Alcoholpreventie en het uitgaansleven

Factoren die van invloed zijn op de keuze van jongeren om wel of geen alcohol te drinken bij het uitgaan zijn:

• de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar [1];
• de prijs van alcoholhoudende dranken [2];
• het aantal verkooppunten [3];
• de openingstijden van de horeca [4].

Maar ook de locatie en situatie spelen een rol. Zo is drinken buitenshuis tijdens een feestje in het weekend met een groep vrienden gerelateerd aan overmatig alcoholgebruik [5].

Indrinken

Jongeren drinken vaak alcohol voordat ze uitgaan. Dit heet ‘indrinken’. Uit het Peilstationsonderzoek Scholieren 2023 blijkt dat van de jongeren die in de laatste maand alcohol hebben gedronken, één op de drie (35,9%) ook heeft ingedronken in de laatste vier weken. Gemiddeld worden tijdens het indrinken 4,3 glazen alcohol gedronken (lees meer). Jongeren die indrinken, drinken op een avond meer dan jongeren die dat niet doen [5]. Drinken voor en tijdens het uitgaan heeft negatieve gezondheidseffecten en hangt samen met een groter risico op verkeersongevallen en alcohol gerelateerde agressie [6,7].

Geweld

Ongeveer 80% van het geweld dat met alcohol te maken heeft, vindt plaats in het uitgaansleven [7]. Uit cijfers van het Grote Uitgaansonderzoek onder jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar blijkt dat vooral jongeren onder de 24 jaar betrokken zijn bij alcoholgerelateerd geweld [8].

In deze video vertelt Prof. dr. Peter Miller van de School of Psychology aan Deakin University in Australië over alcohol-gerelateerd geweld in het nachtleven. Hij vertelt onder andere over de randvoorwaarden die nodig zijn voor succesvolle interventies in het nachtleven.

Handhaving

Alcoholpreventie in het uitgaansleven is belangrijk voor beleidsdoelstellingen voor de gezondheid én openbare orde en veiligheid. Door naleving van de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar wordt de beschikbaarheid van alcohol verminderd.

Sinds 1 juli 2021 is er een verbod op wederverstrekking. Dit betekent dat het strafbaar is om als volwassene alcohol te geven aan een minderjarige op een openbare plek zoals in de horeca, in een café of op een festival.

Ouders en afspraken

Omdat de opvoeding van ouders (o.a. het stellen van regels) invloed heeft op het middelengebruik van hun kind [11], kunnen zij ook betrokken worden bij alcoholpreventie in het uitgaansleven door afspraken te maken met hun kind over het middelengebruik tijdens het uitgaan.

Vanuit Helder Opvoeden krijgen ouders via een website, sociale media, ouderbijeenkomsten en folders tips hoe zij hun kind hierin het beste kunnen begeleiden. Soms worden deze ouderbijeenkomsten ook georganiseerd op populaire uitgaanslocaties, bijvoorbeeld onder de naam Stappen met ouders en Happy Ouders. Hier krijgen de ouders voorlichting over ontwikkelingen in het lokale uitgaansleven en over hun rol bij het uitgaan en alcoholpreventie. Deze vormen van preventie zijn (nog) niet onderzocht op effectiviteit.

> Lees meer over interventies gericht op ouders.

Beperken alcoholverkoop

Uit buitenlands onderzoek is bekend dat het beperken van alcoholverkoop aan mensen die gedronken hebben helpt om schade door alcohol te verminderen, maar niet als deze als losstaande maatregel wordt ingezet [12]. Dit is echter nog niet in Nederland onderzocht.

Effectieve STAD-aanpak

In Zweden is een effectieve methode (de STAD aanpak [13] ) ontwikkeld die zich richt op jongeren en jongvolwassenen. De STAD aanpak bestaat uit drie kernpijlers die in combinatie worden ingezet:

1. Gemeenschapsmobilisatie;
2. Training verantwoord alcohol schenken;
3. Efficiënte handhaving en sancties.

De STAD aanpak is een lange termijn aanpak, waarin effectieve samenwerkingen worden opgezet, continue aandacht in de media is voor de alcoholproblematiek en de resultaten worden gemonitord en geëvalueerd. Daarmee draagt de aanpak bij aan minder agressie, minder verkeersongevallen en minder verkoop van alcohol aan minderjarigen [14, 15]. Bij een pilot in Rotterdam lijkt deze aanpak ook in Nederland kansrijk [16].

Meer lezen

• Helder Opvoeden geeft via Mijn kind wil naar een feest of festival en in de bijbehorende folder Uitgaan: 10 spelregels tips aan ouders voor als hun kind uitgaat.
• Webpagina - Alcohol en uitgaan. Onder uitgaande jongeren en jongvolwassenen is het alcohol- en drugsgebruik aanzienlijk hoger dan in de algemene bevolking. Uitgaanders vormen dan ook een belangrijke risicogroep wat betreft middelengebruik, binge drinken, combigebruik en andere riskante gedragingen.
• Factsheet - Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen. Effectieve interventies en andere mogelijkheden voor preventie van alcoholgebruik bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar).
• Webpagina - Alcoholpreventie jongeren in nationaal en lokaal beleid. Jongeren vormen een expliciete doelgroep voor alcoholpreventie in het nationaal en gemeentelijke beleid. Welke taken en verantwoordelijkheden gericht op deze doelgroep worden beschreven in de verschillende beleidsnota’s?
• Factsheet- Dronkenschap en doorschenken. In deze factsheet wordt het thema dronkenschap in het uitgaansleven uitgediept, succesvolle aanpakken beschreven en ervaringen uit de praktijk gedeeld.
• Factsheet - Leidraad Alcohol drugs en roken op evenementen. Deze leidraad biedt achtergrondinformatie en praktische tips over maatregelen die ingezet kunnen worden om te zorgen dat: de Alcohol-, Opium- en Tabaks- en rookwarenwet nageleefd en gehandhaafd worden en de gezondheid- en veiligheidsrisico's als gevolg van (overmatig) alcohol- en drugsgebruik op evenementen voorkomen worden.
• Kennisplatform - Handreiking toezicht op de Alcoholwet. Praktische informatie en handvatten om de handhaving op de leeftijdsgrens en doorschenken effectief in te richten.
• E-learning - Verantwoord alcohol verkopen. Tijdens de cursus leren deelnemers onder andere over de wettelijke regels rondom alcoholverstrekking, het herkennen van risicovolle situaties, en hoe om te gaan met klanten die onder invloed zijn of te jong zijn om alcohol te kopen.