Wachttijd in de ggz heeft impact op patiënten, naasten én zorgverleners

De toegankelijkheid van de ggz staat al langere tijd onder druk. In 2023 bleven wachttijden onverminderd lang bij een grote groep patiënten. Tijdens het wachten op een behandeling ondersteunt de huisartsenpraktijk soms de patiënt. Dit kan risico’s voor patiënten en zorgverleners met zich meebrengen omdat de huisartsenpraktijk hier niet op is ingericht. Om deze risico’s te inventariseren, maakten we een overzicht van wat er in de literatuur bekend is over de impact van ggz-wachttijden.

De literatuur wijst erop dat juist de mensen met complexere psychische problematiek te maken hebben met de langste wachttijden. Dat is schrijnend. Jasper Nuijen, senior projectmedewerker Zorg & Participatie, Trimbos-instituut

Ggz-wachttijden verergeren klachten en maken behandeling patiënten complexer

Bij de meeste mensen die wachten op een ggz-behandeling verergeren de psychische klachten tijdens het wachten. Slechts bij een klein deel nemen ze af. Daarnaast kunnen patiënten gedemotiveerd raken tijdens het wachten waardoor zij vaker afzien van een ggz-behandeling. Het gevolg van wachttijden is zelfs tot na start van de behandeling merkbaar. Hoe langer iemand moet wachten, hoe langer en intensiever de uiteindelijke behandeling is. Patiënten die langer hebben moeten wachten, vallen later ook vaker uit tijdens de ggz-behandeling. Wachttijden hebben ook op andere levensterreinen invloed. Zo verlaagt het wachten op een ggz-behandeling de kans op (het behouden van) betaald werk.

Nadelige gevolgen van de wachttijden kunnen zelfs jaren later nog zichtbaar zijn. Ook na de behandeling. Veerle Schutjens, projectmedewerker Zorg & Participatie, Trimbos-instituut

Ook naasten en zorgverleners ervaren negatieve gevolgen van ggz-wachttijden

Wanneer een patiënt wacht op een ggz-behandeling kan dit ook de druk op de naasten van de patiënt verhogen. Dit kan ontaarden in psychische klachten bij de naaste zelf, zeker wanneer deze zich verantwoordelijk voelt en het gevoel heeft er alleen voor te staan. Wanneer de draagkracht van de naaste afneemt, kunnen toegenomen spanningen weer zorgen voor ergere klachten bij de patiënt. Hierdoor komt men in een vicieuze cirkel terecht.
Bij zorgverleners in de huisartsenpraktijk dragen de ggz-wachttijden bij aan een hoge werkdruk. Ook beïnvloedt het hun verwijsgedrag, waardoor het risico bestaat dat de behandeling waarnaar wordt verwezen onvoldoende aansluit op de behoeften van de patiënt.

Het gaat niet alleen om een toename van psychische klachten bij patiënten. De wachttijden kunnen ook hun moreel schaden en hebben bovendien impact op anderen in hun omgeving. Tessa Magnée, onderzoeker Huisartsenzorg en ggz, onderzoeksinstituut Nivel

Negatieve gevolgen wachttijden aanpakken met goede ‘overbruggingszorg’

De grote impact van de ggz-wachttijden op patiënten, naasten en zorgverleners benadrukt allereerst het belang van het adequaat aanpakken van de wachtlijstproblematiek. Omdat de wachttijden naar verwachting niet op korte termijn worden opgelost, onderschrijft dit onderzoek het belang van het bieden van passende zorg of ondersteuning tijdens het wachten. Zo voorkom je de negatieve impact van wachten op patiënten, naasten en zorgverleners zoveel mogelijk. De ondersteuning tijdens het wachten moet zodanig worden georganiseerd dat huisartsen en praktijkondersteuners (POH’s-GGZ) worden ontlast. Dit kan bijvoorbeeld via initiatieven vanuit de ggz, het sociaal domein of zelfregie- en herstelcentra.

Over het onderzoek

Het eenjarige onderzoek over passende zorg voor patiënten die op een wachtlijst staan voor ggz wordt gefinancierd door ZonMw en is in december 2023 gestart. Dit is deel 1 van het onderzoek. Hierin is een inventarisatie gemaakt van 40 publicaties in de wetenschappelijke en ‘grijze’ literatuur. Deel 2 en deel 3 van het onderzoek lopen nog. Voor deel 2 worden vragenlijsten verspreid onder cliënten, naasten en professionals in de huisartsenzorg om de risico’s van de ggz-wachttijden en de huidige overbruggingszorg verder in kaart te brengen. Deel 3 bestaat uit een overzicht van initiatieven voor overbruggingszorg. De resultaten hiervan worden later gedeeld. Wilt u meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met de onderzoekers.