Alcohol en motiverende gespreksvoering

Motiverende gespreksvoering of motivational interviewing (MI) is een veelgebruikte gesprekstechniek voor leefstijlinterventies [1]. Het doel is om gedragsverandering in gang te zetten, zoals minderen of stoppen met alcohol drinken, door de motivatie en de bereidheid tot verandering van de patiënt te versterken. Motiverende gespreksvoering is één van de werkzame elementen van screening en kortdurende interventies oftewel screening and brief interventions (SBI’s) [2]. Deze gesprekken worden vaak beter ontvangen dan een traditioneel directief advies, zoals ‘drink minder’ [3]. De GGZ Ecademy biedt een leertraject motiverende gespreksvoering aan.

Mensen staan vaak ambivalent tegenover gedragsverandering: ze willen wel veranderen maar tegelijkertijd ook weer niet. Volgens Miller en Rollnick (2012) weten mensen vaak wel dat bepaald gedrag - zoals te veel drinken - ongezond is, maar ze hebben ook andere motieven die het moeilijk maken om een verandering door te voeren [1]. Motiverende gespreksvoering richt zich op het verkennen van die ambivalentie (hinken op twee gedachten). Vervolgens verschuift de focus naar het versterken van de motivatie om te veranderen en het opstellen van een plan om de doelen te realiseren.

Sommige mensen hebben nog geen link gelegd tussen bepaalde klachten en hun alcoholgebruik. In dat geval is het doel van motiverende gespreksvoering om bewustwording te creëren. Die confrontatie kan een begin zijn van gedragsverandering.

1. Reflectief luisteren
   De interviewer toont empathie voor de patiënt en bevestigt diens gevoelens en gedachten, waardoor de relatie tussen de interviewer en de patiënt versterkt wordt.
2. Discrepantie ontwikkelen
   De interviewer brengt samen met de patiënt het huidige, ongewenste gedrag en het toekomstige, gewenste gedrag van de patiënt in kaart. Hierdoor wordt het verschil duidelijk tussen hoe de patiënt zich nu gedraagt en hoe de patiënt zich zou willen gedragen.
3. Discussie en argumentatie vermijden
   Als de patiënt weerstand toont is het belangrijk dat de interviewer ‘meeveert’. Als hij de discussie aangaat of tegenargumenten gaat geven kan de patiënt defensief worden.
4. Ondersteunen van de eigen effectiviteit
   De interviewer ondersteunt en versterkt het geloof in het eigen kunnen van de patiënt.

De kern van motiverende gespreksvoering is het uitlokken van ‘verandertaal’. De interviewer voert het gesprek zo, dat de patiënt zelf gaat erkennen dat hij een probleem heeft. Op basis van die erkenning brengt de patiënt vervolgens zelf onder woorden wat hem zou kunnen motiveren om te veranderen. Denk bijvoorbeeld aan het formuleren van wat het zou kunnen opleveren om te veranderen en welke nadelen of risico’s er zijn als hij niet zou veranderen. Ook het uitspreken van geloof in eigen kunnen en het verwoorden van commitment aan de gewenste verandering is verandertaal. Verandertaal vergroot de kans op daadwerkelijke gedragsverandering [6].

1. Open vragen stellen
   Open vragen nodigen uit om uitgebreid antwoord te geven. Een open vraag kan niet met één woord (‘ja’ of ‘nee’) beantwoord worden. Het effect is dat de patiënt zichzelf gaat onderzoeken en hierover vertelt.
2. Reflectief luisteren
   De interviewer luistert niet alleen naar de feitelijke inhoud, maar ook naar wat de patiënt niet uitspreekt maar misschien wel bedoelt te zeggen. De interviewer checkt dit vermoeden bij de patiënt: “Ik heb het idee dat u … bedoelt, klopt dat?”. Een ‘stellende’ uitspraak roept hierbij minder weerstand op dan een rechtstreekse vraag (“Bedoelt u dat ….?”).
3. Bevestigen
   De interviewer benoemt de inspanningen van de patiënt en erkent diens kwaliteiten.
4. Samenvatten
   De interviewer bewaakt de structuur van het gesprek door regelmatig samen te vatten wat er gezegd is. Dit is ook een manier om te controleren of interviewer en patiënt elkaar nog steeds goed begrijpen.