Een beleid voor alcohol-, drugs- en medicijngebruik draagt bij aan een gezonde en veilige werkomgeving. Het beleid is gericht op het voorkomen van problemen door middelengebruik en bevat afspraken hoe te handelen bij problemen door alcohol-, drugs-, en medicijngebruik.
Vragen?
Ondersteunend materiaal
Gebruik de Handreiking en het format Alcohol-, drugs- en medicijnbeleid bij het opstellen van beleid over alcohol-, drugs- en medicijngebruik (ADM-beleid) binnen uw organisatie.
Ook relevant
Waarom een ADM-beleid?
Medewerkers die onder invloed op het werk verschijnen, zijn zich daar lang niet altijd van bewust. Ze onderschatten bijvoorbeeld hoe lang het duurt voordat de alcohol van een avond flink drinken uit hun bloed is. Bij leidinggevenden kan het idee bestaan dat iemand die alcohol, drugs of medicijnen gebruikt, ook verslaafd is. Terwijl dat niet zo hoeft te zijn.
Met een duidelijk ADM-beleid geeft een bedrijf aan zich verantwoordelijk te voelen voor gezondheid en veiligheid van alle werknemers en geeft daarmee vorm aan goed werkgeverschap. Een ADM-beleid kan alcohol-, drugs- en medicijngebruik bespreekbaar maken. Speciaal voor het MKB is er een ADM-beleid sjabloon MKB ontwikkeld.
Een ADM-beleid draagt bij aan:
- Verbetering van de veiligheid op het werk
- Betere gezondheid van medewerkers
- Verbetering van de sfeer in de organisatie
- Verhoging van de kwaliteit en productiviteit
Wat staat er in een ADM-beleid?
In het ADM-beleid legt u de afspraken vast die u binnen uw bedrijf met elkaar maakt over het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen in relatie tot het werk. Op die manier kunt u inzetten op preventie en zorg. Dit alles draagt bij aan gezond en veilig werken.
Inhoud van het beleid
De basis voor een goed ADM-beleid bestaat uit vier pijlers. Deze pijlers komen zowel bij een uitgebreid als bij een beknopt beleid aan de orde.
Pijler 1 - Regels en afspraken
Heldere regels en afspraken over wat wel en niet mag. Vastleggen wie welke taken en bevoegdheden heeft binnen de organisatie.
Pijler 2 - Preventie en bewustwording
Wat doet de organisatie om problemen te voorkomen en medewerkers te informeren en bewust te maken van de risico’s van middelengebruik in relatie tot werk.
Pijler 3 - Begeleiding en zorg
Vastleggen hoe de organisatie problematisch middelengebruik of verslaving signaleert en hoe begeleiding en hulp wordt geboden aan medewerkers die hiermee te maken krijgen.
Pijler 4 - Handhaving en disciplinaire maatregelen
Het naleven van de regels en afspraken zoals opgesteld in het beleid en eventuele maatregelen wanneer deze niet worden nageleefd.
U beschrijft per pijler zo concreet mogelijk wie wat moet doen en waarom. U legt ook de verschillende taken, rollen en verantwoordelijkheden vast en voor wie ze gelden. Denk aan medewerkers, leidinggevenden, bedrijfsartsen, vertrouwenspersonen, HR-medewerkers, preventiewerkers, Arbo-adviseurs en bedrijfsmaatschappelijk werkers.
Stappenplan voor ontwikkeling en invoering
Het Trimbos-instituut ondersteunt bedrijven bij het opstellen van ADM-beleid. Dit doen we in een aantal fasen:
- Voorbereiding: zet het onderwerp op de agenda, zorg ervoor dat tijd en budget beschikbaar is en vorm een ADM-projectgroep.
- Opstellen beleid: doe dit samen met een aantal stakeholders binnen het bedrijf.
- Implementeren en informeren: voer het beleid uit en zorg ervoor dat iedereen in de organisatie ervan op de hoogte is.
- Onder de aandacht houden: het beleid actueel houden, nieuwe activiteiten ontplooien.
