Preventieakkoord alcohol

Zeven vragen en antwoorden over alcohol in het Preventieakkoord

Wat wordt er verstaan onder problematisch alcoholgebruik? Om welke doelen en maatregelen gaat het? En (waarom) werken ze? Hier beantwoorden we de belangrijkste vragen het Preventieakkoord Alcohol.

1. Wat is problematisch alcoholgebruik?

Onder problematisch alcoholgebruik wordt in het akkoord verstaan:

• Al het alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar;
• Al het alcoholgebruik door zwangere vrouwen. Overigens heeft het gebruik van alcohol ook invloed op de vruchtbaarheid van zowel de man als de vrouw;
• Overmatig drinken: meer dan 14 glazen per week voor vrouwen en meer dan 21 glazen voor mannen). 8.8% van de Nederlanders van 18 jaar e.o. drinkt overmatig. Overmatig alcoholgebruik komt vooral voor onder jongvolwassenen en 50+’ers;
• Zwaar drinken: minstens één keer per week 4 glazen voor vrouwen en 6 glazen voor mannen op een gelegenheid). 8,5% van de Nederlanders van 18 jaar en  ouder drinkt zwaar. Zwaar alcoholgebruik komt voornamelijk voor onder jongvolwassenen;
• Regelmatig bingedrinken: minstens 5 glazen bij één gelegenheid minstens 1 keer per maand. Dit drinkpatroon komt veel voor bij jongeren en jongvolwassenen. Bingen ze wekelijks of vaker, dan is er sprake van zwaar drinken;
• Een drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen en dat een adequate aanpak van bestaande problemen verhindert.

2. Wat willen de deelnemende partijen bereiken met het Preventieakkoord?

De overheid wil samen met maatschappelijke organisaties bereiken dat er in 2040:

• alcoholgebruik tijdens de zwangerschap meer dan gehalveerd is;
• alcoholgebruik onder jongeren, in het bijzonder bingedrinken, 30 tot 40% afneemt;
• zwaar en overmatig alcoholgebruik ongeveer 40% afneemt;
• 80% van de bevolking de belangrijkste gezondheidseffecten kent, met specifieke aandacht voor vrouwen die zwanger willen worden of zijn.

3. Waarom gaat het alleen over problematisch alcoholgebruik?

De Gezondheidsraad adviseert sinds 2015 geen alcohol of in elk geval niet meer dan één glas per dag te drinken. Risico’s van alcoholgebruik nemen toe bij hogere consumptie. Daarom is er in de kabinetsplannen voor gekozen om ambities te richten op het terugdringen van problematisch alcoholgebruik. Acties zijn dus primair daarop gericht, maar er zijn ook acties opgenomen om de kennis over gezondheidseffecten van alcohol te vergroten.

4. Wat zijn de voorgestelde maatregelen?

In het Preventieakkoord staan onder meer de volgende maatregelen met betrekkning tot problematisch alcoholgebruik:

1. Campagnes die bijdragen aan normverandering en bewustwording van problematisch drinkgedrag en hoger kennisniveau over schadelijkheid van gebruik van alcohol.
2. Vóór 2021 komen alcoholverstrekkers en industrie met oplossingen om bereik en beïnvloeding van jongeren door alcoholuitingen naar redelijkheid te beperken. Alcoholmerken kopen op sociale media geen alcoholmarketing in op profielen die jonger zijn dan 18 jaar.
3. Alle steden met universiteiten en grote hogescholen voeren in 2021 plannen Alcoholpreventie & Studie uit.
4. De leeftijdgrenscontrole wordt elk jaar beter nageleefd. In 2030 lukt het jongeren niet meer om alcohol te kopen. Nu lukt dat vaak nog wel.
5. In 2020 is er een keten van matched care (online) interventies en zijn er per doelgroep zorgpaden ontwikkeld en op lokaal niveau geïmplementeerd; meer aandacht voor vroegsignalering.
6. Verbetering aanbod zorgprofessionals met betrekking tot zwangeren, inclusief updaten en implementatie van de online interventie ‘Alcoholvrij Zwanger’.

Tevens zal in de Drank- en Horecawet worden opgenomen dat er een permanente landelijk geldende regeling komt over kortingen op de prijs van alcohol. Het toegestane percentage korting op de reguliere prijs worden beperkt tot maximaal 25%.

