Europees Drugsrapport 2021 verschenen

9 juni 2021

In het vandaag verschenen Europees Drugsrapport 2021 signaleert het EMCDDA een toename in de aanvoer van cocaïne op de Europese drugsmarkt in de afgelopen jaren en een toenemend misbruik en illegaal gebruik van (nieuwe) benzodiazepinen. Het EMCDDA maakt zich zorgen over de gevolgen van de steeds sterker wordende ecstasy- en cannabisproducten op de Europese markt en signaleert een groeiende hulpvraag vanwege cannabisproblemen. De coronacrisis heeft opmerkelijk weinig (langdurige) impact gehad op de drugsproductie en -handel.

Van uitgaan naar thuisblijven

In veel EU-landen, waaronder Nederland, was er minder ‘interesse’ in het gebruik van typische partydrugs, zoals ecstasy, tijdens de eerste lockdown periode. Tijdens de zomermaanden nam in een aantal landen het gebruik weer toe (rebound effect), vermoedelijk door het opheffen van de beperkingen op uitgaan en reizen. Ook onder Nederlandse uitgaanders nam tijdens de versoepelingen het gebruik (aantal dagen) van sommige drugs toe, zoals amfetamine, cannabis, cocaïne en ketamine, in vergelijking met de voorafgaande lockdown. Mogelijk spelen seizoensinvloeden hierbij echter ook rol en wordt er tijdens de zomermaanden in het algemeen vaker gebruikt.

Cocaïne onverminderd beschikbaar

Het EMCDDA rapporteert een record hoeveelheid in beslaggenomen cocaïne in 2019: 213 ton vergeleken met 177 ton in 2018. Er zijn geen indicaties dat dit is afgenomen tijdens de pandemie. Gegevens uit Nederland over inbeslagnames door de douane bevestigen dit beeld. Ook andere indicatoren wijzen op een (blijvend) ruime beschikbaarheid van cocaïne. Zo laten gegevens van het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) op gebruikersniveau al jaren een hoge zuiverheid (gemiddelde concentratie 69% in 2020) en stabiele prijs (ongeveer 50 euro per gram) zien. In Nederland is het cocaïnegebruik in de algemene bevolking niet toegenomen in de afgelopen jaren; wel zijn er signalen voor een toename op lokaal niveau in specifieke groepen. Ook staan de drie steden Amsterdam, Eindhoven en Utrecht, die deelnemen aan (jaarlijkse) rioolwateranalyses naar drugs, waaronder cocaïne, al jaren in de top-tien van Europa. In 2020 deden hier 82 steden in 16 landen aan mee.

Sterke ecstasy

In 2019 bevatten inbeslaggenomen ecstasytabletten in de EU gemiddeld tussen 118 en 210 mg, een forse stijging sinds 2009. Drugstestservices in 5 Europese steden rapporteerden uitschieters van tussen 270 en 366 mg MDMA per tablet. In Nederland bevatte een ecstasytablet in 2020 gemiddeld 166 g MDMA. Dat is iets minder dan in 2019 (172 mg) maar nog steeds hoog; een kwart van de tabletten bevat meer dan 195 mg MDMA.

Hoog THC-gehalte in cannabis in Europa

De productie en handel van cannabis zijn in 2020 op pre-corona niveau gebleven. Het EMCDDA rapporteert dat er wel meer gesmokkeld wordt via zeeroutes en dat de thuisteelt zou zijn toegenomen. Het gebruik van cannabis is al jaren stabiel hoog, hoewel in meer landen recent een toename dan een afname is gevonden. In de EU gebruikte gemiddeld over alle landen 15,4% van de jongvolwassenen (15-34 jaar) in het afgelopen jaar cannabis; in Nederland was dat 15,5%. Het toenemende gehalte THC (de belangrijkste psychoactieve stof in cannabis) in hasj wordt zorgelijk genoemd. Tegenwoordig bevat hasj op de Europese markt gemiddeld tussen 20% en 28% THC, bijna twee keer hoger dan voor wiet. Ook in Nederland zagen we een toename: in 2019 was het THC-gehalte in geïmporteerde hasj 28%; voor wiet schommelt dit in de afgelopen jaren rond de 16-17%.

Tegelijk wordt gerapporteerd dat het aantal cannabisgebruikers in de EU dat zich voor het eerst aanmeldt voor hulp, tussen 2009 en 2019 met 45% is gestegen. Voor Nederland zijn hierover geen gegevens. Wel zagen we in de afgelopen jaren een stijging in het (bijna) dagelijks gebruik van cannabis en van opnames vanwege cannabisproblematiek in de algemene ziekenhuizen. Er zijn ook aanwijzingen dat het cannabisgebruik in 2020 vanwege de coronacrisis is toegenomen.

