Alcoholgebruik bij Nederlandse vrouwen rondom zwangerschap
Hoeveel drinken Nederlandse vrouwen in de periode vlak voor ze zwanger worden, tijdens de zwangerschap en tijdens het geven van borstvoeding?
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mail
Deze cijfers zijn afkomstig uit de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap (2023), een groot landelijk onderzoek onder zwangere vrouwen uitgevoerd door het Trimbos-insituut [1].
Alcohol in de 4 weken vóór de zwangerschap
De Monitor Middelengebruik en Zwangerschap [1] laat zien dat in 2023 43,8% van de moeders alcohol heeft gedronken in de 4 weken vóór de zwangerschap. Dit is vergelijkbaar met voorgaande metingen (figuur 1). Twee derde (64,8%) van de partners drinkt alcohol vóór de zwangerschap.
Van de vrouwen die in de 4 weken vóór de zwangerschap hebben gedronken drinkt bijna de helft (48,8%) 1 tot 3 keer in de vier weken, één op de drie (33,8%) drinkt wekelijks,16,8% drinkt alleen slokjes en 0,6% drinkt (bijna) dagelijks. Áls vrouwen dronken, dronken zij over het algemeen twee glazen op een dag.
Het gebruik van alcohol in de 4 weken vóór de zwangerschap is het laagst onder vrouwen van 40 jaar en ouder en is hoger onder vrouwen met een hbo of wo opleiding en vrouwen zonder migratieachtergrond. Opvallend is dat wanneer vrouwen met een basis of vmbo opleiding drinken vóór de zwangerschap, zij vaker 4 of meer glazen drinken dan havo/vwo/mbo- of hbo/wo geschoolde vrouwen.
33,2Voor veel vrouwen is de zwangerschapswens een reden om te minderen of stoppen met drinken. Van de vrouwen die ooit alcohol hebben gedronken, drinkt 29,0% minder omdat ze zwanger willen worden en stopt 33,2% geheel met drinken vanwege de zwangerschapswens. Daarnaast stopt 17,8% al eerder om een andere reden met drinken en drinkt één op de vijf (20,1%) vrouwen niet minder vanwege de zwangerschapswens.
Alcohol tijdens de zwangerschap
De meeste vrouwen weten in de eerste weken van de zwangerschap nog niet dat ze zwanger zijn. Daardoor kan het gebeuren dat ze toch bier, wijn of andere alcoholische dranken drinken. In het onderzoek is daarom onderscheid gemaakt tussen vrouwen die nog niet wisten dat zij zwanger waren en vrouwen die zich hier wel bewust van waren.
Uit de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap (2023) blijkt dat ruim een kwart (26,9%) van alle vrouwen alcohol heeft gedronken toen zij nog niet wisten dat zij zwanger waren. Als deze vrouwen drinken drinkt bijna driekwart (72,9%) minstens één glas. Een klein gedeelte (1,9%) geeft aan alcohol gedronken te hebben toen zij wel wisten dat ze zwanger waren [1].
Tussen 2016 en 2023 is het percentage vrouwen dat alcohol drinkt terwijl ze weten dat ze zwanger zijn, gedaald. Het percentage vrouwen dat alcohol drinkt tijdens de zwangerschap, maar nog niet weten dat ze zwanger zijn, is niet significant gestegen ten opzichte van 2021.
Alcohol en borstvoeding
De hoeveelheid alcohol die via de borstvoeding bij de baby terechtkomt verschilt afhankelijk van de tijd die er zit tussen het drinken van alcohol en het geven van borstvoeding. Direct na het drinken van het glas bier of wijn komt er meer alcohol bij de baby dan een paar uur later. Een standaardglas alcohol wordt door een zwangere vrouw in 2 á 3 uur afgebroken. Dus als de moeder minder dan die 2 á 3 uur vóór de volgende voeding (of vóór kolven) drinkt, zal er alcohol via de borstvoeding bij de baby terechtkomen.
Van de vrouwen die borstvoeding gaven, heeft een kwart (25,1%) gedurende die periode alcohol heeft gedronken. Dit is een stijging ten opzichte van 2021, toen dit 18,8% was. Bij de helft (49,8%) van deze vrouwen was dit meestal één glas per keer en bij 44,6% waren dit een paar slokjes.
De meeste vrouwen proberen rekening te houden met de borstvoeding als ze alcohol hebben gedronken. Zo houdt ruim de helft (54,1%) van de vrouwen die maximaal één glas per keer drinken zich aan de aanbeveling om 3 uur of meer te wachten tussen het drinken van alcohol en het geven van borstvoeding. Bijna één op de tien (9,9%) van de vrouwen gooit de melk weg nadat ze heeft gedronken.
Over deze cijfers
De cijfers komen uit de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap van het Trimbos-instituut [1]. Dit onderzoek geeft inzicht in het alcoholgebruik rondom de zwangerschap van vrouwen in Nederland.
In 2023 voerde het Trimbos-instituut voor de vierde keer de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap uit. Dit onderzoek werd in Nederland uitgevoerd onder 1844 moeders die het consultatiebureau bezochten met een kind van 0 tot 2 jaar. Zij vulden een korte vragenlijst in over roken en het gebruik van alcohol, drugs en andere middelen vóór, tijdens en na de zwangerschap.
Dit onderzoek maakt gebruik van vragenlijsten die de zwangere vrouwen zelf invulden (zelfrapportage). De cijfers over alcoholgebruik zijn dus gebaseerd op wat de vrouwen hier zelf over hebben aangegeven. Omdat alcoholgebruik rondom de zwangerschap een gevoelig onderwerp is, kan er sprake zijn van sociaal wenselijke antwoorden. Om dit zoveel mogelijk te beperken werd anonimiteit benadrukt, maar een mogelijke onderschatting van het alcoholgebruik rondom de zwangerschap kan niet uitgesloten worden.
Links
Factsheet - Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023
In deze factsheet presenteren we de meest recente Nederlandse cijfers over het middelengebruik van vrouwen en partners vóór, tijdens en na de zwangerschap. Scheffers-van Schayck T., Ramakar, V., van Engen, M., Morren, K., Tuithof, M.
Vroegsignalering van alcoholgebruik rond de zwangerschap
Alles over vroegsignalering van alcoholgebruik rond de zwangerschap vind je op de website van het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek.
Referenties
- Scheffers-van Schayck, T., Ramaker,V., van Engen, M., Morren, K.,& Tuithof, M. (2024). Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023: Middelengebruik van vrouwen en hun partners vóór, tijdens en na de zwangerschap. Utrecht: Trimbos Instituut.
