Ouders weten dat alcohol, roken en vapen schadelijk is, maar weinigen maken zich zorgen

Ouders hebben een grote invloed op het gebruik van middelen, gamegedrag en smartphonegebruik van hun kind. Maar hoe voeden ouders hun kinderen hierover op en welke regels stellen zij? Het Trimbos-instituut doet sinds 2007 onderzoek onder ouders van scholieren van 12 t/m 16 jaar van het voortgezet onderwijs.

Steeds meer ouders vinden middelengebruik schadelijk voor jongeren

Bijna alle ouders denken dat af en toe roken (97,0%) of cannabis gebruiken (94,4%) ‘best wel’ of ‘erg’ schadelijk is voor jongeren onder de 18 jaar. Ook af en toe vapen (86,9%) en ieder weekend één of twee glazen alcohol drinken (85,3%) wordt door veel ouders als schadelijk gezien. In 2007 (en voor vapen 2015) lagen deze percentages veel lager. Steeds meer ouders weten dus dat middelengebruik voor minderjarigen schadelijk is.

Veel meer ouders maken zich zorgen over sociale media dan over middelengebruik

Toch maakt maar een relatief kleine groep ouders zich (heel) vaak zorgen over het (toekomstig) middelengebruik van hun kind. Slechts 5% van de ouders maakt zich zorgen over alcohol drinken en over roken. Bij vapen is dit 6,2% en bij drugsgebruik 3,7%. Er zijn veel meer ouders die zich (heel) vaak zorgen maken dat hun kind (te) veel bezig is met sociale media, namelijk 34,7%.

Wél zorgen over smartphonegebruik maar vaak géén grenzen

Ondanks dat relatief veel ouders zich zorgen maken over sociale mediagebruik, heeft een groot deel van de ouders hier geen regels over. Zo zegt de helft van de ouders dat hun kind op een schooldag (heel) vaak de smartphone mag gebruiken zo lang als het kind dat zelf wil. Mogelijk ervaren ouders geen problemen, of weten zij niet goed hoe ze het gesprek met hun kinderen moeten aangaan.

“Duidelijke grenzen van ouders over sociale media-gebruik kunnen een kind of jongere helpen om op een gezondere manier om te gaan met sociale media,” vertelt Nastasia Griffioen, coördinator van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn. “Het is hierbij wel belangrijk dat ouders in gesprek blijven met hun kind en hun autonomie niet volledig wegnemen. Een lastig spanningsveld.” Meer informatie hierover is te vinden in het dossier Digitale media en opvoeden van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn.

Een derde van de ouders heeft een NIX18-afspraak

Ongeveer driekwart van de ouders zegt dat hun kind zeker niet mag drinken of roken voordat ze 18 jaar zijn. Bijna alle ouders praten met hun kind over alcohol drinken, roken en vapen (>94%). Toch is het aantal ouders dat hier daadwerkelijk een afspraak over heeft met hun kind lager. Een derde van de ouders heeft een NIX18-afspraak: niet drinken en niet roken onder de 18 jaar. Twee derde van de ouders heeft dus geen afspraak gemaakt. De meest gehoorde redenen van ouders om geen afspraken te maken zijn: ‘Ik praat er liever goed over’, ‘Misschien gaat mijn kind dan stiekem drinken of roken’ en ‘Mijn kind wil zelf niet drinken of roken’. Ook denkt ongeveer één op de zes ouders dat het maken van een afspraak geen zin heeft.

“Ouders hebben veel invloed op het middelengebruik van hun kind,” aldus Simone Onrust, senior wetenschappelijk medewerker en expert op middelenpreventie jeugd. “Het is positief dat bijna alle ouders met hun kinderen over roken en alcohol praten, maar uit onderzoek weten we dat duidelijke afspraken een verschil maken. Jongeren roken en drinken minder als ouders heldere grenzen stellen. Het uitspreken van verwachtingen geeft jongeren houvast en helpt ze gezondere keuzes te maken.”

Meer cijfers

Op de website cijfers.trimbos.nl/scholierenmonitor vind je meer resultaten van het onderzoek onder ouders en scholieren.  

Aan de slag met preventie

• Helderopvoeden.nl: Opvoedtips voor ouders met pubers over middelengebruik en gamen. Waaronder de podcast Na de Limonade waarin ouders van puberkinderen vertellen over opvoeding rondom alcohol en drugs.  

• Dossier Digitale media en opvoeden: Informatie voor ouders om jonge kinderen om een gezonde manier te leren omgaan met digitale media. 

• Wijzer in Digitale Balans: praktische gids voor professionals 

• NIX18 voor professionals: informatie en tools om bij te dragen aan de NIX18 campagne  

• Opgroeien in een Kansrijke Omgeving: gemeenteaanpak preventie van roken, alcohol- en drugsgebruik en bevorderen mentale gezondheid   

• Preventieaanpak Helder op School: preventie van roken, alcohol- en drugsgebruik en digitale balans   

• En lees meer informatie op de sites: Alcoholinfo.nl, Rokeninfo.nl, Drugsinfo.nl, Gameninfo.nl

Over het onderzoek

Het onderzoek is in 2023 uitgevoerd onder 4536 ouders van leerlingen van 12 t/m 16 jaar van het voortgezet onderwijs en is onderdeel van het Peilstationsonderzoek Scholieren. De resultaten staan beschreven op de website ScholierenMonitor. We hebben onder andere aan ouders gevraagd welke regels er thuis zijn en hoe zij denken over het gebruik van alcohol, tabak, vapes, cannabis en andere drugs. Ook werden vragen gesteld over sociale mediagebruik, gamen en online gokken. De cijfers worden vergeleken met eerdere onderzoeken uit 2007, 2011, 2015, 2019 en 2021.