Misbruik van benzodiazepinen

Het EMCDDA maakt zich zorgen over het toenemend gebruik van benzodiazepinen, zowel geregistreerde geneesmiddelen als nieuwe designer benzodiazepinen (die geen therapeutische toepassing kennen). Dat zou samenhangen met de grote beschikbaarheid, lage prijs en mentale problemen vanwege de coronacrisis. Specifieke risicogroepen zijn problematische drugsgebruikers, gedetineerden en uitgaanders. In Nederland had in 2020 ruim 5% van de uitgaande jongeren en jongvolwassenen in het voorafgaande jaar een benzodiazepine gebruikt, die niet op recept was verkregen. Over de andere risicogroepen zijn geen gegevens beschikbaar.

In Nederland is sinds het inperken van de vergoeding van benzodiazepinen in het basispakket in 2009 een daling ingezet van het aantal verstrekkingen van benzodiazepinen in openbare apotheken en het gebruik in de algemene bevolking. Er is geen zicht op de omvang van de (illegale) online handel.

Van de 30 “designer benzodiazepinen” die het EMCDDA monitort (waarvan 80% tussen 2014 en 2020 voor het eerst werden gemeld), kreeg het DIMS er in 2020 sporadisch enkele aangeboden. Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) rapporteerde in 2019 een beperkt maar toenemend aantal (24) meldingen van gezondheidsincidenten door designer- en niet-geregistreerde benzodiazepinen.

Nieuwe Psychoactieve Stoffen

In 2020 stonden in totaal 830 zogenaamde Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) op de monitoring lijst van het EMCDDA. Het gaat hierbij om stoffen die niet onder de nationale drugswetgevingen vallen, maar ook om stoffen die reeds zijn verboden (zoals 2C-B). In het jaar 2020 werden 46 NPS in de EU voor het eerst geregistreerd. In dit jaar voerde het EMCDDA risicobeoordelingen uit voor twee sterke synthetische cannabinoïden, waarvan er een in verband werd gebracht met 21 sterfgevallen in Hongarije.

Een hiervan is ook op de Nederlandse gebruikersmarkt aangetroffen. In december 2020 heeft het Trimbos-instituut gericht gewaarschuwd voor cannabis vervuild met de synthetische cannabinoïde MDMB-4en-PINACA. Het EMCDDA waarschuwt ook voor de risico’s van nieuwe toedieningsvormen van synthetische cannabinoïden in bijvoorbeeld e-liquids en geïmpregneerd papier.

Risico’s hallucinogenen, ketamine en GHB

Er zijn signalen uit sommige landen voor een toename in het gebruik van hallucinogene middelen, zoals LSD, 2C-B, DMT, en van ketamine en GHB, in bepaalde settings, maar goed zicht hierop ontbreekt. Het EMCDDA uit haar zorgen over de chronische gevolgen van het gebruik van ketamine en acute incidenten gerelateerd aan GHB. In Nederland speelt het gebruik van deze middelen zich overwegend af in subgroepen van de bevolking. In Nederland is het laatste-jaar-gebruik van 2C-B en ketamine onder uitgaande jongeren en jongvolwassenen reeds voor de coronacrisis (flink) toegenomen. Voor ketamine ging dit gepaard met een toename van het aandeel gezondheidsincidenten op EHBO’s van grootschalige evenementen. Ook kampen gebruikers relatief vaak met blaasproblemen die typisch zijn voor chronisch gebruik van dit middel.

In Nederland is het aandeel van GHB-incidenten in alle geregistreerde drugsincidenten al jaren stabiel, met hogere percentages in regio’s buiten de Randstad, dan in de Randstad. Het gaat bij incidenten gemeld door ambulances en ziekenhuizen doorgaans om (matig) ernstige intoxicaties, waarbij gebruikers slecht of niet aanspreekbaar zijn en geregeld (sub)comateus zijn.

Meer informatie

Nederlandse bronnen

Het Trimbos-instituut rapporteert samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) aan het EMCDDA, over ontwikkelingen in de drugssituatie in Nederland. Het Trimbos-instituut doet dat vanuit zijn rol als een van de Focal Points in de EU-lidstaten. Deze gegevens vormen de basis voor de diverse rapportages van het EMCDDA.

Margriet van Laar

Head Drug Monitoring & Policy/Reitox Focal Point Drugs

Profiel en contact