Nederland wil beter zicht op voorbereiding mogelijke komst nieuwe synthetische opioïden

De scan wordt gedaan in opdracht van het ministerie van VWS en zal begin 2025 klaar zijn. Het doel is om een overzicht te geven van de manier waarop de Nederlandse zorg en hulpverlening nu zijn voorbereid op gezondheidsincidenten als gevolg van het gebruik van of blootstelling aan nieuwe synthetische opioïden. Wat ontbreekt er en wat is er nodig om beter voorbereid te zijn? Daarnaast geven we praktische adviezen op het gebied van monitoring, risico-beoordeling en interventies. We leggen ook uit hoe deze adviezen het beste uitgevoerd kunnen worden.

Daarnaast is het Trimbos-instituut onder het Drugs Informatie Monitoring Systeem (DIMS) bezig met een pilot voor het beter bereiken van meer kwetsbare groepen en het testen van drugs zoals basecoke, heroïne en bepaalde Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) waar mogelijk ook nieuwe synthetische opioïden in kunnen opduiken.

Groeiende bezorgheid in Europa

Kortgeleden zijn in Europese landen, zoals Engeland, Schotland, Frankrijk, Ierland, Finland en Noorwegen, toenames van fatale en niet-fatale gezondheidsincidenten gerapporteerd na het gebruik van of blootstelling aan nieuwe synthetische opioïden, zoals nitazenen en fentanyl-achtigen. Recente vragen in de Tweede Kamer over synthetische opioïden en aandacht van de Nationaal Rapporteur Verslavingen illustreren de bezorgdheid en de wens om goed inzicht in de huidige situatie in Nederland te hebben en gerichte acties ter voorbereiding te starten. Ook de European Union Drugs Agency (EUDA) roept in het Europees Drugsrapport 2024 op tot betere voorbereiding op de (mogelijke) opkomst van nieuwe synthetische opioïden in Europa.

Wat zijn synthetische opioïden?

Synthetische opioïden zijn stoffen met een sterk verdovende en pijnstillende werking. Het kan gaan om middelen die als medicijn worden voorgeschreven en gebruikt en/of medicijnen die oneigenlijk worden verhandeld op de zwarte markt (al dan niet nep of nagemaakte). Voorbeelden van synthetische opioïden die op recept verkrijgbaar zijn, zijn oxycodon, tramadol en fentanyl.

Daarnaast bestaan er zogeheten nieuwe synthetische opioïden, die geen medische toepassing hebben en specifiek op de illegale markt zijn geïntroduceerd. Het betreft hier stoffen afgeleid van fentanyl of stoffen die tot een ander soort van synthetische opioïden horen, zoals de nitazenen.

In Noord-Amerika hebben diverse soorten synthetische opioïden voor een ware opioïden- en overdosisepidemie gezorgd. Afgelopen jaar is er ook een toenemend aantal vergiftigingen en sterfgevallen gerapporteerd in verschillende Europese landen na het gebruik van zogenaamde nitazenen. Dat zijn ‘nieuwe synthetische opioïden’ met een extreem sterke werking, die geen medicinale toepassing kennen. Sommige van deze middelen zijn meer dan 100 keer sterker dan morfine. Deze meldingen betreffen zowel intentioneel gebruik van deze middelen in ‘zuivere vorm’ ofwel als niet-intentioneel gebruik door vervuiling/versnijding van andere drugs of zogeheten ‘fake medicines’.

De preparedness-scan richt zich met name op de niet-medische markt van synthetische opioïden.

Meer informatie

Meer informatie over veranderende drugsmarkt: Europees Drugsrapport 2024: Veranderende Europese drugsmarkt vraagt om waakzaamheid – Trimbos-instituut

Kijk hier de webinar terug: ‘Is Nederland voorbereid op oneigenlijk gebruik van fentanylachtigen of andere synthetische opioïden?’ (april 2024)