Header Image

Gezondheidsrisico’s en kosten alcoholgebruik bij jongeren

Jongeren kunnen gemakkelijker bewusteloos raken door alcohol dan volwassenen. Ook kan alcohol de ontwikkeling van de hersenen verstoren. Verder kunnen jongeren die veel alcohol drinken een risico vormen voor hun omgeving. Zo plegen ze vaker (verkeers)misdrijven of zorgen ze voor extra zorg- en onderwijskosten.

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Bewusteloos

Omdat het lichaam van jongeren nog niet volgroeid is, raken zij eerder bewusteloos door alcohol. Ze hebben namelijk minder lichaamsvocht dan volwassenen, waarover de alcohol zich minder door het lichaam verdeelt. Hierdoor hebben jongeren na hetzelfde aantal glazen een hoger alcoholpromillage dan volwassenen.

Verstoorde hersenontwikkeling

De hersenen van jongeren zijn in ontwikkeling tot hun 25e levensjaar. Dit gebeurt in fasen. Als eerste ontwikkelen de vitale hersenfuncties (bijvoorbeeld informatieverwerking en motoriek), gevolgd door de ontwikkeling van de emotionele hersengebieden en de rationele hersengebieden (bijvoorbeeld geheugen, concentratie, besluitvorming, leervermogen, planning).

Er zijn aanwijzingen dat alcoholgebruik door jongeren kan leiden tot een versnelde afname van de grijze stof in de hersenen. Deze grijze stof is belangrijk voor het krijgen en verwerken van informatie [2, 3]. Alcohol kan dus leiden tot een verstoorde hersenontwikkeling bij jongeren.

'> Zie ook de infosheet Alcohol en de hersenontwikkeling van jongeren'.

Het is echter nog niet helemaal duidelijk wat het effect van alcoholgebruik is op de hersenactiviteit, het cognitief functioneren en schoolprestaties bij jongeren. Zo vond studie uit Groot-Brittannië geen verband tussen binge drinken (het drinken van 5 of meer drankjes bij één gelegenheid) in de adolescentie en vroege volwassenheid en het werkgeheugen, het kunnen onderdrukken van automatische reacties, en het herkennen van emoties [4]. Ander onderzoek vond juist wel een relatie tussen alcoholgebruik en het verminderen van cognitieve functies zoals leren, geheugen en concentratie [3,5]. Er lopen momenteel longitudinale studies met gevarieerde steekproeven om duidelijkheid te krijgen over het effect van alcoholgebruik op het cognitief functioneren en de hersenactiviteit van jongeren [3].

Ongewenste zwangerschap

Jongeren die overmatig drinken lopen tot wel vier keer zoveel kans om op hun achttiende zwanger te zijn (geweest) of één of meerdere kinderen te hebben [6,7]. Dit komt door een toename van onveilige seks en seksuele dwang naarmate jongeren meer alcohol drinken.

Depressie, angst en suïcide

Onderzoek laat zien dat Nederlandse jongeren (12 t/m 16 jaar) die binge drinken (het drinken van 5 of meer drankjes bij één gelegenheid) vaker gedragsproblemen, hyperactiviteit en psychosomatische klachten (hoofdpijn, buikpijn, rugpijn, duizeligheid, slaapproblemen, ongelukkig voelen of zenuwachtig zijn) hebben dan jongeren die niet binge drinken. Ook geven jongeren die binge drinken hun leven (6,7) gemiddeld een lager cijfer dan jongeren die niet bingen (7,2) [8]

> Lees meer over alcoholgebruik en roken de relatie met en mentale gezondheid onder Nederlandse jongeren.

