L. (1994). Community strategies for the reduction of youth drinking: Theory and application. Journal of Research on Adolescence, 4(2), 319-345.
  4. Van Hasselt, N. (2010). Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder Nederlandse jongeren. Retrieved from file:///H:/Downloads/preventie-van-schadelijk-alcoholgebruik-en-drugsgebruik-onder-jongeren%20(2).pdf.
  5. Adan, A., Forero, D. A., & Navarro, J. F. (2017). Personality traits related to binge drinking: a systematic review. Frontiers in psychiatry, 8, 134.
  6. Cooper, M.L., Kuntsche, E., Levitt, A., Barber, L.L., & Wolf, S. (2016). Motivational models of substance use: A review of theory and research on motives for using alcohol, marijuana, and tobacco. The Oxford handbook of substance use and substance use disorders, 1, 1-117.
  7. Cnossen, S. (2007). Alcohol taxation and regulation in the European Union. International Tax and Public Finance, 14(6), 699-732.
  8. Hahn, R. A., Kuzara, J. L., Elder, R., Brewer, R., Chattopadhyay, S., Fielding, J., ... & Task Force on Community Preventive Services. (2010). Effectiveness of policies restricting hours of alcohol sales in preventing excessive alcohol consumption and related harms. American journal of preventive medicine, 39(6), 590-604.
  9. Middleton, J. C., Hahn, R. A., Kuzara, J. L., Elder, R., Brewer, R., Chattopadhyay, S., ... & Task Force on Community Preventive Services. (2010). Effectiveness of policies maintaining or restricting days of alcohol sales on excessive alcohol consumption and related harms. American journal of preventive medicine, 39(6), 575-589.
  10. Anderson, P., De Bruijn, A., Angus, K., Gordon, R., & Hastings, G. (2009). Special issue: The message and the media: Impact of alcohol advertising and media exposure on adolescent alcohol use: A systematic review of longitudinal studies. Alcohol and Alcoholism, 44, 229–243. doi:10.1093/alcalc/agn115
  11. Jernigan, D., Noel, J., Landon, J., Thornton, N., & Lobstein, T. (2017). Alcohol marketing and youth alcohol consumption: A systematic review of longitudinal studies published since 2008. Addiction, 112, 7–20. doi:10.1111/add.13591.
  12. Scott, S., Muirhead, C., Shucksmith, J., Tyrrell, R., & Kaner, E. (2017). Does industry-driven alcohol marketing influence adolescent drinking behaviour? A systematic review. Alcohol and alcoholism (Oxford, Oxfordshire), 52, 84–94. doi:10.1093/alcalc/agw085.
  13. Smith, L.A., & Foxcroft, D.R. (2009). The effect of alcohol advertising, marketing and portrayal on drinking behaviour in young people: Systematic review of prospective cohort studies. BMC Public Health, 9, 51. doi:10.1186/1471-2458-9-51.