Internationaal alcoholbeleid

De Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organisation of WHO) bundelt kennis en adviseert over effectieve beleidsmaatregelen en interventies op het gebied van gezondheid. Daar hoort ook het effect van alcohol op de gezondheid bij.

Er bestaat geen internationaal alcoholverdrag, in tegenstelling tot de internationale verdragen op het gebied van narcotica, psychotrope stoffen, tabak en doping in sport. Maar de WHO heeft schadelijk alcoholgebruik wel als een belangrijk gezondheidsprobleem bestempeld. Wereldwijd sterven er volgens de WHO jaarlijks 2.5 miljoen mensen aan de gevolgen van alcoholgebruik, waaronder 320.000 jongeren tussen de 15 en 29 jaar [1]. Lees meer in het Global status report on alcohol and health WHO (2018).

De WHO is in 2008 begonnen met het ontwikkelen van een wereldwijde strategie om schadelijk alcoholgebruik te verminderen. In 2010 publiceerde de WHO de Global alcohol strategy to reduce the harmful use of alcohol, waarin de belangrijkste prioriteiten voor beleid en interventies voor alle 193 lidstaten zijn geformuleerd [2]. De actieplannen van de WHO hebben geen wettelijke status. In de strategie geeft de WHO vier prioriteiten voor wereldwijde actie aan en tien beleidsterreinen en mogelijke interventies op nationaal niveau.

4 WHO prioriteiten voor wereldwijde actie

1. Pleitbezorging voor publieke gezondheid samen met relevante partners
2. Technische ondersteuning en capaciteitsversterking
3. Vergroten en verspreiden van kennis
4. Mobilisatie van financiële middelen

10 focuspunten WHO voor nationaal beleid

1. Leiderschap, bewustwording en commitment
2. Bijdrage vanuit gezondheidszorg (signaleren en korte interventies of adviezen)
3. Acties vanuit de gemeenschap
4. Beleid en wetgeving voor alcohol en verkeer
5. Beschikbaarheid van alcohol
6. Marketing van alcoholische dranken
7. Prijsbeleid van alcoholische dranken
8. Tegengaan van negatieve gevolgen van drank en alcoholvergiftiging
9. Verkleinen van impact van illegaal en zonder toezicht bereide alcohol op publieke gezondheid
10. Monitoring

WHO European action plan 2012-2020

De WHO Europese regio heeft in 2011 een Europees actieplan ontwikkeld om schadelijk alcoholgebruik te verminderen. In 2012 publiceerde de WHO Europese regio het

European action plan to reduce the harmful use of alcohol 2012-2020. Daarin staan de belangrijkste prioriteiten voor beleid en interventies voor alle 53 EU-lidstaten geformuleerd [3]. De doelstellingen en acties van dit plan zijn in lijn met de WHO Global alcohol strategy.

Hoewel de actieplannen van de WHO geen wettelijke status hebben, is het gebruikelijk dat de EU-lidstaten deze documenten serieus nemen en ermee aan de slag gaan. Tussen 2010 en 2015 werd gemiddeld de meeste vooruitgang geboekt op de punten ‘acties vanuit de gemeenschap’ en ‘beleid en wetgeving voor alcohol en verkeer’. Lees meer in het WHO European action plan to reduce the harmful use of alcohol 2012-2020.

WHO SAFER initiative

Eind 2018 presenteerde de WHO het actiepakket SAFER om overheden te helpen schadelijk alcoholgebruik met 10 procent te verminderen voor het einde van 2025 [4]. Het actiepakket bestaat uit vijf high impact-strategieën. De eerste letters van de Engelse termen voor deze strategieën vormen samen de naam SAFER.

1. Beperken van de beschikbaarheid van alcohol
2. Maatregelen nemen tegen rijden onder invloed van alcohol
3. Simpele toegang bieden tot screening, kortdurende interventies en behandeling
4. Verbieden of beperken van alcoholreclame, sponsoring en promotie
5. Verhogen van alcoholprijzen via accijnzen en prijsbeleid

In het SAFER-actiepakket staat verder dat de invloed van de industrie op het alcoholbeleid idealiter beperkt zou moeten worden ​[2]​. De samenwerking zou zich alleen moeten richten op de rol van de industrie in het terugdringen van schadelijk alcoholgebruik.​ Lees meer over het actiepakket SAFER van de WHO.

