Cijfers middelengebruik onder werkenden

Alcohol- en drugsgebruik kan invloed hebben op werk. Denk aan verzuim, veiligheidsrisico's en ongewenst gedrag. Hieronder volgt een overzicht van cijfers over middelengebruik onder werkenden.

In dit dossier

  • Bijna 17% van de werkenden drinkt riskant. Iemand die riskant drinkt krijgt problemen door het drinkgedrag. Zo kan het gebeuren dat hij/zij afspraken niet nakomt, spijt krijgt van het alcoholgebruik of van anderen het advies krijgt minder te drinken.
  • Iets meer dan 10% van de beroepsbevolking gebruikte drugs in de maand voor het onderzoek. Cannabis (hasj en wiet) was de meest gebruikte drug (8,3%) onder hen.
  • Uit onderzoek naar de geestelijke gezondheid in Nederland blijkt dat 6,7 % in van de werkenden een middelenstoornis (alcohol, cannabis of andere drugs) had in het afgelopen jaar.
  • Overmatig en zwaar alcoholgebruik komt vaker voor in de horeca, de bouw en de landbouw. Drugsgebruik komt het meest voor onder werknemers in de horeca, de ICT en de zakelijke dienstverlening.
  • Collega’s hebben last van (problematisch) alcoholgebruik bij collega’s.
  • Een alcohol- en drugsvrije werkomgeving verkleint risico’s en voorkomt problemen.

Zijn er verschillen tussen sectoren?

In alle sectoren werken mensen die alcohol en/of drugs gebruiken. In sommige sectoren blijkt het alcohol- en drugsgebruik door werknemers hoger dan in andere. Dat laten cijfers uit onderzoek van TNO en het Trimbos-instituut zien.

  • De horeca, de bouw en de landbouw zijn sectoren waar zwaar en overmatig alcohol gebruik vaker voorkomt dan in andere sectoren.
  • Zwaar alcoholgebruik wordt relatief weinig gezien in de zorg en in de bestuurlijke sector. Overmatig alcoholgebruik komt het minst voor in de zorg.
  • Drugsgebruik zie je vaker bij werknemers in de horeca, de ICT en zakelijke dienstverlening.
  • In de landbouw liggen de cijfers voor drugsgebruik het laagst.

Arbeidsongevallen

In de bouw rapporteerden zware drinkers vaker een arbeidsongeval dan niet-zware drinkers. Drugsgebruik hangt samen met arbeidsongevallen binnen de sectoren industrie, handel, horeca en zakelijke dienstverlening. Het is niet duidelijk of alcohol- of drugsgebruik de oorzaak of het gevolg is. Zowel preventief als in de nazorg bij bedrijfsongevallen lijkt aandacht voor alcohol- en drugsgebruik daarom wenselijk

Verzuim door alcohol- of drugsgebruik

  • Onderzoek wijst uit dat overmatig alcoholgebruik leidt tot toename van verzuim op het werk.
  • Jongvolwassenen verzuimen vaker vanwege alcohol dan oudere werknemers.
  • Mannen verzuimen vaker door alcohol dan vrouwen.
  • Werknemers met een hbo of wo opleiding verzuimen vaker door alcoholgebruik dan werknemers die basisonderwijs hebben gevolgd of vmbo.
  • Verzuim en verminderde productiviteit door alcoholgebruik kost werkgevers per jaar 1,3 miljard euro. Dit loopt op tot zo’n 1,6 miljard euro als we productiviteitsverliezen door ongevallen en huiselijk geweld meerekenen.
  • Alle werkenden samen verzuimen door alcoholgebruik bijna 2,9 miljoen dagen per jaar. Hiervan wordt verreweg het grootste deel gerapporteerd door de 16,5% van de werknemers die riskant drinken. Deze groep verzuimt met elkaar 2,1 miljoen dagen per jaar.
  • Over verzuim door drugs bestaan geen recente cijfers. Volgens onderzoek uit 2016 had 5,9% van degenen die drugs gebruikten, weleens verzuimd wegens drugsgebruik
  • Bijna de helft van de bedrijven heeft een Alcohol-, Drugs-, en Medicijnbeleid (ADM-beleid). Dit blijkt uit een onderzoek onder 109 organisaties [pdf].

Wel aanwezig, minder productief (presenteïsme)

Als een werknemer wel aanwezig is maar minder productief door ziekte noemen we dat presenteïsme. In een Brits onderzoek uit 2019 geven werknemers aan 39% minder productief te zijn op werk als zij een kater hebben of (nog) onder invloed zijn. Deelnemers aan dit onderzoek geven ook aan last te hebben van alcoholgebruik van collega’s; 36% vermoedt dat een collega een kater had of onder invloed was ergens in de afgelopen zes maanden. Werknemers hadden vooral last van minder productiviteit van hun collega’s, meer stress en een minder goed teamgevoel.

Ongelukken

  • Schatting is dat 20-25% van alle ongevallen op het werk door alcoholgebruik komt.
  • Alcoholgebruik in de privésfeer kan een rol spelen bij (verkeers-)ongevallen, geweld en (huiselijk)geweld. Dat zorgt voor ca. 237 miljoen euro per jaar aan productiviteitsverlies, zo berekende het RIVM.

Reputatieschade

Naast de gezondheid en veiligheid van de medewerkers op de werkvloer kan middelengebruik op het werk leiden tot reputatieschade. Dit kan worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een ongeluk met een bedrijfsauto of ongewenst gedrag op de werkvloer.

Medicijnen

In een ADM-beleid gaat de aandacht niet alleen uit naar alcohol en drugs, maar ook naar medicijnen. Sommige medicijnen hebben immers invloed op het functioneren van mensen, ook tijdens het werk. Slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen bijvoorbeeld voor sufheid zorgen en ADHD-medicatie kan als bijwerking hebben dat mensen angstig worden, minder honger hebben of slecht kunnen slapen. Van de werkenden gebruikten in 2022 bijna twee op de honderd mensen ADHD-medicatie (1,8%) en bijna een op de zestien werknemers (6,3%) slaapmedicatie. Er is geen recent onderzoek naar medicijngebruik en verzuim als gevolg daarvan onder werkenden.

Links

Gerelateerde pagina's

Referenties