Risico’s van rijden onder invloed van alcohol

Rijden onder invloed van alcohol levert gevaar op voor de verkeersveiligheid. Wat verstaan we onder bloedalcoholgehalte (BAG), bloedalcoholconcentratie (BAC) en alcoholpromillage? Welke invloed heeft alcohol op het rijgedrag en hoe hoog is het risico op verkeersongevallen? En tot slot een paar groepen die extra risico lopen, waaronder zware drinkers, jonge mannen en combinatiegebruikers.

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

Bloedalcoholgehalte (BAG), bloedalcoholconcentratie (BAC) en alcoholpromillage

Onder bloedalcoholgehalte (BAG), bloedalcoholconcentratie (BAC) en alcoholpromillage verstaan we hetzelfde: het aantal gram pure alcohol (ethanol) per liter bloed. Het BAG, de BAC of het alcoholpromillage kan met een blaastest worden vastgesteld.

De wettelijke limiet voor beginnende bestuurders is 0,2 promille en voor ervaren bestuurders 0,5 promille. Het is voor iedereen met een alcoholpromillage boven de wettelijke limiet verboden om een voertuig te besturen.

We maken in Nederland onderscheid tussen beginnende en ervaren bestuurders. Je bent de eerste 5 jaar na het halen van je eerste rijbewijs een ‘beginnend bestuurder’. Indien je je rijbewijs voor je 18^e hebt gehaald, ben je de eerste 7 jaar beginnend bestuurder. Voor beginnend bestuurders geldt een lagere alcohollimiet en zij krijgen zwaardere straffen voor het rijden onder invloed. Lees meer over het beginnersrijbewijs op de website van het CBR.

Gemiddelden en standaardglazen

Persoonlijke factoren als gewicht en geslacht hebben invloed op het alcoholpromillage. Ook de snelheid waarmee alcohol in het lichaam wordt opgenomen en afgebroken verschilt per persoon. Daarnaast speelt de tijd die verstreken is na het drinken van de alcohol ook nog een rol. We gaan in deze tekst uit van gemiddelden.

We gaan ook uit van standaardglazen alcohol. Eén standaardglas bier, wijn of sterkedrank bevat 10 gram pure alcohol (ethanol). Een alcoholpromillage van 0,2 komt overeen met ongeveer 1 standaardglas bier, wijn of sterkedrank voor mannen en een half glas voor vrouwen. Een promillage van 0,5 komt voor mannen overeen met ongeveer 2 standaardglazen en voor vrouwen met 1 á 1,5.

Zie ook alcoholinfo.nl: hoeveel mag je drinken als je nog moet autorijden en alcoholpromillage berekenen.

Invloed alcohol op rijgedrag

Na het drinken van bier, wijn of sterkedrank wordt de alcohol via de maagwand en de dunne darm opgenomen in het bloed. De alcohol bereikt in ongeveer tien minuten de hersenen en heeft daar effect op verschillende functies met gevolgen voor het rijgedrag en de verkeersveiligheid (zie figuur 1).

Remmingen vallen weg
Concentratie en geheugen verminderen. De alertheid van een bestuurder vermindert vanaf een BAG van 0,3 [1].
Waarneming vermindert waardoor de bestuurder kan gaan slingeren. De vaardigheid om koers te houden gaat bijvoorbeeld onder normale omstandigheden vanaf een BAG van 0,5 achteruit [2]. Bij bijzondere omstandigheden (denk aan weersomstandigheden of duisternis) worden al vanaf 0,2 promille problemen ondervonden.
Reactiesnelheid neemt af waardoor gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. De reactiesnelheid neemt af vanaf een BAG van 0,3. Het duurt dan bijvoorbeeld langer om op tijd te stoppen voor een rood licht of te reageren op een onverwachte beweging van een medeweggebruiker [3].
Zelfoverschatting én onderschatting van de risico’s nemen toe [4]. (Zie ook: verklaringen voor de relatie tussen alcohol en agressief gedrag.)

Lees meer over de werking van alcohol in de hersenen in relatie tot het aantal gedronken glazen.

Figuur 1. Invloed van alcohol op functioneren. Aangepast overgenomen uit “Understanding the Dangers of Alcohol Overdose”, door National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, 2021, p. 3. Copyright 2021 door National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism.

Toename risico op ongevallen

Bestuurders die alcohol gebruikt hebben lopen een groter risico op verkeersongevallen dan nuchtere bestuurders. Het risico op ongevallen neemt exponentieel toe bij hogere bloedalcoholgehaltes [4, 5].

Bij een BAG van 0,5 g/l is het risico ongeveer 40 procent hoger dan dat van een nuchtere bestuurder.
Bij een BAG van 1,0 g/l is het risico bijna 4 keer zo hoog.
Bij een BAG van 1,5 g/l is het risico zelfs meer dan 20 keer zo hoog.

Risicogroepen rijden onder invloed van alcohol

Risicogroepen voor rijden onder invloed van alcohol zijn: zware drinkers, jonge mannen, combinatiegebruikers en fietsers.

Zware drinkers

In 2015 waren er naar schatting tussen de 90.000 tot 125.000 automobilisten die gekenmerkt kunnen worden als zware alcoholovertreders in Nederland. Dit zijn personen die ten minste een keer zijn gepakt met een BAG hoger dan 1,3 g/l [6]. Deze groep was verantwoordelijk voor twee derde van alle ernstige alcoholgerelateerde verkeersongevallen. (Zie ook Preventie van rijden onder invloed van alcohol door zware drinkers.)

