Alcohol en vrienden en leeftijdsgenoten en sociale normen

Vrienden en leeftijdsgenoten

Hoewel ouders gedurende de gehele adolescentie van invloed zijn op het alcoholgebruik van hun kinderen [1], neemt de autonomie van jongeren en de invloed van vrienden en leeftijdsgenoten in de adolescentie toe. Hierdoor spelen vrienden en leeftijdsgenoten een belangrijke rol bij het beginnen en doorgaan met drinken van jongeren [2]. Jongeren zijn geneigd vrienden te maken met een vergelijkbaar of hoger alcoholgebruik dan zijzelf [3]. De invloed van vrienden is daarom verbonden met de selectie van vrienden.

Sociale normen

Naast selectieprocessen spelen sociale beïnvloedingsprocessen (peer pressure and influence) een rol. Er zijn drie typen van ‘peer pressure and influence’ op alcoholgebruik: directe druk om te drinken; modeling en het effect van sociale normen [3-5]. Bij directe druk wordt een jongere door vrienden of leeftijdsgenoten aangemoedigd om alcohol te drinken. Bij zowel modeling als sociale normen is er geen sprake van directe druk om te drinken, maar een individu past zijn of haar gedrag aan op basis van de perceptie of inschatting wat anderen doen (modeling) of wat gewenst of normaal is om te doen (sociale normen) [1]. Zo blijkt uit onderzoek dat beste vrienden elkaars alcoholgebruik duidelijk beïnvloeden: als de één meer drinkt, zal de ander vaak ook meer gaan drinken [6]. Jongeren weten de sociale normen over alcoholgebruik in hun groep niet altijd even goed in te schatten. Het aantal binge drinkers in de directe omgeving en onder leeftijdsgenoten wordt vaak overschat en men maakt ook verkeerde inschattingen over hoe andere jongeren tegenover binge drinken en dronkenschap staan [3]. In bepaalde leeftijdsfases zijn jongeren meer en minder gevoelig voor sociale invloed [7]. Bij jongeren tussen de 12 en 15 jaar is de sociale invloed heel sterk, aangezien jongeren graag bij een groep willen horen. Jongeren boven de 16 jaar worden daar iets minder gevoelig voor, omdat zij meer autonoom gaan handelen, meer eigen beslissingen nemen en minder afhankelijk van vrienden zijn.

Gerelateerde pagina's

• Gezondheidsrisico's van alcohol bij jongeren en maatschappelijke kosten

Links

• Richtlijn verslavingspreventie binnen het onderwijs
  In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven meer duidelijkheid over de manier van werken, de beschikbare interventies en de theoretische onderbouwing.
• School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups
  In dit artikel (2016) wordt de sociale invloed van vrienden per leeftijdsfase beschreven.
• Zien drinken doet drinken?
  Publiekssamenvatting. De factsheet ‘Zien Drinken Doet Drinken?’ geeft een overzicht van de recente literatuur naar de effecten van alcoholgebruik in de sociale omgeving op kennis, opvattingen en gebruik van alcohol door jongeren. In deze publiekssamenvatting worden de belangrijkste resultaten uit de factsheet beschreven.
• Zien drinken doet drinken? Een update!
  De factsheet ‘Zien Drinken Doet Drinken? Een update!' geeft een overzicht van de recente literatuur naar de effecten van alcoholgebruik in de sociale omgeving op kennis, opvattingen en gebruik van alcohol door jongeren. Tevens is er een publiekssamenvatting van de factsheet.

Referenties

1. Trucco, E. M. (2020). A review of psychosocial factors linked to adolescent substance use. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 196,
2. Laursen, B., & Veenstra, R. (2021). Toward understanding the functions of peer influence: A summary and synthesis of recent empirical research. Journal of Research on Adolescence, 31(4), 889-907.
3. Henneberger, A. K., Mushonga, D. R., & Preston, A. M. (2020). Peer influence and adolescent substance use: A systematic review of dynamic social network research. Adolescent Research Review, 6(1), 57-73.
4. Lemmers, L., Mulders, J., Onrust, S., Verdurmen, J., & Van Hasselt, N. (2016). Preventie van schadelijk alcoholgebruik. Utrecht: Trimbos-Instituut.
5. Smit, K., Voogt, C., Hiemstra, M., Kleinjan, M., Otten, R., & Kuntsche, E. (2018). Development of alcohol expectancies and early alcohol use in children and adolescents: A systematic review. Clinical Psychology Review, 60, 136-146.
6. Tsakpinoglou, F., & Poulin, F. (2017). Best friends’ interactions and substance use: The role of friend pressure and unsupervised co‐ Journal of Adolescence, 60(1), 74–82.
7. Onrust, S.A., Otten, R., Lammers, J. & Smit, F. (2016). School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups: what works for whom? Systematic review and meta-regression analysis. Clinical Psychology Review, 44, 45-59.