WHO Global alcohol action plan 2022-2030

De WHO heeft in 2019 een statusrapport gepubliceerd over de implementatie van het Europese actieplan 2012-2020 om schadelijk alcoholgebruik te verminderen. De WHO concludeerde dat EU-lidstaten een strenger beleid moeten hanteren op het gebied van alcoholgebruik, alcoholschade en al dan niet genomen beleidsmaatregelen in 30 Europese landen. De WHO Europese regio heeft namelijk nog altijd het grootste aantal (schadelijke) drinkers en het laagste aantal geheelonthouders in vergelijking met andere WHO-regio’s. De WHO geeft aan dat schadelijk alcoholgebruik te voorkomen en te verminderen is door het implementeren van de volgende drie best buys: verhoging van de prijs van alcohol, beperking van de beschikbaarheid van alcohol en een beperking of verbod op alcoholmarketing ​[5]​. Lees meer in dit statusreport van de WHO.

Naar aanleiding van het statusrapport heeft de WHO tussen 2020 en 2022 een wereldwijd alcoholactieplan 2022-2030 ontwikkeld om schadelijk alcoholgebruik te verminderen. Zie de conceptieversie van de WHO Global alcohol action plan 2022-2030 [6]. Op 27 mei 2022 is de WHO Global alcohol action plan 2022-2030 in werking getreden.

WHO/Europe EVID-ACTION 2022

De Europese afdeling van de WHO heeft het Evidence into Action Alcohol Project (EVID-ACTION) gelanceerd in december 2022. In dit project wordt 10 miljoen euro uitgetrokken om de implementatie van effectief alcoholbeleid in de EU-lidstaten, Noorwegen, IJsland en Oekraïne te bevorderen en te ondersteunen. Dit, om alcoholgebruik en gerelateerde schade te verminderen [7].

5 WHO/Europe prioriteiten van EVID-ACTION

1. Verspreiding van het best beschikbare bewijsmateriaal over beleidsopties om alcoholgebruik en -schade te verminderen
2. Vergroten van gezondheidsgeletterdheid en kennis over schade door alcoholgebruik, waaronder de relatie tussen alcohol en kanker
3. Verbetering van alcoholetikettering
4. Uitbreiding van screening en kortdurende alcoholinterventies in verschillende settings
5. Voortzetting van de acties van het Europees alcoholactieplan 2022-2025 [8]

European framework for action on alcohol 2022-2025

De Europese afdeling van de WHO heeft het European framework for action on alcohol 2022–2025 gelanceerd in september 2022. Dit Europees alcoholactieplan moet bijdragen aan het behalen van de doelstelling om het alcoholgebruik per hoofd van de bevolking met 10% te verminderen in 2025 (t.o.v. 2010) en van de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties [8].

De volgende 6 acties in het Europees alcoholactieplan dienen bij te dragen aan de uitvoering van het wereldwijd WHO alcoholactieplan [8]:

1. Verhoging van de prijs van alcohol
2. Beperking van de beschikbaarheid van alcohol
3. Beperking of verbod op alcoholmarketing
4. Invoering alcoholetikettering
5. Implementatie van screening en kortdurende alcoholinterventies
6. Gemeenschapsactie

De Europese Commissie (EC) ondersteunt haar lidstaten bij het bevorderen van de gezondheid van hun inwoners. Preventie van schadelijk alcoholgebruik is daar een onderdeel van. De EC heeft daarnaast ook een strategie voor ondersteuning van de lidstaten bij het beperken van de schade die door alcoholgebruik ontstaat. Nationale overheden bepalen zelf of ze de aangeboden adviezen en beleidsmaatregelen overnemen in hun nationale alcoholbeleid [9]. Lees meer in de EU-strategie ter ondersteuning van de lidstaten bij het beperken van aan alcohol gerelateerde schade.

De Europese Unie (EU) heeft een strategie ontwikkeld ter ondersteuning van de lidstaten bij het beperken van de schade door alcoholgebruik. Sommige problemen gelden namelijk voor alle lidstaten (bijvoorbeeld alcoholgebruik onder minderjarigen) en sommige beleidsmaatregelen hebben pas succes als ze grensoverschrijdend worden ingevoerd (bijvoorbeeld een verbod op alcoholmarketing). Daarom is in sommige gevallen verdere actie en samenwerking op EU-niveau nodig. Het is niet de bedoeling dat Europese acties het nationale beleid vervangen, zij zijn slechts een aanvulling daarop.

Tussen 2006 en 2012 bestond er een specifieke alcoholstrategie binnen de EU, waarin de belangrijkste prioriteiten voor alle lidstaten werden beschreven [9]. De evaluatie van deze strategie leidde niet tot een nieuwe alcoholstrategie na 2012. De prioriteiten van de oude alcoholstrategie zijn echter nog steeds van kracht. De EU wijst vijf thema’s aan waarbij gezamenlijke actie een toegevoegde waarde heeft. Alle vijf zijn volgens de EU nog steeds voor alle lidstaten relevant.