- Evalueren: regelmatig bijstellen van het beleid, bijv. door veranderende wetgeving, interne reorganisaties of verschuivende problematiek.
Is een ADM-beleid wettelijk verplicht?
In sommige landen is de werkgever verplicht om een Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid (ADM-beleid) in te voeren, zoals in België. In Nederland is dit (nog) niet het geval. Maar werkgevers moeten wel voldoen aan een aantal wettelijke verplichtingen met betrekking tot veiligheid en gezondheid van werknemers. De Nederlandse overheid ondersteunt kennisontwikkeling over ADM-beleid.
Er zijn verschillende wettelijke kaders die houvast bieden om Alcohol-, Drugs- en Medicijn (ADM-beleid) op te stellen en in te voeren:
- Artikel 3 van de arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). De werkgever draagt zorg voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers in relatie tot de werkzaamheden.
- Artikel 5 van de Arbowet stelt verplichting tot het opstellen van een risico-inventarisatie en – evaluatie (RI&E). Het identificeren van het onder invloed zijn van alcohol (of andere middelen) op de werkplek bied grondslag voor het preventieprogramma.
- Artikel 11 van de Arbowet stelt dat alle medewerkers verplicht zijn om op de werkplek te zorgen voor hun eigen veiligheid en gezondheid en die van collega’s.
- Artikel 27 van de Wet op de Ondernemingsraden geeft aan dat een ondernemingsraad instemmingrecht heeft op een ADM-beleid.
Daarnaast moeten bedrijven zicht houden aan de regels over de privacy van werknemers. Deze staan beschreven in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
In een ADM-beleid kan de werkgever beschrijven hoe zij deze wettelijke verplichtingen invult. Steeds meer bedrijven zien daarvan de voordelen en hebben inmiddels een (start gemaakt met het opstellen van een) ADM beleid.
Aan de slag!
De Handreiking Alcohol-, drugs- en medicijnbeleid ondersteunt u bij het opstellen van beleid over alcohol-, drugs- en medicijngebruik (ADM-beleid) binnen uw organisatie.
De handreiking is onderdeel van de Toolbox Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid (ADM-toolbox), een bundeling van praktische materialen ter ondersteuning van organisaties bij het opstellen van een ADM-beleid, zoals een ADM-Format en een ADM-werkwijzer. Voor het MKB is er een ADM-beleid sjabloon ontwikkeld.
Hulp nodig?
Elk bedrijf is anders, denk aan de bedrijfscultuur, aantal medewerkers, personeelsopbouw (leeftijd, man/vrouw verdeling, opleidingsniveau), soorten dienstverband – flex, vast, aard van het werk stressvol of fysiek zwaar. Daardoor heeft elk bedrijf z'n eigen uitdagingen op het terrein van alcohol, drugs en medicijnbeleid.
Wij denken graag met u mee. Het Trimbos-instituut ondersteunt bedrijven bij het opstellen van ADM-beleid met advies en training op maat.
Andere hulpbronnen
Minigids ADM-beleid in het Engels
Het EMCDDA, dat onder meer feitelijke overzichten bijhoudt over de Europese drugsproblematiek, heeft een Engelstalige gids voor beleidsmakers, professionals en werkgevers. Daarin staan adviezen en strategieën om effectief ADM-beleid te ontwikkelen en leest u welke interventies wél of juist niet werken.
KNMG toolkit
Het KNMG heeft in 2020 een toolkit voor ziekenhuizen en andere gezondheidsorganisaties ontwikkeld. Het materiaal is vooral gericht op het bespreekbaar maken en aanpakken van problematisch middelengebruik en verslaving onder artsen/zorgprofessionals.
European Workplace and Alcohol project (EWA)
Het EWA heeft op basis van onderzoek en ervaring binnen de Europese Unie een Toolkit voor alcohol gerelateerde interventies op het werk ontwikkeld, waarin verschillende interventies worden genoemd die toepasbaar zijn binnen een organisatie.
