Alcohol en kanker

Hoeveel procent van alle kanker wordt veroorzaakt door alcoholgebruik - wereldwijd en in Nederland - en om welke soorten kanker gaat het?

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

Alcohol is kankerverwekkend

Alcohol is geclassificeerd als carcinogeen door het International Agency for Research on Cancer (IARC), een vooraanstaand instituut in kankeronderzoek van de World Health Organization (WHO).¹ Carcinogeen wil zeggen dat het kankerverwekkend is voor mensen. Dit geldt voor de stof ethanol (pure alcohol) en nog meer voor de stof aceetaldehyde, die in het menselijk lichaam ontstaat bij de afbraak van alcohol.

Lees meer over de opname en afbraak van alcohol

Alcohol en kanker in percentages

De grootste internationale studie naar het verband tussen verschillende risicofactoren en doodsoorzaken is de Global Burden of Disease Study (GBD). Volgens deze studie wordt 4,1 procent (95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 3,1–5,3) van alle nieuwe gevallen van kanker wereldwijd veroorzaakt door het drinken van alcohol.² Daarnaast wordt wereldwijd 4,9 procent (95% BI 4,4 – 5,5) van de sterfgevallen aan kanker veroorzaakt door alcoholgebruik.³ ⁴

Voor mannen (6,9%, 95% BI 6,2 – 7,6) ligt het aandeel sterfgevallen aan kanker veroorzaakt door alcoholgebruik hoger dan voor vrouwen (2,3% 95% BI 2,1 – 2,6). Dit verschil wordt mogelijk verklaard door het verschil in alcoholgebruik tussen mannen en vrouwen. Daarnaast verschilt het aandeel per regio, waarbij in regio’s met een hoge sociaal economische status, alcohol een groter aandeel heeft in de sterfte aan kanker.³ ⁴

Alcohol en kanker in Nederland

Schattingen over hoeveel kankerdiagnosen en -sterfte komen door alcoholgebruik lopen flink uiteen. Zo beschrijft de internationale GBD studie dat in Nederland in 2020 ongeveer 4200 mensen kanker kregen door het drinken van alcohol.⁵ Nederlands onderzoek schat echter dat in 2019 ongeveer 1140 mensen in Nederland de diagnose kanker kregen door alcoholgebruik.⁶

Deze verschillende schattingen komen door het gebruik van verschillende methoden. Zo worden verschillende alcoholuitkomstmaten gebruikt. In de GBD studie wordt bijvoorbeeld ook ongeregistreerde alcoholconsumptie gebruikt. Nederlands onderzoek doet dat niet, omdat deze cijfers niet systematisch gemonitord worden in Nederland. Een ander belangrijk verschil is de indeling van de gebruikersgroepen. In de GBD studie worden drie groepen alcoholgebruikers vergeleken met niet-drinkers. In het Nederlandse onderzoek worden twee groepen alcoholgebruikers vergeleken met volwassenen die niet of maximaal 1 glas alcohol per dag drinken (i.e. het drinkadvies van de Gezondheidsraad). Dit kan de resultaten beïnvloeden, omdat het risico op kanker al begint te stijgen bij één drankje per dag.

Een andere schatting van het RIVM keek naar de alcoholgerelateerde sterfte door kanker in Nederland. Volgens deze schatting overleden ongeveer 600 (marges: 340-680) mensen in Nederland in 2021 ten gevolge van kanker veroorzaakt door alcoholgebruik.⁷ In deze schatting wordt steeds vergeleken met volwassenen die alcohol drinken, maar niet meer dan 1 glas alcohol per dag.

Trend

In de Europese Unie (EU) is gevonden dat het aandeel alcoholgerelateerde sterftegevallen aan kanker daalde tussen 2000 en 2016, en dat dit mogelijk de daling in alcoholgebruik in de EU tussen 1996 en 2006 weerspiegelt⁸ Vanwege meer recente ontwikkelingen in het alcoholgebruik en kankersterfte is het mogelijk dat deze daling spoedig stabiliseert.⁸ Wereldwijd wordt een stijging gezien in het alcoholgebruik en dit wordt mogelijk in verband gebracht met de toename in kankerdiagnoses bij mensen jonger dan 50 jaar.⁹

Trend in Nederland

De komende jaren wordt een grote toename verwacht van het aantal mensen met kanker in Nederland: van 573.00 in 2019 tot 780.000 in 2032 (aantallen mensen die in de afgelopen 10 jaar met kanker zijn gediagnosticeerd).¹⁰ Een reden hiervoor is de toename in het aantal oudere mensen die gemiddeld ook ouder worden, maar ook leefstijl heeft er invloed op en in het bijzonder het alcoholgebruik. Volgens het Integraal Kanker Centrum Nederland (IKNL) kunnen maatregelen om alcoholgebruik te verminderen, bijdragen aan een lagere kankerincidentie op de lange termijn.

Verschillende soorten kanker

Het World Cancer Research Fund (WCRF) analyseert wereldwijd onderzoek naar het verband tussen voeding, leefstijl en kanker, en dus ook naar de relatie tussen alcohol en kanker. Uit de laatste onderzoeksresultaten blijkt het volgende.

Er is overtuigend bewijs dat het drinken van alcohol het risico verhoogt op kanker in de mond, de keelholte, het strottenhoofd, de slokdarm, de dikke darm/endeldarm, de lever en de borst (vrouwen).¹¹
Er is bewijs dat alcohol waarschijnlijk ook een rol speelt in het ontstaan van maagkanker.¹¹
Er zijn eerste aanwijzingen dat het drinken van alcohol het risico op long-, alvleesklier- en huidkanker verhoogt, maar de bewijskracht is nog niet sterk genoeg om dit met zekerheid te kunnen zeggen.¹¹
Het drinken van maximaal drie glazen alcohol per dag kan bij sommige mensen de kans op nierkanker mogelijk verkleinen.¹¹ Het eventuele voordelige effect van drinken op nierkanker is geen reden om te beginnen met drinken.

Lees meer op de website van het World Cancer Research Fund (WCRF). Deze website is de online samenvatting van het rapport Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective.

Tabel 1 Percentages van 7 soorten kanker veroorzaakt door alcohol.²

Soort kanker	% veroorzaakt door alcohol
Slokdarmkanker	31,6% (18,4-45,7)
Mondkanker	20,2% (12,1-32,3)
Keelkanker (farynx)	22,0% (9,0-37,8)
Strottenhoofdkanker (larynx)	15,0% (8,6-23,6)
Leverkanker	17,3% (4,9-31,6)
Dikke darm-/endeldarmkankerkanker	8,1% (6,0-10,1)
Borstkanker (vrouwen)	4,4% (3,0-5,8)