Jongeren met een depressie die wekelijks dronken zijn, hebben een grotere kans op slecht psychosociaal functioneren en een kleinere kans op het verminderen van de depressieve klachten [9]. Daarnaast zijn verschillende vormen van angst gerelateerd aan verschillende stadia van alcoholgebruik bij jongeren. Zo laat onderzoek zien dat een paniekstoornis, sociale fobie en acute en posttraumatische stressstoornis gerelateerd zijn aan problematisch alcoholgebruik [10]. Ook is alcoholmisbruik onder jongeren gerelateerd aan suïcide gedrag [11]. Daarentegen laat recent onderzoek zien dat een hogere mate van angstklachten gelinkt is aan minder zwaar alcoholgebruik bij jongeren, maar niet bij jongvolwassenen [12].

> Lees meer over alcohol en mentale gezondheid.

Agressie, misdrijven en seksueel grensoverschrijdend gedrag

Jongeren die alcohol drinken, vertonen vaker agressief, asociaal en delinquent gedrag dan jongeren die geen alcohol drinken [13]. Alcohol kan ook een rol spelen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. In 2017 gaf ongeveer een derde van de jongeren (12 tot 25 jaar) die ooit seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt aan dat er zijzelf en/of de ander alcohol en drugs hadden gebruikt op dat moment [14].

> Lees meer over alcohol en seksueel grensoverschrijdend gedrag

Problematisch alcoholgebruik op latere leeftijd

Jongeren die op vroege leeftijd drinken, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van alcoholproblemen op later leeftijd. Als jongeren vaker of vóór hun 15e levensjaar beginnen met (regelmatig) drinken is dit risico hoger [1, 15, 16]. Dit komt mogelijk omdat de hersenen extra gevoelig worden voor de belonende werking van alcohol door drinken van alcohol op jonge leeftijd [3]. Daarnaast kan ook het controlesysteem in de hersenen verzwakken, dat juist in de puberteit moet toenemen. De verleiding om alcohol te drinken neemt dan toe, terwijl de controle die nodig is om weerstand tegen alcohol te kunnen bieden, afneemt [17].

Zorgkosten

Het alcoholgebruik onder jongeren resulteert in zorgkosten voor de maatschappij door bezoeken aan de Spoedeisende Hulp (SEH) en ziekenhuisopnames door alcoholvergiftigingen en SEH-bezoeken voor alcoholgerelateerde letsels. In 2023 belandden er 1.700 jongeren op de SEH, waarvan 1.000 door een alcoholvergiftiging en 700 door letsels na een alcoholgerelateerd ongeval [18]. Van de jongeren onder de 18 jaar die een SEH bezochten met een alcoholvergiftiging werd, in 2023, 52% (ter observatie) opgenomen in het ziekenhuis [19].

Onderwijskosten

Voor de maatschappij brengt het alcoholgebruik onder jongeren kosten in het onderwijs met zich mee in de vorm van studievertraging, vroegtijdig schoolverlaten en studiebegeleiding [20].

