Cijfers problematisch drinken

In dit item staan alle actuele cijfers over problematisch drinken in Nederland. Bij problematisch drinken staan de gevolgen van het alcoholgebruik centraal, niet de hoeveelheid alcohol die wordt gedronken. Vormen van problematisch drinken zijn bijvoorbeeld riskant drinken of een stoornis in het gebruik van alcohol. Hieronder worden beide vormen van problematisch alcoholgebruik verder toegelicht.

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Riskant drinken

Bij riskant alcoholgebruik ervaart iemand problemen door het drinkgedrag, bijvoorbeeld verplichtingen niet na kunnen komen, rijden onder invloed, spijt hebben van het alcoholgebruik of van anderen het advies krijgen om minder te drinken. Slechts een deel van de mensen die riskant drinkt heeft ook daadwerkelijk een stoornis in het alcoholgebruik (zie hieronder). Riskant drinken wordt vastgesteld met behulp van de Alcohol Use Disorders Identification Screening Test (AUDIT) [2]. De AUDIT bestaat uit 10 vragen naar alcoholconsumptie en voorvallen rond alcoholgebruik. Een score van of 8 meer op deze AUDIT test wijst volgens de WHO-richtlijnen op riskant en schadelijk drinkgedrag [2], wat wordt samengevat onder de noemer riskant drinken.

Van alle volwassen Nederlanders drinkt 13,5% riskant (cijfers 2022). Riskant alcoholgebruik komt vaker voor bij mannen (18,7%) dan bij vrouwen (8,4%) en neemt af met een stijgende leeftijd. Zo is in het figuur hieronder te zien dat riskant drinken het vaakst voorkomt bij 18-24 jarigen (28,9%) en met een stijgende leeftijd afneemt tot 4,3% in 75-plussers. zien we dat riskant drinken het vaker voorkomt bij hbo/wo geschoolden (18,2%) ten opzichte van Nederlanders met een havo, vwo of mbo opleiding (12,5%) en volwassenen met een basis/vmbo scholing (7,1%).

Riskant drinken stabiel, invloed coronamaatregelen

In de periode 2016-2022 is het percentage riskante drinkers in Nederland grotendeels gelijk gebleven. Alleen in 2020 was het percentage met 11,9% lager dan in de andere jaren. Mogelijk heeft de coronapandemie en de toen geldende maatregelen een rol gespeeld in deze tijdelijke daling. Ook het vóórkomen van een stoornis in het gebruik van alcohol was namelijk iets lager tijdens de pandemie ten opzichte van vóór de pandemie (3,7% versus 4,8%; zie ook hieronder) [3]. De coronamaatregelen, zoals de sluiting van de horeca en uitgaansgelegenheden, de invoering van de avondklok en social distancing (afstand houden) hebben de mogelijkheid om samen met anderen alcohol te drinken buitenshuis en binnenshuis verminderd. Mogelijk werden daardoor ook minder (negatieve) gevolgen van alcoholgebruik ervaren [3].

Stoornissen in het gebruik van alcohol

Een stoornis in het gebruik van alcohol (hierna: alcoholstoornis) wordt volgens de DSM-5 gekenmerkt door een patroon van problematisch alcoholgebruik dat leidt tot beperkingen, zoals controleverlies, onthoudingsverschijnselen of het opgeven van sociale activiteiten. In ‘Stoornissen in het gebruik van alcohol volgens de DSM-5’ staan de diagnostische criteria van de stoornis beschreven.

Hieronder worden de cijfers uit 2019-2022 gepresenteerd die laten zien hoe vaak een DSM-5 alcoholstoornis voorkomt onder volwassenen (18-75 jaar) in Nederland. Deze cijfers zijn afkomstig uit de NEMESIS-3 studie en worden gepresenteerd naar geslacht, leeftijd en opleiding[4]. In deze studie is een DSM alcoholstoornis bepaald met een klinisch instrument (de Composite International Diagnostic Interview; CIDI) dat door getrainde interviewers zonder klinische achtergrond kan worden afgenomen. Daarnaast wordt hieronder beschreven of en hoe het vóórkomen van de DSM-IV alcoholstoornis veranderd is tussen 2007-2009 en 2019-2022. Hierbij beperken we ons tot volwassenen van 18-64 jaar.

Hoeveel volwassenen in Nederland hebben een alcoholstoornis?

In 2019-2022 heeft 13% van de volwassenen (18-75 jaar) ooit in het leven een DSM-5 alcoholstoornis gehad. In de afgelopen 12 maanden is dit nog ruim 5%. Dit komt overeen met 684.000 volwassenen in Nederland die in de afgelopen 12 maanden een alcoholstoornis hebben gehad. De meeste volwassenen met een alcoholstoornis hebben een milde alcoholstoornis.

Mannen hebben ruim twee keer zo vaak ooit in het leven een alcoholstoornis gehad dan vrouwen (18% versus 8%). Ook in de afgelopen 12 maanden hebben mannen vaker een alcoholstoornis dan vrouwen (8% versus 3,3%).

Met het stijgen van de leeftijd neemt de kans op een alcoholstoornis ooit in het leven en in de afgelopen 12 maanden af.

Het voorkomen van alcoholstoornis ooit in het leven verschilt niet naar opleiding. In de afgelopen 12 maanden hebben volwassenen met hbo of universitaire opleiding het vaakst een alcoholstoornis.

Veranderingen in een alcoholstoornis over tijd

In het afgelopen decennium is het vóórkomen van een DSM-IV alcoholstoornis onder volwassenen (18-64 jaar) licht toegenomen van 4,4% in 2007-2009 naar 5,5% in 2019-2022. Dit verschil is niet significant.

Zoals hierboven beschreven was het vóórkomen van een alcoholstoornis tijdens de coronapandemie lager dan in de periode vóór de pandemie (lees hier meer over). Als we ons bij het berekenen van deze trends beperken tot de periode vóór de coronapandemie, dan blijkt er wel een significante toename in het vóórkomen van een alcoholstoornis. Namelijk van 4,4% in 2007-2009 naar 6,3% in de periode november 2019 tot medio maart 2020.

Referenties

  1. LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor, Trimbos-instituut i.s.m. RIVM en CBS.
  2. Babor TF, Higgins-Biddle JC, Saunders JB, Monteiro MG (2001). AUDIT—the alcohol use disorders identification test: guidelines for use in primary care. Second edition. Geneva: World Health Organization
  3. Psychische Aandoeningen Vóór En Tijdens Corona. (2023, mei 11). Trimbos. Geraadpleegd op 8 juni, 2023, https://cijfers.trimbos.nl/nemesis/effect-coronapandemie/vergelijking-corona/
  4. Ten Have, M., Tuithof, M., van Dorsselaer, S., Schouten, F., de Graaf, R. (2022). NEMESIS. De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. Geraadpleegd op 30 november 2022, van https://cijfers.trimbos.nl/nemesis/. Trimbos-instituut, Utrecht.