Risico’s van ongezond gewicht

Mensen met overgewicht lopen meer risico op gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, galstenen, verminderde slaapkwaliteit en slaapapneu, rug- en gewrichtsklachten en bepaalde soorten kanker.

In 2019 werd geschat dat 35,4% van de Nederlandse volwassenen matig overgewicht had en 14,7% obesitas (ernstig overgewicht) [1]. De schatting werd gedaan op basis van BMI-metingen.

Overgewicht en corona

Momenteel is er ook veel aandacht voor overgewicht en obesitas in relatie tot het coronavirus. Overgewicht en met name obesitas blijken grote risicofactoren voor een ernstiger verloop van de ziekte die ontstaat door besmetting met het coronavirus [2]. Lees meer over alcohol en het coronavirus.

Ook ondergewicht is ongezond en kan gezondheidsproblemen met zich meebrengen. Zo is er een grotere kans op een tekort aan voedingsstoffen, verminderde afweer en lusteloosheid [2]. Zie ook alcoholgebruik en ondergewicht.

Het percentage mensen met ondergewicht was in 2021 in Nederland zeer laag (2,1%) [3].

Hoe bepaal je of een gewicht te hoog of te laag is? Daar zijn twee manieren voor: het berekenen van de BMI en het meten van de buikomvang.

BMI of Body Mass Index

De bekendste en meest gebruikte methode is het berekenen van de BMI of Body Mass Index. De BMI geeft aan of je gewicht gezond is in verhouding tot je lengte. Deze verhouding is belangrijk, want een bepaald gewicht kan gezond zijn voor iemand die heel lang is, maar ongezond voor iemand die minder lang is [4].

BMI = gewicht (in kilogram) gedeeld door lichaamslengte (in meters) in het kwadraat.

Een rekenvoorbeeld: iemand met een gewicht van 80 kilogram en een lengte van 1.75 meter heeft een BMI van 80 / (1,75 x 1,75) = 80 / 3 = 26,1.

De grens tussen gezond en ongezond gewicht volgens de BMI verschilt per leeftijdsgroep [3], zie figuur 1.

Een beperking bij het meten van gewicht door middel van de BMI is dat er geen rekening wordt gehouden met waar het overtollige lichaamsvet zich bevindt. Metingen van de buikomvang houden hier wel rekening mee [4]. De buikomvang kan op verschillende manieren gemeten worden, bijvoorbeeld door het meten van de omvang van de middel ter hoogte van de navel. De buikomvang-grenzen die bepalen of je een (on)gezond gewicht hebt verschillen per geslacht. Hieronder zie je de buikomvang-grenzen voor mannen en vrouwen [5].

Lees meer (en bepaal je BMI) op de website van het Voedingscentrum.

Buikomvang en middel-heupratio

Mensen met extra vetopslag in en rond de buik lopen een groter risico op gezondheidsproblemen dan mensen bij wie het extra vet vooral is opgeslagen op de heupen, billen en dijbenen. Daarom is het belangrijk om na te gaan waar het extra vet zich bevindt [5].

Een manier om te bepalen hoeveel buikvet iemand heeft, is het meten van de omtrek van het middel (de taille). Dit is een goede maat voor inschatting van de vetverdeling in het lichaam. De grens tussen een gezond en een ongezond gewicht is bij deze methode voor vrouwen en mannen verschillend [2], zie figuur 2.

Een andere manier om de vetverdeling in het lichaam in te schatten is het berekenen van de verhouding tussen buik en heupen of de ‘middel-heupratio’. Deze methode is nauwkeuriger dan alleen het meten van de buikomvang maar wordt minder vaak gebruikt.

Middel-heupratio = omtrek middel (in centimeters) gedeeld door omtrek heupen (in centimeters).

Advies: meet BMI én buikomvang

Recent wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat de buikomvang een betere voorspeller is van hoe het met je gezondheid gesteld is dan de BMI [6]. Of anders gezegd: er zijn mensen die volgens de BMI een gezond gewicht hebben, maar toch gezondheidsrisico’s lopen als je kijkt naar hun buikomvang [5]. Het lijkt dus beter om bij onderzoek naar de gezondheidseffecten van overgewicht en obesitas naast de BMI ook de buikomvang te meten [6].

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is er sprake van overgewicht of obesitas wanneer iemand ‘een abnormaal of buitengewoon grote ophoping van lichaamsvet heeft die een negatief effect kan hebben op de gezondheid’.

We spreken van verschillende soorten ongezond gewicht. Obesitas of zwaarlijvigheid is een ernstige vorm van overgewicht. Dit is een chronische ziekte. Morbide obesitas is een ernstige vorm van deze ziekte.

• Ondergewicht: BMI onder 18,5
• Overgewicht: BMI tussen 25 en 30
• Ernstig overgewicht, obesitas of zwaarlijvigheid: BMI van 30 en hoger
• Abdominale obesitas (abdomen = buik): tailleomtrek groter dan 88 cm bij vrouwen en groter dan 102 cm bij mannen
• Morbide obesitas: BMI boven 35

NB Deze BMI-cijfers gelden voor volwassenen tot 70 jaar. Voor mensen boven de 70 gelden iets andere cijfers, zie figuur 1.

Referenties

1. WHO (2020). Obesity and overweight. Geraadpleegd van https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight.
2. Dietz, W., & Santos‐Burgoa, C. (2020). Obesity and its Implications for COVID‐19 Mortality. Obesity, 28(6), 1005-1005.
3. RIVM (2022). Gezond gewicht 2021. Geraadpleegd van https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/gezond-gewicht.
4. Voedingscentrum (2020). BMI berekenen. Geraadpleegd van https://www.voedingscentrum.nl/nl/bmi-meter.aspx?gclid=Cj0KCQjw7Nj5BRCZARIsABwxDKL1MtNvtcIinr31qJ99kNPS2FiUy_2ks810FtpGrxprArA8mCUD2DAaAvX8EALw_wcB.
5. Ross, R., Neeland, I. J., Yamashita, S., Shai, I., Seidell, J., Magni, P., ... & Griffin, B. A. (2020). Waist circumference as a vital sign in clinical practice: a Consensus Statement from the IAS and ICCR Working Group on Visceral Obesity. Nature Reviews Endocrinology, 1-13.
6. Staiano, A. E., Reeder, B. A., Elliott, S., Joffres, M. R., Pahwa, P., Kirkland, S. A., ... & Katzmarzyk, P. T. (2012). Body mass index versus waist circumference as predictors of mortality in Canadian adults. International journal of obesity, 36(11), 1450-1454.