Veel mbo-studenten roken, vapen of doen het allebéi

Dit blijkt uit de Mbo-Middelenmonitor van het Trimbos-instituut, die in 2023 voor de vijfde keer is uitgevoerd.

Roken en vapen onder mbo-studenten

Het gebruik van vapes onder mbo-studenten (16 t/m 18 jaar) is fors toegenomen tussen 2021 en 2023. In 2021 had 39% van de mbo’ers ooit een vape gebruikt en lag het dagelijks gebruik op ruim 1%. In 2023 is dit gestegen naar 47% voor ooit gebruik en 8% voor dagelijks gebruik. Het roken van tabak veranderde in deze periode niet; in 2023 rookt 16% van de mbo-studenten dagelijks.

Een aanzienlijk deel van de studenten gebruikt meerdere nicotineproducten. In totaal geeft 22% van de studenten aan in de laatste maand sigaretten te hebben gerookt óf gevapet en heeft 17% dit beide gedaan. 16- en 17-jarige mbo-studenten roken en vapen bijna twee keer zo vaak dan leeftijdsgenoten op het regulier voortgezet onderwijs.

Verder geeft 12% van de mbo-studenten aan ooit in het leven nicotinezakjes te hebben gebruikt en gebruikte 8% ooit verhitte tabak. Het dagelijks gebruik van deze nicotineproducten is relatief laag (respectievelijk 1,2% en 0,9%). Vanwege het vanwege het verslavende karakter van nicotine is het echter belangrijk om de ontwikkelingen in het gebruik van nieuwe tabaks- en andere nicotine producten te blijven volgen.

“Mbo-studenten komen regelmatig in aanraking met roken en vapen. Dit maakt het extra belangrijk dat mbo-opleidingen aandacht besteden aan een gezonde onderwijsomgeving, waar roken en vapen niet is toegestaan. Daarnaast weten we dat bij jongeren van 16 jaar en ouder positieve resultaten bereikt kunnen worden met het versterken van zelfcontrole en het leren omgaan met sociale beïnvloeding. Het lespakket In Charge van Helder op School helpt hierbij.” – Simone Onrust, senior wetenschappelijk medewerker en expert op middelenpreventie jeugd

Jongens drinken vaker veel alcohol

In 2023 had 62% van de 16- t/m 18-jarige mbo-studenten in de laatste maand alcohol gedronken. Dit percentage is sinds 2015 vrijwel gelijk gebleven. Ongeveer evenveel meisjes als jongens hebben in de laatste maand alcohol gedronken. Maar jongens drinken wel vaker meer dan 10 glazen drinken op een drinkdag dan meisjes (27% tegenover 8% van de studenten die in de laatste maand hebben gedronken). Verder valt op dat 16-jarige mbo-studenten vaker en meer alcohol drinken dan scholieren op het voortgezet onderwijs. Zo drinkt bijna 18% van de drinkende mbo-studenten van 16 jaar in het weekend meer dan 10 glazen alcohol op één dag terwijl dit onder scholieren op het voortgezet onderwijs ruim 10% is.

Drugsgebruik mbo-studenten: minder cannabis en lachgas, meer 3-MMC

Het percentage 16- t/m 18-jarige mbo-studenten dat ooit in het leven cannabis heeft gebruikt is tussen 2015 en 2023 gedaald van 32% naar 26%. Het laatste maand gebruik is in die periode onveranderd en schommelt rond de 13%. Het percentage mbo-studenten dat in de laatste maand lachgas heeft gebruikt is verder gedaald naar 12% in 2023. Ook het aantal lachgasballonnen dat per keer wordt gebruikt is gedaald in de afgelopen jaren. In 2021 gebruikte 91% van de studenten die in de afgelopen maand gebruikt hadden meer dan één ballon per keer. In 2023 was dit 77%.

Van alle mbo-studenten van 16 jaar en ouder heeft 4,7% in het laatste jaar 3-MMC gebruikt. Tussen 2021 en 2023 is het percentage 16- t/m 18-jarige mbo-studenten dat ooit in het leven 3-MMC heeft gebruikt verdubbeld, van 2,1% naar 4,4%. Ook het gebruik van 4-MMC is in die periode verdubbeld: van 1,2% naar 2,4%. Deze sterkte stijging in het gebruik van 3- en 4-MMC kwam ook naar voren in Het Grote Uitgaansonderzoek. Vanwege de kans op verslaving en gezondheidsrisico’s zoals hartkloppingen, angstklachten en slapeloosheid is het belangrijk om opkomst van deze middelen en andere Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) te blijven monitoren.

1 op de 16 mbo-studenten gebruikt slaap- en kalmeringsmiddelen zonder doktersvoorschrift

Bijna twee keer zoveel vrouwelijke (8%) als mannelijke (4,5%) mbo-studenten geven aan dat zij in het laatste jaar slaap- of kalmeringsmiddelen hebben gebruikt zonder doktersvoorschrift. Er is gevraagd naar middelen als oxazepam en temazepam, maar mogelijk hebben studenten ook het gebruik van (bij de apotheek verkrijgbare) middelen als valeriaan of melatonine meegerekend.

In de factsheet Middelengebruik onder mbo-studenten 2023 is verder aandacht voor stoppen met roken, het koopgedrag van mbo-studenten als het gaat om sigaretten, alcohol en cannabis. Ook bevat de factsheet cijfers over het gebruik van andere drugs zoals ecstasy, cocaïne en ketamine.

Aan de slag met preventie

• Preventieprogramma Helder op School: preventie van roken, alcohol- en drugsgebruik en digitale balans
• Smokefree Challenge: klassikale niet-roken en niet-vapen wedstrijd
• Welbevinden op School: kennis, tools en voorbeelden voor investeren in welbevinden
• Studentenwelzijn programma Stijn: studentenwelzijn verbeteren en risicovol middelengebruik onder studenten voorkomen
• NIX18 voor professionals: informatie en tools om bij te dragen aan de NIX18 campagne
• Opgroeien in een Kansrijke Omgeving: gemeenteaanpak preventie van roken, alcohol- en drugsgebruik en bevorderen mentale gezondheid
• Helder Opvoeden: opvoedtips voor ouders met pubers