1. Bescherming van jongeren, kinderen en ongeboren kinderen
2. Terugdringen van letsel en sterfgevallen als gevolg van aan alcohol gerelateerde verkeersongevallen
3. Preventie van aan alcohol gerelateerde schade onder volwassenen en beperking van negatieve effecten van alcoholgebruik op de werkplek
4. Informatie, opvoeding en bewustmaking met betrekking tot het effect van schadelijk alcoholgebruik en met betrekking tot aanvaardbare drinkgewoonten
5. Ontwikkeling en instandhouding van een gemeenschappelijke basis van wetenschappelijke gegevens op EU-niveau

EU Health programme 2014-2020

Het thema alcohol is tegenwoordig ook onderdeel van een bredere gezondheidsstrategie binnen de Europese Unie: het EU Health programme 2014-2020 [10]. Eén van de vier doelstellingen van dit programma heeft betrekking op alcohol: “Promote health, prevent diseases and foster supportive environments for healthy lifestyles”. Eén van de risicofactoren voor een ongezonde leefstijl is schadelijk alcoholgebruik.

In het EU Health programme worden projecten en samenwerkingsverbanden van lidstaten gefinancierd om schadelijk alcoholgebruik terug te dringen. Een voorbeeld van een project waar Nederland bij betrokken is, is STAD in Europe [11].

Links

• Global status report on alcohol and health WHO (2018)
  In dit rapport geeft de WHO een overzicht van alcoholgebruik en –beleid wereldwijd waarbij ook wordt ingegaan op de maatschappelijke gevolgen.

Referenties

1. World Health Organization. (2019). Global status report on alcohol and health 2018. World Health Organization. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.who.int/publications/i/item/9789241565639.
2. World Health Organization. (2010). Global strategy to reduce the harmful use of alcohol. World Health Organization. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44395/9789241599931_eng.pdf.
3. World Health Organization. (2012). European action plan to reduce the harmful use of alcohol 2012-2020. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/alcohol-use/publications/2012/european-action-plan-to-reduce-the-harmful-use-of-alcohol-20122021.
4. World Health Organization. (2018). SAFER: Preventing and reducing alcohol-related harms. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.who.int/initiatives/SAFER.
5. World Health Organization. (2019). Status report on alcohol consumption, harm and policy responses in 30 European countries 2019 (No. WHO/EURO: 2019-3545-43304-60696). World Health Organization. Regional Office for Europe. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0019/411418/Alcohol-consumption-harm-policy-responses-30-European-countries-2019.pdf.
6. World Health Organization. (2021). Global alcohol action plan 2022-2030 to strengthen implementation of the Global Strategy to Reduce the Harmful Use of Alcohol. First draft. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://cdn.who.int/media/docs/default-source/alcohol/alcohol-action-plan/first-draft/global_alcohol_acion_plan_first-draft_july_2021.pdf?sfvrsn=fcdab456_3&download=true.
7. World Health Organization.(2022). WHO/Europe launches EVID-ACTION to bring evidence to action to reduce alcohol consumption and harms. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.who.int/europe/news-room/events/item/2022/12/06/default-calendar/who-europe-launches-evid-action-to-bring-evidence-to-action-to-reduce-alcohol-consumption-and-harms#:~:text=WHO%2FEurope%20is%20launching%20the,%2C%20Iceland%2C%20Norway%20and%20Ukraine.
8. World Health Organization.(2022). European framework for action on alcohol, 2022-2025. Information sheet. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Geraadpleegd van https://www.who.int/europe/publications/m/item/european-framework-for-action--on-alcohol--2022-2025.
9. European Commission. (2006). Een EU-strategie ter ondersteuning van de lidstaten bij het beperken van aan alcohol gerelateerde schade. Brussel, België, Europese Commissie. Geraadpleegd van https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52006DC0625&from=NL.
10. European Commission. (2014). EU Health Programme 2014-2020. Brussel, België, Europese Commissie. Geraadpleegd van https://ec.europa.eu/health/other-pages/basic-page/eu-health-programme-2014-2020_nl.
11. Möhle, M., Nijkamp. L., De Greeff, J., Mulder, J. (2019). STAD in Europe: a manual for communities preventing alcohol related harm. Geraadpleegd van https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/af1672-stad-in-europe/.