5. Wat is het verwachtte effect van deze maatregelen?

Het RIVM heeft een doorberekening gemaakt van de geplande maatregelen. Op het gebied van alcohol is de verwachting dat een kleine positieve verandering op de gestelde doelen optreedt als de voorgestelde acties worden ingevoerd. De gestelde langetermijndoelen hiermee bij lange na niet kunnen worden gerealiseerdblijven met deze maatregelen onhaalbaar, uitgaande van kennis die nu beschikbaar is over de effectiviteit van de voorgestelde acties. Als er onvoldoende resultaat wordt geboekt, worden de maatregelen bijgesteld.

6. Op welke manier heeft het Trimbos-instituut bijgedragen aan het preventie-akkoord?

Het Trimbos-instituut nam deel aan de alcohol- en roken-overlegtafels als deskundige. Ninette van Hasselt, hoofd van het Expertisecentrum Alcohol, adviseerde het ministerie van VWS, de tafelvoorzitter en deelnemende partijen omtrent relevante acties, die gezien de alcoholproblematiek in Nederland en de kennis over bewezen effectieve maatregelen zouden kunnen passen in het akkoord.

Verslavingskunde Nederland, waar het Trimbos-instituut deel van uitmaakt, heeft het akkoord ondertekend.

7. Welke rol heeft het Trimbos-instituut bij de implementatie van het akkoord?

Het Trimbos-instituut krijgt een rol bij de implementatie van het akkoord, vanuit haar rol als kennisinstituut op het gebied van alcohol en tabak. Zo stelt het akkoord onder meer dat bij de uitvoering van het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik waar mogelijk wordt samengewerkt met het Expertisecentrum Alcohol. Hetzelfde geldt voor het onderwerp tabak waarbij wordt samengewerkt met het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging, zodat kennis wordt gebundeld en de kwaliteit wordt geborgd. Daarnaast zal het Trimbos-instituut mogelijk een rol krijgen bij de uitvoering van verschillende acties.

Ambities en doelstellingen in Preventieakkoord

In het Preventieakkoord staan de volgende doelstellingen op het gebied van alcoholpreventie voor 2040:

1. Geen alcoholgebruik tijdens de zwangerschap.

• Het aantal zwangere vrouwen dat alcohol drinkt is gedaald van 8,9% naar maximaal 4% (deze groep omvat ook vrouwen in het stadium dat ze nog niet weten dat ze zwanger zijn).
• Het aantal vrouwen dat heeft gedronken terwijl zij wisten dat ze zwanger waren, neemt af van 4,6% naar maximaal 2,0%.

Uiteindelijk is het streven om tot 0% alcoholgebruik te komen.

2. Geen alcoholgebruik onder de 18 jaar.

• Het aantal scholieren (12-16 jaar) dat ooit alcohol heeft gedronken daalt van 45% naar maximaal 25%.
• Het deel van de scholieren dat de afgelopen maand alcohol heeft gedronken gaat omlaag van 25% naar 15% procent.
• Onder het aantal jongeren dat de afgelopen maand heeft gedronken, daalt het aantal dat binged van 71% naar 45%.

Uiteindelijk is de doelstelling om tot 0% alcoholgebruik te komen onder de 18 jaar.

3. Minder overmatig en zwaar alcoholgebruik.

• Het percentage Nederlanders van 18 jaar en ouder dat overmatig drinkt daalt van 8,8% naar 5% met vooral aandacht voor het aandeel overmatige drinkers van 50+.
• Het totaal aantal Nederlanders van 18 jaar en ouder dat zwaar drinkt daalt van 8,5% naar 5%, met vooral aandacht voor het aandeel zware drinkers onder jongvolwassenen (18-30 jaar).

4. De bewustwording van het eigen drinkgedrag en de effecten daarvan neemt toe.

• Kennis van het advies van de Gezondheidsraad en bewustwording van de effecten van het eigen drinkgedrag worden gestimuleerd, evenals kennis van maatschappelijke effecten zoals hierboven genoemd. Ambitie is dat 80% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder belangrijke (gezondheids)effecten kent.
• Specifiek onderdeel bij vrouwen die zwanger willen worden, is aandacht voor de invloed van alcohol op de foetus en verhoging van bewustwording bij mannen van de mogelijke impact van hun drinkgedrag op hun vruchtbaarheid.