Stress en roken in de zwangerschap

“Ik ga echt niet stoppen met roken, want dan krijg ik stress en dat is niet goed voor mijn kindje!”. Van zo’n uitspraak kijk ik niet meer op, want zelfs geboortezorg professionals denken soms dat stoppen met roken in de zwangerschap niet persé gezond is voor moeder en kind, gezien de stress die het kan veroorzaken. Het lijkt niet uit te maken dat we inmiddels veel weten over de schadelijke effecten van roken in de zwangerschap voor de foetus (1). Stress is immers ook een probleem, toch? 

Maar hoe zit dat nu echt? Wat is de relatie tussen (stoppen met) roken en stress? Roken leidt, tot verbazing van veel rokers, tot een acuut verhoogde stressreactie van het lichaam. Rokers ervaren echter ook ontspanning door het vrijkomen van dopamine. Andersom is het zo dat hoge mate van ervaren stress kan leiden tot ongezond gedrag, zoals roken (2), dat vervolgens gebruikt wordt als een stress coping mechanisme (3) om de spanning tijdelijk minder te voelen. Stress zorgt er ook voor een sterker gevoel van beloning bij het opsteken van een sigaret (4). Stress kan het, kortom, lastig maken om gezonde leefstijlveranderingen in te zetten en vol te houden. 

Lukt het toch om te stoppen, dan volgt er een korte periode met verhoogde (ervaren) stress, die vooral samenhangt met craving. Die stress weegt echter niet op tegen de schadelijke gevolgen van roken voor het (ongeboren) kind. Stress in de zwangerschap is natuurlijk ook niet goed, maar vooral als die langdurig aanhoudt en vrij ernstig is (5), wat over het algemeen niet komt door stoppen met roken. 

Hoe krijg je zwangere vrouwen die roken, en tevens al stress ervaren, toch zover dat ze stoppen met roken?  Als je alleen de vermeende bron van ontspanning wegneemt, zonder dat ze er iets voor terugkrijgen, behalve meer (tijdelijke) stress, is dat niet heel motiverend. In ons onderzoek “Stress- and Smokefree Start of Life” leren we rokende zwangere vrouwen, veelal met een lager opleidingsniveau, een alternatieve en eenvoudige stress-coping manier aan: heart-rate variability (HRV) biofeedback. We verwachten dat daardoor ook het gevoel van controle over een stressvolle situatie versterkt wordt. Minder stress in de zwangerschap leidt dan hopelijk tot minder of helemaal niet meer roken. En dat is ook voor het kindje goed.

Over de auteur

Anja Huizink is Hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie
Vrije Universiteit Amsterdam
Afdeling Klinische-, Neuro- en Ontwikkelingspsychologie

Referenties
(1) Huizink, A.C. (2015). Prenatal maternal substance use and offspring outcomes: Overview of recent findings and possible interventions. Eur Psychologist, 20, 90-101.
(2) Flemming, K., Graham, H., Heirs, M., Fox, D., Sowden, A. (2013). Smoking in pregnancy: A systematic review of qualitative research of women who commence pregnancy as smokers. J Adv Nurs, 69, 1023-1036.
(3) Greaves, L., Poole, N., Okoli, C.T.C., et al. (2011). Expecting to Quit: a best-practices review of smoking cessation interventions for pregnant and post-partum women. British Columbia Centre of Excellence for Women’s Health: Vancouver, BC, Canada (pp. 1-104).
(4) Michalowski, A., Erblich, J. (2014). Reward dependence moderates smoking-cue- and stress-induced cigarette cravings. Addict Behav, 39, 1879-83.
(5) Huizink AC, de Rooij SR (2018). Prenatal Stress and Models Explaining Risk for Psychopathology Revisited: Generic Vulnerability and Divergent Pathways. Dev Psychopathol, 30 (3), 1041-1062