Alcoholbeleid in het verkeer

Alcoholgebruik heeft effect op het rijgedrag: de waarneming wordt minder, het besturen gaat minder goed en de reactiesnelheid neemt af. De bestuurder overschat de eigen mogelijkheden én de risico’s. (Lees meer over de invloed van alcohol op autorijden.) In 2015 was naar schatting 12 tot 23% van de verkeersdoden in Nederland het gevolg van alcohol. Dit komt neer op een aantal van 75 tot 140 verkeersdoden [1]. Daarom zet de Rijksoverheid zich in om ongelukken in het verkeer als gevolg van alcoholgebruik te voorkomen.

In de Wegenverkeerswet zijn limieten opgenomen voor de hoeveelheid alcohol die bestuurders van voertuigen in hun bloed mogen hebben. In Nederland mag een bestuurder maximaal 0,5 promille alcohol in zijn bloed hebben tijdens deelname aan het verkeer. Dit promillage bereiken mannen na het drinken van ongeveer 2 glazen alcohol binnen een uur, vrouwen al bij iets minder. Het bloedalcoholgehalte (BAG) - ook wel bloedalcoholconcentratie (BAC) of alcoholpromillage genoemd - is het aantal gram pure alcohol (ethanol) per liter bloed dat met een blaastest kan worden vastgesteld.

Voor beginnend bestuurders (korter dan 5 jaar in het bezit van een rijbewijs) en brom- en snorfietsers geldt een maximum bloedalcoholgehalte van 0,2 promille. Dit promillage bereiken mannen na het drinken van ongeveer 1 glas alcohol binnen een uur, vrouwen al na minder dan 1 glas. (Bereken je alcoholpromillage op alcoholinfo.nl).

Rijden onder invloed is geen overtreding maar een misdrijf. Daarom gelden er strenge straffen, waaronder ook educatieve maatregelen. De politie is verantwoordelijk voor het toezicht op alcoholovertreders in het verkeer.

Precieze cijfers over hoe vaak er onder invloed van alcohol wordt gereden zijn lastig te duiden [2]. Tot nu toe worden gegevens van grootschalige fuikcontroles gebruikt, maar deze worden steeds vaker via sociale media “doorgeseind” naar bestuurders die mogelijk onder invloed zijn.

Sinds 2011 mogen jongeren beginnen met rijlessen als ze 16,5 jaar oud zijn en afrijden vanaf hun 17e verjaardag. Dit betekent dat ook 17-jarigen als beginnend bestuurder kunnen deelnemen aan het verkeer. Jongeren die vóór hun 18e jaar hun rijbewijs halen, zijn 7 jaar lang beginnend bestuurder (mensen die hun rijbewijs bij 18 jaar of ouder halen, zijn 5 jaar lang beginnend bestuurder). Naast de lagere alcohollimiet gelden voor beginnend bestuurders ook zwaardere straffen voor het rijden onder invloed. Zij krijgen naast een boete ook eerder een ontzegging van de bevoegdheid om motorrijtuigen te besturen (OBM). Zo krijgen zij bij het besturen van een motorvoertuig met een promillage tussen 0,81 -1 een boete van €350,- en 2 maanden onvoorwaardelijke OBM [3].

Hoewel jonge bestuurders in het verkeer minder alcohol gebruiken dan oudere bestuurders, zijn ze wel vaker als slachtoffer of bestuurder betrokken bij alcoholongevallen [4, 5]. In 2009 maakten jonge mannen slechts 4% uit van de rijbewijsbezitters maar maakten zij 29% uit van de groep ernstig gewonde autobestuurders die alcohol hadden gebruikt [6].

In het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 Veilig van deur tot deur hebben het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Justitie en Veiligheid, provincies, gemeenten en vervoersregio’s de ambitie geformuleerd om het aantal dodelijke slachtoffers in het verkeer terug te dringen tot nul [7]. In dit strategisch plan wordt een scala aan activiteiten voorgesteld, waaronder het terugdringen van rijden onder invloed van alcohol en/of drugs. Om dit te realiseren, kunnen verschillende maatregelen ingezet worden [8].

