Belang van naasten

1. Naasten kampen zelf met overbelasting

Naasten zijn zelf een risicogroep door de zorg die ze vaak geven of door wat ze hebben meegemaakt. Dit geeft alle reden om te investeren in het mentale welzijn van naasten, zodat zij zich veerkrachtiger en gesteund voelen en lichamelijke en mentale klachten voorkomen en verminderd kunnen worden. Interventies bevatten onderdelen als leren omgaan met stress, aanleren van nieuwe copingstijlen (hoe kun je met problemen en lastige situaties omgaan), goede zelfzorg, communiceren met problematische drinkers en uitbreiden van sociale ondersteuning. Voorbeelden van alcoholinterventies voor naasten zijn de zelfhulpgids Drankjewel, 5-Stappen interventie en Lotgenotencontact.

2. Naasten kunnen vroegtijdig signaleren, bespreken en motiveren om hulp te zoeken

Naasten kunnen in een vroeg stadium signaleren en bespreken bij problematisch drinken. Daarnaast kunnen naasten mensen die problematisch drinken motiveren om te stoppen of minderen met het drinken van alcohol of om in behandeling te gaan. Iemand die problematisch drinkt kan het alcoholgebruik misschien relativeren naar de buitenwereld, maar naasten zien meestal sneller de keerzijde van het alcoholgebruik. Een naaste kan in een interventie leren: 1) wat de signalen zijn van problematisch alcoholgebruik en terugval; 2) hoe te communiceren met een problematische drinker en 3) hoe je een problematische drinker kunt motiveren voor verandering en het zoeken naar hulp. Voorbeelden van alcoholinterventies voor naasten zijn CRAFT en Zelfhulp naasten.

3. Naasten betrekken bij de behandeling leidt tot betere behandeluitkomsten

Familieleden en andere naasten van mensen die problematische drinken worden vaak bij de behandeling betrokken, aangezien de kans om van dit drinkpatroon af te komen groter wordt als de omgeving meewerkt. Ook is er minder kans dat de probleemdrinker terugvalt. In de GGZ Zorgstandaard Alcohol (alcoholproblemen en alcoholverslaving) staat het volgende expliciet benoemd: ‘In de eerste contacten dient te worden besproken of en hoe naasten in het contact te betrekken’. Ook is de zorgstandaard er helder in dat naasten zelf ook ondersteund moeten worden: ‘Naasten dienen voldoende ondersteuning te krijgen vanuit de hulpverlening om enerzijds eventuele zorg te kunnen uitvoeren en anderzijds zelf overeind te blijven’.³3GGZ Standaarden (2020). Alcohol (Problematisch alcoholgebruik en alcoholverslaving). Utrecht: Akwa GGZ.  In de nieuwe richtlijn Stoornissen in het gebruik van alcohol voor medisch specialisten is ook aandacht voor steun en inzet van naasten: ‘Ook naasten dienen waar nodig en mogelijk op passende wijze te worden betrokken gedurende het behandeltraject’.⁴Federatie Medische Specialisten (2024). Stoornissen in het gebruik van alcohol. Utrecht: Federatie Medische Specialisten. In 2016 verscheen ook de generieke module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek die handvatten geeft voor de samenwerking tussen professionals, cliënten en hun naasten.⁵GGZ Standaarden (2016). Naasten. Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek. Utrecht: Akwa GGZ. De generieke module benadrukt het belang van samenwerken met naasten en deze zo nodig steun te bieden. Dit omwille van hun eigen welzijn, maar ook omdat ze alleen een steunende rol kunnen spelen in het behandel- en herstelproces van de cliënt als ze zelf overeind blijven.

Helaas zijn sociale contacten niet altijd steunend voor mensen met een verslaving, omdat de omgeving juist een aanleiding kan zijn geweest voor de verslaving of deze in stand houdt (bijvoorbeeld door alcohol beschikbaar te stellen of zelf ook veel te drinken). In de hulpverlening moet altijd een afweging zijn of naasten een ondersteuning kunnen zijn voor de cliënt, of juist het tegenovergestelde.

Interventies die naasten betrekken in de behandeling zijn bijvoorbeeld Multidimensionele familietherapie en het Familiegesprek.