Jongeren die zorg krijgen, lopen een groter risico op problematisch alcoholgebruik. Uit onderzoek weten we dat er verschillende factoren zijn die het risico op problematisch drankgebruik in deze groep vergroten. Het gebruik van alcoholische drank kan ook invloed hebben op het ontstaan van depressie of angststoornissen en de kans op alcoholvergiftiging neemt toe (comazuipen of binge drinken). Er is dus reden om bij deze groep extra alert te zijn op alcoholgebruik en dit vroegtijdig te signaleren en bespreekbaar te maken.
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mail
Factoren die het risico op problematisch alcoholgebruik vergroten
Vroegtijdig en problematisch alcoholgebruik komt relatief vaker voor bij jongeren die zorg nodig hebben. Er zijn verschillende risicofactoren die dit kunnen beïnvloeden en die ook kunnen leiden tot problemen op andere terreinen waarvoor zorg nodig is. Deze factoren zijn zowel persoons- als omgevingsgebonden [1].
- Gebrekkige zelfcontrole
- Psychische problemen
- Verstoorde gezinsrelaties
- Ouder(s) met psychische problemen of verslaving (lees meer over alcoholgebruik van ouders met verslaving of psychische problemen / KOPP/KOV)
Alcoholgebruik en depressie of angststoornissen
Veel drinken gaat vaak samen met het hebben van een depressie of angststoornis en andersom geldt dat ook. Maar het is niet wetenschappelijk bewezen dat er een rechtstreeks causaal verband is en er is evenmin een onderliggende factor gevonden die deze samenhang kan verklaren [2, 3].
Alcoholvergiftiging
Vroegtijdig en problematisch alcoholgebruik, binge drinken of comazuipen kan leiden tot een alcoholvergiftiging waarvoor acute medische zorg nodig is (het leegpompen van de maag) [4]. Het is belangrijk om dit risico tijdig te bespreken.
Face-to-face-interventie meest effectief
Het signaleren en bespreekbaar maken van problematisch alcoholgebruik is voor deze groep jongeren zoals gezegd extra belangrijk. In de eerstelijnszorg kunnen verschillende screeningsinstrumenten worden gebruikt. En ook kunnen kortdurende interventies of SBI’s (screening and brief interventions) ingezet worden. Voor screening op problematisch alcoholgebruik wordt de AUDIT [5] of AUDIT-C aanbevolen. Voor screening op alcohol- en drugsgebruik wordt de CRAFFT [6] aanbevolen. Ook kan de SMA [7] worden toegepast in combinatie met de CRAFFT.
Vooral face-to-face-interventies blijken effectief bij het tegengaan van (ernstig) overmatig tot problematisch alcoholgebruik bij jongeren [8]. Kortdurende online interventies (bijv. Wat Drink Jij website) zijn minder effectief, ondanks de voordelen: de jongere kan het programma volgen op een zelf te kiezen tijd en plaats, deelname is anoniem en het heeft een groot bereik [9]. Indien er sprake is van doorverwijzing kunnen kortdurende interventies ook ingezet worden in de tweedelijnszorg, al lijken zij bijvoorbeeld op de spoedeisende hulp (SEH) vooral effectief op de korte termijn [10].
Aanpak op school en in de wijk
De screening van jongeren die zorg krijgen kan ook plaatsvinden op school, bijvoorbeeld door een mentor, zorgcoördinator, schoolmaatschappelijk werker of aan de school verbonden preventiewerker verslavingszorg. Soms vindt hier ook een kortdurende interventie plaats; dit verschilt per regio. De problemen kunnen ook in de wijk worden aangepakt door een jongerenwerker, preventiewerker verslavingszorg of wijkagent
Aanpak door jeugdhulpverlening
Ook de jeugdhulpverlening kan een rol spelen (sociaal wijkteam, jeugdhulp). De Richtlijn Middelengebruik voor jeugdhulp en jeugdbescherming [11] beveelt aan om middelengebruik structureel aan de orde te stellen. Ook raadt de richtlijn aan om altijd na te gaan of er een relatie is tussen psychische en gedragsproblemen en eventueel alcohol- of drugsgebruik. De richtlijn beschrijft instrumenten die hierbij gebruikt kunnen worden zoals de SMA [7] in combinatie met de CRAFFT. Voor jongeren met een lichte verstandelijke beperking (LVB) raadt de richtlijn de SumID-Q aan [12]. Ook geeft de richtlijn handvatten voor het inzetten van methodieken voor motiverende gespreksvoering, en interventies en aanbevelingen voor het omgaan met middelengebruik in de dagelijkse praktijk.