Maatregelen voor terugdringen middelengebruik:

• Blijven monitoren van rijden onder invloed door verkeerscontroles met blaastesten
• Versterken en uitbreiden van de sociale norm om geen middelen te gebruiken in het verkeer
• Afstemmen van maatregelen op het type overtreder
• Verhogen van de subjectieve pakkans

In het Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid 2022-2025 staan per beleidsthema de maatregelen beschreven die genomen worden om het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 uit te voeren. We noemen de belangrijkste rondom het thema ‘rijden onder invloed'.

• Het opstellen van een meerjarige onderzoeksagenda om meer inzicht te krijgen in het thema
• Versterken van integrale samenwerking op het gebied van rijden onder invloed
• Integreren van het thema in projecten van het Trimbos-instituut
• De ontwikkeling van een communicatie-aanpak rijden onder invloed
• Verkenning voor de herinvoering van een alcoholslot

Uit een effectonderzoek naar de Nederlandse BOB-campagne in 2020 blijkt dat 90% van de automobilisten vindt dat je als BOB geen alcohol moet drinken als je nog moet autorijden. Deze norm is al geruime tijd stabiel [9].

Als onderdeel van de Belgische BOB-campagne in 2020 ontvingen bestuurders die gedronken hadden een sleutelhanger in de vorm van de naam van een kind dat door rijden onder invloed is verongelukt. Deze actie werd niet geëvalueerd en het is onduidelijk of zij een vervolg krijgt in België. Volgens Nederlandse campagne-experts kan dit initiatief geschikt zijn als mediastunt om kort extra aandacht te geven aan het onderwerp, maar is het niet geschikt om structureel op te nemen in de Nederlandse BOB-campagne [10].

• Factsheet SWOV: Rijden onder invloed van alcohol
• Wegenverkeerswet

Referenties

1. SWOV (2021). Rijden onder invloed van alcohol. SWOV-factsheet, juni 2021, SWOV, Den Haag. Geraadpleegd van https://www.swov.nl/feiten-cijfers/factsheet/rijden-onder-invloed-van-alcohol.
2. SWOV (2021). Het meten van alcohol- en drugsgebruik in het verkeer tijdens reguliere politiesurveillances. SWOV, Den Haag. Geraadpleegd van https://swov.nl/nl/publicatie/het-meten-van-alcohol-en-drugsgebruik-het-verkeer-tijdens-reguliere-politiesurveillances.
3. Overheid.nl (2021). Wegenverkeerswet 1994. Geraadpleegd van https://wetten.overheid.nl/BWBR0006622/2021-10-19.
4. I&O Research (2016). Rijden onder invloed in Nederland in 2002-2015: Ontwikkeling van het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten. Den Haag: Ministerie van Infrastructuur & Milieu Rijkswaterstaat.
5. Mathijssen, M. P. M., & Houwing, S. (2005). The prevalence and relative risk of drink and drug driving in the Netherlands: a case-control study in the Tilburg police district: research in the framework of the European research programme IMMORTAL (Impaired Motorists, Methods of Roadside Testing and Assessment for Licensing).
6. SWOV (2021). Rijden onder invloed van alcohol. SWOV-factsheet, juni 2021, SWOV, Den Haag. Geraadpleegd van https://www.swov.nl/feiten-cijfers/factsheet/rijden-onder-invloed-van-alcohol.
7. Ministerie van IenW, Ministerie van JenV, Interprovinciaal overleg, VNG, Vervoerregio Amsterdam & Metropoolregio Rotterdam Den Haag (2018). Veilig van deur tot deur. Het strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030: Een gezamenlijke visie op aanpak verkeersveiligheidsbeleid. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/12/05/bijlage-1-het-strategisch-plan-verkeersveiligheid-2030-veilig-van-deur-tot-deur.
8. Rijksoverheid (2022). Maatregelen verkeersveiligheid. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/verkeersveiligheid/maatregelen-verkeersveiligheid.
9. Cammaert, M. & Woudstra, M. (2021). Campagne-effectonderzoek BOB 2020. Utrecht: DVJ Insights. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/03/08/campagne-effectonderzoek-bob-2020.
10. T.K. 295781(2021). Verzamelbrief commissiedebat verkeersveiligheid 2 december 2021. Den Haag: Tweede Kamer der Staten-Generaal. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/11/26/verzamelbrief-commissiedebat-verkeersveiligheid-2-december-2021.