Meer lezen

Referenties

  1. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. (2023). Get the Facts About Underage Drinking. Bethesda, MD: NIAAA.
  2. Gezondheidsraad (2018). Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Den Haag: Gezondheidsraad.
  3. Lees, B., Meredith, L. R., Kirkland, A. E., Bryant, B. E., & Squeglia, L. M. (2020). Effect of alcohol use on the adolescent brain and behavior. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 192, 172906.
  4. Mahedy, L., Suddell, S., Skirrow, C., Fernandes, G. S., Field, M., Heron, J., ... & Munafò, M. R. (2021). Alcohol use and cognitive functioning in young adults: improving causal inference. Addiction, 116(2), 292-302.
  5. Noorbakhsh, S., Afzali, M. H., Boers, E., & Conrod, P. J. (2020). Cognitive function impairments linked to alcohol and cannabis use during adolescence: a study of gender differences. Frontiers in Human Neuroscience, 14, 95.
  6. Brahmbhatt, H., Kågesten, A., Emerson, M. M., Decker, M. R., Olumide, A. O., Ojengbede, O., Lou, C., Sonenstein, F. L., Blum, R., & Delany-Moretlwe, S. (2014). Prevalence and determinants of adolescent pregnancy in urban disadvantaged settings across five cities. Journal of Adolescent Health, 55(6), S48-S57.
  7. Yakubu, I. N., & Salisu, W. J. (2018). Determinants of adolescent pregnancy in sub-Saharan Africa: a systematic review. Reproductive Health, 15(1), 1-11.
  8. Rombouts, M., Alferink, W., Morren, K., Tuithof, M. (2023) Alcoholgebruik en roken en de relatie met mentale gezondheid onder Nederlandse jongeren. Trimbos-instituut: Utrecht.
  9. Jun, H., Sacco, P., Bright, C. L., & Camlin, E. A. S. (2015). Relations among internalizing and externalizing symptoms and drinking frequency during adolescence. Substance Use & Misuse, 50(14), 1814-1825.
  10. Blumenthal, H., Leen-Feldner, E.W., Badour, C.L. & Babson, K.A. (2011). Anxiety psychopathology and alcohol use among adolescents: a critical review of the empirical literature and recommendations for future research. Journal of Experimental Psychopathology, 2(3), 318-353.
  11. Norstrøm, T., & Rossow, I. (2016). Alcohol consumption as a risk factor for suicidal behavior: a systematic review of associations at the individual and at the population level. Archives of Suicide Research, 20(4), 489-506.
  12. Peeters, M., Prior, K., Salemink, E., Sunderland, M., Stevens, G., Oldehinkel, T., & Stapinski, L. (2024). Dynamic Associations Between Anxiety Symptoms and Drinking Behavior From Early Adolescence to Young Adulthood. Journal of Adolescent Health, 74(5), 933-940.
  13. De Looze, M.E. & Koning, H.M. (2017). Alcoholgebruik bij jongeren in Nederland: Van zuipschuit van Europa tot het braafste kindje van de klas. Justitiële Verkenningen, 1, 88-101.
  14. De Graaf, H., Van den Brone, M., Nikkelen, S., Twisk, D., Meijer, S. (2017) Seks onder je 25e: Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017. Uitgeverij Eburon.
  15. Yuen, W. S., Chan, G. C. K., Bruno, R., Clare, C. P., Mattick, R. P., Aiken, A., Boland, V. C., McBride, N., McCambridge, J., Slade, T., Kypri, K., Horwood, L. J., Hutchinson, D., Najman, J. M., De Torres, C., & Peacock, A. (2020). Adolescent alcohol use trajectories: risk factors and adult outcomes. Pediatrics, 146(4).
  16. Gardner, L. A., Stockings, E., Champion, K. E., Mather, M., & Newton, N. C. (2023). Alcohol initiation before age 15 predicts earlier hazardous drinking: a survival analysis of a 7‐year prospective longitudinal cohort of Australian adolescents. Addiction, 1-12.
  17. Wiers, R.W., Bartholow, B.D., van den Wildenberg, E., Thush, C., Engels, R.C., Sher, K.J., ... & Stacy, A.W. (2007). Automatic and controlled processes and the development of addictive behaviors in adolescents: a review and a model. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 86(2),263-283.
  18. Nijman, S & Valkenberg, H. (2025). Alcoholvergiftigingen en ongevallen met alcohol. SEH-behandelingen 2023. VeiligheidNL: Amsterdam.
  19. Pigeaud, L., De Veld, L., Van der Lely, N., Van Hoof, J.J. (2020). Factsheet Alcoholintoxicaties 2007-2019. NSCK, Polikliniek Jeugd en Alcohol, Reinier de Graaf Gasthuis.
  20. De Wit, G. A., Van Gils, P. F., Over, E. A. B., Suijkerbuijk, A. W. M., Lokkerbol, J., Smit, F., ... & de Kinderen, R. J. A. (2018). Maatschappelijke kosten-batenanalyse van beleidsmaatregelen om alcoholgebruik te verminderen. Bilthoven: RIVM.