Links
- Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen
Effectieve interventies en andere mogelijkheden voor preventie van alcoholgebruik bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar). - Landelijk Platform KOPP/KVO
In het Landelijk Platform KOPP/KVO wisselen (GGZ-)zorgprofessionals die zich op de doelgroep KOPP/KVO richten actuele kennis en informatie uit. - Moti4
Zelftest voor de jeugd met feedback op maat. - Open en Alert
Alcohol- en drugsgebruik komt veel voor in de jeugdzorg, justitiële voorzieningen en zorgvoorzieningen voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB). Wilt u problemen door alcohol en drugs voorkomen of verminderen in uw organisatie? Dan kan het programma Open en Alert u daar goed bij helpen. - Richtlijn Middelengebruik Jeugdhulp en Jeugdbescherming
De Richtlijn Middelengebruik gaat over kinderen en jongeren met risicovol middelengebruik binnen de jeugdhulp en jeugdbescherming.
Referenties
- Snoek, A., Wits, E., Van der Stel, J. & Van de Mheen, D. (2010). Kwetsbare groepen. Kwetsbare groepen jeugdigen en (problematisch) middelengebruik: visie en interventiematrix. Rotterdam: IVO.
- Angold, A., Costello, E.J. & Erkanli, A. (1999). Comorbidity. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 40(1), 57-87.
- Conner, K.R., Pinquart, M. & Gamble, S.A. (2009). Meta-analysis of depression and substance use among individuals with alcohol use disorders. Journal of Substance Abuse Treatment, 37(2), 127-137.
- Nijman, S. en Valkenberg, H. (2018). Alcoholvergiftigingen en ongevallen met alcohol Amsterdam: VeiligheidNL.
- Saunders, J.B., Aasland, O.G., Babor, T.F., De La Fuente, J.R. & Grant, M. (1993). Development of the Alcohol Use Disorders Identification Test (AUDIT): WHO collaborative project on early detection of persons with harmful alcohol consumption-II. Addiction, 88, 791-804.
- Stewart, S.H. & Connors, G.J. (2004). Screening for alcohol problems: what makes a test effective? Alcohol Research & Health, 28, 5-16.
- Hendriks, V., Spijkerman, R., Oort M. van, Glind, G. van de, Müller, M., Schee, E. van der, Carpentier, P.J., Nagel, J. van der, & Jong, C.A.J. de (2014). Richtlijn ADHD en middelengebruik bij adolescenten. Screening, diagnostiek en behandeling in de jeugd-GGZ en jeugdverslavingszorg. Amersfoort: Resultaten Scoren.
- O'donnell, A., Anderson, P., Newbury-Birch, D., Schulte, B., Schmidt, C., Reimer, J. & Kaner, E.F. (2013). The impact of brief alcohol interventions in primary healthcare: a systematic review of reviews. Alcohol and Alcoholism, 49(1), 66-78.
- Lemmers, L., Mulder, J., Onrust, S., Verdurmen, J. & Van Hasselt, N. (2016). Preventie van schadelijk alcoholgebruik. Een update van de kennissynthese uit 2010 en een Roadmap voor STAD-Nederland. Gedownload op 26 juni 2019 van https://assets.trimbos.nl/docs/16e480a6-9ca6-4c48-8db8-8e44b4046fb0.pdf.
- Diestelkamp, S., Drechsel, M., Baldus, Ch., Wartberg, N.A. & Thomasius, R. (2016). Brief in person interventions for adolescents and young adults following alcohol-related events in emergency care: a systematic review and European evidence synthesis.
- Wits, E., Doreleijers, T., Van den Brink, W., Meije, D., Van Wijngaarden, B. & Van de Glind, G. (2016). Richtlijn middelengebruik Jeugdhulp en Jeugdbescherming. Utrecht: Trimbos-instituut.
- Van der Nagel, J. E. L., Kiewik, M., van Dijk, M. K., De Jong, C. A. J., & Didden, H. C. M. (2011). Handleiding SumID-Q: Meetinstrument voor het in kaart brengen van middelengebruik bij mensen met een Lichte Verstandelijke Beperking.
