Minder dan helft van de volwassenen kent relatie tussen alcohol en kanker, kennis alcoholschade wel toegenomen

Het vergroten van de kennis over alcoholschade is één van de doelen van het Nationaal Preventieakkoord. Het draagt bij aan meer bewustwording van de risico’s van alcoholgebruik en aan draagvlak voor alcoholbeleid. Om in beeld te krijgen hoe het ervoor staat met de kennis, voerde het Trimbos-instituut voor de derde keer de Kennismonitor Alcohol in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het onderzoek vond plaats onder 5.205 deelnemers (18 jaar en ouder) van het I&O Research panel.

Kennis over risico op kanker

Marlous Tuithof, onderzoeker bij het Trimbos-instituut en projectleider van de Kennismonitor: “Het onderzoek laat zien dat de meeste deelnemers goed de gevolgen weten van alcoholgebruik voor de lever en het risico op verslaving. Ook is de kennis rondom alcohol en kanker sinds 2022 toegenomen.” Het percentage deelnemers dat aangeeft dat overmatig alcoholgebruik het risico op kanker verhoogt, is gestegen van 37 naar 47 procent. Ook geven meer deelnemers aan dat het drinken van één glas alcohol per dag de kans op borstkanker vergroot (32% in 2022 tegenover 41% in 2024). Mogelijk heeft de publiekscampagne ‘Op je gezondheid?’, die KWF Kankerbestrijding en MDL Fonds sinds 2023 voeren bijgedragen aan deze toename. Tuithof: “Ondanks deze flinke stijging gaat het nog altijd wel om een minderheid. Ook de risico’s van overmatig alcoholgebruik voor dementie en suïcide werden door minder dan de helft van de deelnemers genoemd. Er is hier dus nog veel ruimte voor verbetering.”

“Het onderzoek laat zien dat de meeste deelnemers goed de gevolgen weten van alcoholgebruik voor de lever en het risico op verslaving. Ook is de kennis rondom alcohol en kanker sinds 2022 toegenomen.” – Marlous Tuithof,  onderzoeker alcohol

“Ondanks deze flinke stijging gaat het nog altijd wel om een minderheid. Ook de risico’s van overmatig alcoholgebruik voor dementie en suïcide werden door minder dan de helft van de deelnemers genoemd. Er is hier dus nog veel ruimte voor verbetering.” – Marlous Tuithof, onderzoeker alcohol

Misverstanden over alcoholgebruik

“De kennis over de gevolgen van alcohol en de schade die het aan de gezondheid kan toebrengen is toegenomen, maar er zijn nog opvallende misverstanden”, vertelt Ninette van Hasselt, programmahoofd alcohol- en drugspreventie bij het Trimbos-instituut. Eén op de vijf deelnemers denkt onterecht dat het drinken van 1 glas wijn per dag goed is voor de gezondheid. Steeds meer onderzoek laat echter zien dat dit niet het geval is. “De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt dat er geen veilige hoeveelheid alcohol bestaat voor het risico op gezondheidsschade. Deze kennis is dus nog niet bij iedereen bekend. Hierdoor kan het zijn dat mensen onterecht denken dat ze een gezond drinkpatroon hebben.”

“De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt dat er geen veilige hoeveelheid alcohol bestaat voor het risico op gezondheidsschade. Deze kennis is dus nog niet bij iedereen bekend. Hierdoor kan het zijn dat mensen onterecht denken dat ze een gezond drinkpatroon hebben.” – Ninette van Hasselt, programmahoofd alcohol- en drugspreventie

Een andere reden waarom mensen onterecht kunnen denken dat ze een gezond drinkpatroon hebben, is verkeerde kennis. Slechts één op de tien deelnemers antwoordt terecht dat er 7,5 standaardglas alcohol in een fles wijn zitten. Ruim de helft denkt dat het 5,5 glas is, waardoor zij mogelijk het aantal standaardglazen dat ze drinken te laag in schatten. Hierdoor kunnen zij onterecht denken dat ze zich bijvoorbeeld aan het drinkadvies van de Gezondheidsraad houden (drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één standaardglas alcohol per dag).

Kinderen laten wennen aan alcohol: geen goed idee

Het onderzoek richt zich ook op kennis over de invloed van alcohol op de zwangerschap en het opgroeiende kind. Driekwart van de deelnemers antwoordt correct dat het zwanger worden van de vrouw wordt beïnvloed door het alcoholgebruik vóór de zwangerschap van zowel de man als de vrouw. Volwassenen met een kinderwens weten dit vaker dan volwassenen zonder kinderwens, maar ook bij hen weet bijna één op de acht dit niet. Omdat kennis hierover mogelijk het alcoholgebruik vlak vóór de zwangerschap beïnvloedt, zet de Taskforce Alcoholvrije Start zich de komende jaren in om deze kennis verder te verspreiden.

Opvallend is dat een derde van de ouders met thuiswonende kinderen antwoordt dat een kind beter leert omgaan met alcohol als ouders hen hier thuis aan laten wennen. Wetenschappelijk bewijs laat echter zien dat jongeren die vroeg beginnen met het drinken van alcohol, meer risico hebben op verslaving op latere leeftijd. Het advies aan ouders is dan ook: geen alcohol tot ten minste 18 jaar (NIX18).

Waarschuwing op alcohol

Met voorlichting, scholing en (gerichte) campagnes kunnen verdere stappen gezet worden richting een beter geïnformeerde samenleving. Ander onderzoek wijst er ook op dat zogenaamde alcoholetikettering hieraan kan bijdragen. Dit is het verplicht vermelden van productinformatie en gezondheidsinformatie over de risico’s van alcohol op etiketten van alcoholhoudende dranken. Door de informatie op de alcoholhoudende dranken te plaatsen, wordt de bewustwording over de schadelijkheid van alcohol vergroot. Daarmee kan het mogelijk ondersteunen om schadelijk alcoholgebruik terug te dringen.
Ninette van Hasselt, programmahoofd alcohol- en drugspreventie bij het Trimbos-instituut: “Het vergroten van kennis over de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen van alcoholgebruik is enorm belangrijk. Hierdoor ontstaat er draagvlak voor maatregelen die nodig zijn om alcoholschade te verminderen. Hoewel de kennis over alcoholschade de afgelopen twee jaar is toegenomen, is er nog veel winst te behalen.”

“Het vergroten van kennis over de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen van alcoholgebruik is enorm belangrijk. Hierdoor ontstaat er draagvlak voor maatregelen die nodig zijn om alcoholschade te verminderen. Hoewel de kennis over alcoholschade de afgelopen twee jaar is toegenomen, is er nog veel winst te behalen.” – Ninette van Hasselt, programmahoofd alcohol- en drugspreventie