Nationaal alcoholbeleid en wetgeving

Elke vier jaar ontwikkelt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een landelijke nota gezondheidsbeleid. In de vorige nota (2016-2019) was overmatig alcoholgebruik benoemd als één van de belangrijkste prioriteiten om gezondheidswinst te boeken. In de nieuwe Gezondheidsnota (2020-2023) wordt naar het Nationaal Preventieakkoord verwezen voor de uitwerking van het terugdringen van problematisch alcoholgebruik.

De uitwerking van het nationaal alcoholbeleid vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Elke vier jaar ontwikkelt het ministerie van VWS een landelijke nota gezondheidsbeleid (de Gezondheidsnota). In de vorige Gezondheidsnota (2016-2019) werd overmatig alcoholgebruik benoemd als één van de belangrijkste prioriteiten om gezondheidswinst te boeken. In de nieuwe nota (2020-2023) [1] wordt naar het Nationaal Preventieakkoord [2] verwezen voor de uitwerking van het terugdringen van problematisch alcoholgebruik.

‘Problematisch alcoholgebruik’ wordt in dit akkoord als volgt gedefinieerd.

1. Al het alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar
2. Al het alcoholgebruik door zwangere vrouwen
3. Overmatig drinken: meer dan 14 glazen per week voor vrouwen en meer dan 21 glazen per week voor mannen
4. Zwaar drinken: minstens 1 keer per week 4 glazen voor vrouwen en 6 glazen voor mannen bij 1 gelegenheid
5. Regelmatig binge drinken: minstens 5 glazen bij 1 gelegenheid minstens 1 keer per maand
6. Een drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen, en dat een adequate aanpak van bestaande problemen verhindert

Om de doelen van het nationaal alcoholbeleid te realiseren werkt het ministerie van VWS samen met andere ministeries, zoals Justitie en Veiligheid, Infrastructuur en Waterstaat, en Financiën. Het ministerie van VWS heeft een aantal beleidsinstrumenten tot haar beschikking die direct invloed hebben op het nationale alcoholbeleid.

1. Alcoholwet: stelt eisen aan verstrekkers van alcohol en de plaatsen waar alcohol mag worden verstrekt (lees meer over de Alcoholwet)
2. Wetboek van Strafrecht: verbod op openbaar dronkenschap en verbod op het schenken van alcohol aan dronken personen (lees meer in Beschikbaarheid van alcohol en verantwoorde verstrekking)
3. Wegenverkeerswet: verbod op rijden onder invloed van alcohol (lees meer in Alcoholbeleid in het verkeer)
4. Mediawet: regulering van alcoholreclame en -marketing (lees meer in Alcoholmarketing en -reclame)
5. Wet op de accijns: regelt accijnsheffing op alcoholhoudende dranken (lees meer in Prijsbeleid alcohol)

Het voorkomen en terugdringen van problematisch alcoholgebruik vormt één van de speerpunten van het volksgezondheidsbeleid en is uitgewerkt in het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik, onderdeel van het (bredere) Nationaal Preventieakkoord.

In het preventieakkoord staan doelstellingen en acties beschreven om problematisch alcoholgebruik door minderjarigen en zwangeren te voorkomen, om overmatig en zwaar alcoholgebruik terug te dringen en om bewustwording van het eigen drinkgedrag en de effecten daarvan te vergroten. Zie ook Doelen en inzet van het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik.

Belangrijke instrumenten om de doelen van het alcoholbeleid te bereiken zijn voorlichting en educatie. Het ministerie van VWS zet deze in om alcoholgebruik onder jongeren, alcoholmisbruik en -verslaving te voorkomen. Een voorbeeld is de NIX18-campagne, die de sociale norm versterkt dat het normaal is om voor je 18e niet te drinken of te roken.

Naast voorlichting en educatie zet VWS ook gerichte subsidies in om invulling te geven aan het alcoholbeleid. Met deze subsidies worden activiteiten en onderzoeken uitgevoerd. Het ministerie financiert bijvoorbeeld het programma Helder op School. In dit programma wordt voorlichting ontwikkeld en worden scholen ondersteund bij de preventie van roken, alcohol- en drugsgebruik. Ook wordt er met financiering van het ministerie onderzoek gedaan naar het alcoholgebruik in Nederland en naar de naleving van de leeftijdsgrens door verstrekkers van alcohol, maar ook naar effecten van mogelijke beleidsmaatregelen (zoals een minimumprijs per eenheid alcohol of alcoholetikettering) en andere thema’s.

Gerelateerde pagina's

• Alcoholbeleid in het verkeer
• Alcohol en Gemeenten, uitgaven en websites
• Alcoholmarketing en -reclame
• Beschikbaarheid van alcohol en verantwoorde verstrekking
• Voorlichting en educatie

Referenties

1. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2020). Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024 - Gezondheid breed op de agenda. VWS, Den Haag. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/02/29/gezondheid-breed-op-de-agenda.
2. Rijksoverheid (2018). Nationaal Preventieakkoord. VWS, Den Haag. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/convenanten/2018/11/23/nationaal-preventieakkoord.