Jongeren zien drugs op sociale media, dit biedt ook ruimte voor drugspreventie op TikTok

19 september 2024

Jongeren krijgen verschillende drugsgerelateerde beelden op sociale media te zien. Maar slechts een klein deel gaat over de verkoop van drugs. Dat blijkt uit onderzoek onder jongeren tussen de 16 en 18 jaar dat vandaag is gepubliceerd. Daarnaast laat een pilot van een preventiecampagne op TikTok zien dat dit kanaal mogelijkheden biedt voor drugspreventie onder jongeren, vooral vanwege de mogelijkheid om correcte informatie te verspreiden en misverstanden te corrigeren.

Dit zijn de belangrijkste resultaten uit het rapport Van likes tot lessen: Blootstelling aan drugsbeelden op sociale media en mogelijkheden voor online drugspreventie op TikTok.

Blootstelling aan verkoop van drugs of aan een grote hoeveelheid drugsgerelateerde content op sociale media kan voor jongeren de drempel verlagen om uiteindelijk drugs te gaan gebruiken. Daarom is onder 73 jongeren tussen de 16 en 18 jaar onderzocht hoeveel zij hieraan via sociale media worden blootgesteld. Daarnaast zijn er 13 TikTok-video’s gemaakt en is er onderzocht welke video’s het beste presteerden nadat ze waren gelanceerd. De video’s zijn ontwikkeld om jongeren correct te informeren over de risico’s van het gebruik van verschillende soorten drugs.

Vooral zichtbaar drugsgebruik of ‘onder invloed zijn’ gemeld

Een panel van 73 jongeren is gevraagd vier dagen lang bij te houden hoe vaak en via welke sociale mediakanalen zij drugsgerelateerde content zagen en wat de aard daarvan was. Dit ging om posts met afbeeldingen, video’s of tekst over drugs. Bijvoorbeeld een video van iemand met een joint of een grappig plaatje (ook wel een meme genoemd) over een bepaalde drug.

Van het panel meldden er 65 dat zij in deze periode dergelijke content tegenkwamen. Dit was voornamelijk op Instagram. Bijna de helft (31 deelnemers) meldde in vier dagen één of twee keer drugsgerelateerde content. Voor bijna de helft van alle 203 meldingen werd aangegeven dat drugsgebruik zichtbaar was of dat het leek of iemand onder invloed was. Er werden 10 meldingen gemaakt van posts waarin drugs werden aangeboden.

Deelnemers verwachtten meer drugsgerelateerde content

Meer dan de helft van de deelnemers gaf aan minder drugsgerelateerde beelden te hebben gezien dan verwacht, terwijl slechts vijf deelnemers aangaven meer beelden te hebben gezien. De meerderheid zei dat deze blootstelling geen verhoogde interesse had opgewekt om zelf drugs te gaan gebruiken.

De TikTok-campagne had een groot bereik

In de pilot op TikTok kwamen onderwerpen aan bod zoals ecstasy, 3-MMC en cannabis. De video’s varieerden in vorm: van video’s met een expert aan het woord tot straatinterviews met jongeren. De campagne behaalde een groot bereik: bij elkaar opgeteld werden de video’s meer dan 1,5 miljoen keer bekeken. Vooral het straatinterview waarin werd besproken of 3-MMC verslavend is genereerde veel interactie op het platform. Alle comments, likes, shares en saves van deze video bij elkaar opgeteld kwam boven de 19.000. Het gebruiken van TikTok voor drugspreventie heeft dus mogelijk grote potentie. Er kan een groot publiek worden bereikt met het communiceren over risico’s van drugsgebruik. Ook misinformatie kan met behulp van een korte video worden aangepakt.

Meer onderzoek en drugspreventie op TikTok

Het blijft onduidelijk wat de motieven zijn van jongeren om drugs op social media te kopen en hoe de route van het eerste contact voor het aankopen van drugs tot de uiteindelijke transactie verloopt en welke rol beelden gerelateerd aan drugsverkoop hierin spelen. Meer verdiepend onderzoek hiernaar is nodig. Daarnaast wordt in het rapport aanbevolen om het bestaande preventieaanbod van het Trimbos-instituut permanent uit te breiden. In het najaar worden er rondom actuele onderwerpen zoals 3-MMC video’s geplaatst op het TikTok-kanaal van Drugsenuitgaan.

Uit de reacties op de video’s bleek dat een boodschap op verschillende manieren aan kan komen. Het is dus nodig om deze zorgvuldig te formuleren. Lees hierover meer op trimbos.nl/drugscommunicatie.