Jonge mannen

Jonge bestuurders gebruiken minder alcohol in het verkeer dan oudere bestuurders [7], maar toch zijn zij oververtegenwoordigd in de groep slachtoffers en bestuurders die betrokken zijn bij alcoholgerelateerde verkeersongevallen [8]. Er zijn twee oorzaken voor deze oververtegenwoordiging: hun onervarenheid in het verkeer zorgt voor een grotere kans op een verkeersongeval én alcohol heeft bij jonge bestuurders een groter effect op het rijgedrag dan bij oudere bestuurders [5, 9, 10]. In 2009 maakten jonge bestuurders (18 t/m 24 jaar) 4 procent uit van de totale groep rijbewijsbezitters, maar tegelijk maakten zij 29 procent uit van de groep ernstig gewonde autobestuurders die alcohol hadden gebruikt en meer dan 90 procent van deze groep was man [11]. NB: sinds 2011 mogen jongeren beginnen met rijlessen als ze 16,5 jaar oud zijn en afrijden vanaf hun 17e verjaardag. Dit betekent dat ook 17-jarigen aan het verkeer kunnen deelnemen.

Combinatiegebruikers

Een ‘combinatiegebruiker’ is een persoon die alcohol in combinatie met drugs en/of geneesmiddelen gebruikt. Combinatiegebruik van alcohol en drugs is onder mannen van 18 t/m 34 jaar 3 keer zo hoog als onder bestuurders in het algemeen en komt met name voor tijdens de nachtelijke uren.

Het risico om ernstig gewond te raken of te overlijden door een verkeersongeval wordt bij bestuurders onder invloed van alcohol in combinatie met drugs 20 tot 200 keer hoger ingeschat in vergelijking met nuchtere bestuurders. Deze range is breed, aangezien de verschillende risicoschattingen afhankelijk zijn van: 1) het Europese land waarin het onderzoek is uitgevoerd; 2) het type drugs dat in combinatie met alcohol is gebruikt en 3) de gebruikte uitkomstmaat (kans om ernstig gewond te raken of te overlijden door een verkeersongeval). Combinatiegebruik van alcohol en drugs is onder mannen van 18 t/m 34 jaar 3 keer zo hoog als onder bestuurders in het algemeen en komt met name voor tijdens de nachtelijke uren [12, 13].

Fietsers

Fietsers hebben een groter risico op een verkeersongeval onder invloed van alcohol en/of drugs. Zo heeft het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL heeft gekeken naar verkeersslachtoffers die in de afgelopen tien jaar op een spoedeisende hulp (SEH) afdeling van een LIS-ziekenhuis zijn geweest. Hieruit blijkt dat van bijna alle verkeersslachtoffers die voorafgaand aan hun ongeval alcohol en/of drugs hadden gebruikt, 76 procent een fietser [1].

Gerelateerde pagina's

Cijfers rijden onder invloed van alcohol
Alcoholbeleid in het verkeer
Preventie rijden onder invloed van alcohol door zware drinkers
De acute effecten van alcohol

Referenties

Valkenberg, H. & Nijman, S. (2022). Middelengebruik in het verkeer Een analyse van data verzameld op SEH-afdelingen. VeiligheidNL: Amsterdam.
Moskowitz, H. & Fiorentino, D. (2000). A review of the literature on the effects of low doses of alcohol on driving-related skills. Washington, D.C.: Department of Transportation DOT, National Highway Traffic Safety Administration NHTSA.
Caird, J.K., Lees, M. & Edwards, C.J. (2005). The naturalistic driver model: A review of distraction, impairment and emergency factors. Berkeley, CA: University of California, Institute of Transportation Studies ITS.
(2023). Rijden onder invloed van alcohol. SWOV-factsheet, september 2023. Den Haag: SWOV.
Blomberg, R.D., Peck, R.C., Moskowitz, H., Burns, M. & Fiorentino, D. (2005). Crash risk of alcohol involved driving: A case-control study. Stamford: Dunlap and Associates, Inc.
Goldenbeld, C., Blom, M. & Houwing, S. (2016). Zware alcoholovertreders in het verkeer. Omvang van het probleem en kenmerken van de overtreders. SWOV: Den Haag.
I&O Research. (2021). Rijden onder invloed in Nederland in 2006-2019. Ontwikkeling van het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten. Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat. Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving: Den Haag.
Mathijssen, R. & Houwing, S. (2005). The prevalence and relative risk of drink and drug driving in the Netherlands: a case-control study in the Tilburg police district. Den Haag: SWOV.
Peck, R. C., Gebers, M. A., Voas, R. B., & Romano, E. (2008). The relationship between blood alcohol concentration (BAC), age, and crash risk. Journal of safety research, 39(3), 311-319.
Keall, M. D., Frith, W. J., & Patterson, T. L. (2004). The influence of alcohol, age and number of passengers on the night-time risk of driver fatal injury in New Zealand. Accident Analysis & Prevention, 36(1), 49-61.
Isalberti, C., Van der Linden, T., Legrand, S. A., Verstraete, A., Bernhoft, I. M., Hels, T., ... & Mathijssen, R. (2011). Prevalence of alcohol and other psychoactive substances in injured and killed drivers.
Houwing, S., Hagenzieker, M., Mathijssen, R., Bernhoft, I. M., Hels, T., Janstrup, K., ... & Verstraete, A. (2011). Prevalence of alcohol and other psychoactive substances in drivers in general traffic, part I: General results. Brussels: European Commission.
Houwing, S., Hagenzieker, M., Mathijssen, R., Bernhoft, I. M., Hels, T., Janstrup, K., ... & Verstraete, A. (2011). Prevalence of alcohol and other psychoactive substances in drivers in general traffic, part II: country reports. Brussels: European Commission.