Beschikbaarheid van alcohol en verantwoorde verstrekking

De Alcoholwet heeft als doel om alcoholgebruik en daarmee samenhangende (gezondheids-)schade terug te dringen. De wet valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS en is daarmee primair een gezondheidswet.

De Alcoholwet reguleert de verkoop van alcoholhoudende dranken. De bepalingen in de wet richten zich vooral op het beperken van de verkoop via officiële verkoopkanalen, zoals supermarkten, horeca en slijterijen. Beperking van het aantal verkooppunten én beperking van de openingstijden van deze verkooppunten zorgen ervoor dat alcoholische dranken minder beschikbaar zijn. NB Door blurring kan de beschikbaarheid juist toenemen.

Belangrijke bepalingen uit de Alcoholwet:

• Er mag geen alcohol verkocht worden bij een aantal specifieke verkooppunten zoals niet-levensmiddelenwinkels, automaten en tankstations (artikelen 12-14, 16, 18, 19, 22).
• Er is een stelsel van vergunningen voor het verstrekken van sterke drank en het schenken van sterke drank voor consumptie ter plaatse (artikel 3).
• Verkoop van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar is verboden (artikel 20 lid 1).
• Er geldt een minimale leeftijdsgrens van 18 jaar voor het in bezit hebben van alcohol (artikel 45).
• 'Doorgeven' van alcohol aan minderjarigen is strafbaar (artikel 45a).

Toezicht op de Alcoholwet
Het toezicht op de Alcoholwet (en voorheen de Drank- en Horecawet) is in 2013 gedecentraliseerd van de nationaal georganiseerde Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) naar de gemeenten. Burgemeesters hebben sindsdien de verantwoordelijkheid om toe te zien op de naleving van de wet en te handhaven bij overtredingen. De NVWA houdt nog wel toezicht op enkele onderdelen, zoals vervoersmiddelen, legerplaatsen en luchthavens. Daarnaast is de NVWA met ingang van de nieuwe Alcoholwet ook toezichthouder voor de nieuwe regels voor de verkoop van alcohol op afstand (online of telefonische verkoop).

Gemeenten kunnen voor meer informatie over het handhaven van de Alcoholwet terecht op de website Handreiking toezicht Alcoholwet.

De Alcoholwet stelt dus de leeftijdsgrens vast voor de verkoop van alcoholische dranken. Verhoging van deze grens doet de beschikbaarheid van alcohol afnemen. En ook door een adequate handhaving van de leeftijdsgrens zal er minder alcohol verkocht worden.

Na de verhoging van de minimumleeftijd van 16 naar 18 jaar in 2014 is er meer aandacht gekomen voor de handhaving van naleving van deze maatregel. De naleving van de wettelijke leeftijdsgrens is in opdracht van het ministerie van VWS in kaart gebracht en blijkt beter te kunnen. Ook zijn er grote verschillen tussen de verschillende verstrekkers van alcoholische dranken.

Nalevingspercentages leeftijdsgrens alcohol:

• Thuisbezorgkanalen 10%
• Sportkantines 28,8%
• Horeca 23,7%
• Levensmiddelenwinkels 62,6%
• Slijterijen 71,0%

Een nalevingspercentage van 2% wil zeggen dat de leeftijd van de koper in 2 van de 100 gevallen werd gecontroleerd. In het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik is als doel opgenomen dat de naleving van de leeftijdsgrens stapsgewijs wordt verbeterd tot 100% in 2030 [5].

In Nederland is alcoholhoudende drank makkelijk voorhanden op veel locaties en tijdstippen. Levensmiddelenwinkels, slijterijen en de horeca kennen ruime openingstijden. In sportkantines geldt soms een beperking van de schenktijden. Bij jeugdwedstrijden wordt dan bijvoorbeeld alleen alcohol geschonken ná de wedstrijd en niet tijdens. Op het platteland spelen ‘zuipketen’ een rol in het alcoholgebruik van jongeren [6].

De beschikbaarheid van alcohol kan beïnvloed worden door eisen te stellen aan de openings- en schenktijden van verkooppunten van alcoholische dranken, en door beperking van het aantal verkooppunten en terras-, tap- en evenementenvergunningen.

Als een onderneming alcoholhoudende drank mag verkopen, dan moet dit volgens de overheid op een verantwoorde manier gebeuren. Dit wordt ‘verantwoorde verstrekking’ genoemd, waarbij de regels van de sociale hygiëne in acht worden genomen. Onder ‘sociale hygiëne’ verstaan we: met respect voor elkaar en rekening houdend met elkaars geestelijke en lichamelijke gezondheid.

In de Alcoholwet is daarom opgenomen dat er in horecabedrijven en slijterijen tijdens openingstijden altijd een (dag-)leidinggevende aanwezig moet zijn die beschikt over voldoende kennis van en inzicht in de sociale hygiëne. Om dit aan te kunnen tonen, moet deze leidinggevende een officieel erkend Diploma Sociale Hygiëne hebben. Tijdens het verkrijgen van dit diploma leerden ze onder andere om te gaan met dronken mensen en situaties die onder invloed van alcohol uit de hand dreigen te lopen. In de paracommerciële horeca gelden minder strenge eisen. (Onder paracommerciële horeca verstaan we stichtingen of verenigingen waar de horeca geen hoofdactiviteit is, zoals een sportvereniging of buurtcentrum.)

Tijdens de evaluatie van de oude Drank- en Horecawet is een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de huidige opleidingseisen voor het Diploma Sociale Hygiëne. De conclusie is dat de huidige opleidingseisen effectief zijn, maar dat er wel een paar verbeterpunten zijn.

Video: alcohol in het nachtleven

Michael Livingston van La Trobe University vertelt over de beschikbaarheid van alcohol in het nachtleven.