Drugsgebruik in Europa weer op hetzelfde niveau als vóór corona

Lees hier het Europees Drugsrapport van het EMCDDA.

Wekelijks wordt er in Europa een nog niet eerder aangetroffen nieuwe psychoactieve stof (NPS), ook wel research chemical¹De werking van deze stoffen lijkt vaak op klassieke drugs of medicijnen zoals XTC, speed of benzodiazepines. Een groot deel van de designer drugs is (nog) niet illegaal. genoemd, voor het eerst aangemeld. De oorlog in Oekraïne en situatie in Afghanistan kunnen de drugsmarkten veranderen, maar de impact is nog niet duidelijk. De cannabismarkt- en het beleid is volop in beweging.

De ontwikkelingen die het EMCDDA schetst zijn herkenbaar voor de Nederlandse situatie, maar nuanceringen zijn op zijn plaats.

Cocaïne op veel plekken beschikbaar

Ook in Nederland zijn aanwijzingen voor een ruime beschikbaarheid van cocaïne en een toename van het gebruik in bepaalde groepen. Rioolwateranalyses in Utrecht, Amsterdam en Eindhoven lieten hogere ‘loads’²Mg van de stof per 1000 inwoners per dag. zien in 2021 vergeleken met het jaar ervoor. De zuiverheid van cocaïne is in Nederland hoger dan ooit, terwijl de prijs gelijk blijft.

In bepaalde groepen studenten lijkt het gebruik van cocaïne een vaste plek in het middelenrepertoire te hebben gekregen, al geldt dit zeker niet voor de meerderheid van de studenten.

Crack, de sneller verslavende rookbare variant van cocaïne, komt in Nederland vooral voor onder harddrugsgebruikers die ook heroïne gebruiken. Het EMCDDA signaleerde ook een sterke toename van het aantal cliënten in behandeling voor crackproblematiek. Of deze trend ook in Nederland zichtbaar is, is niet bekend. Landelijke cijfers van de verslavingszorg zijn vanaf 2015 niet meer beschikbaar.

Synthetische cathinonen in opmars

Het EMCDDA signaleert een record hoeveelheid in beslaggenomen synthetische cathinonen.³De structuur van veel synthetische cathinonen lijkt op die van amfetamine, en de effecten zitten ook wel tussen die van cocaïne en MDMA.Deze overwegend stimulerende middelen vormen na synthetische cannabinoïden, de op twee na grootste groep NPS die bij het EU Early Warning Systeem (EWS)⁴ Dat systeem houdt meldingen bij van Nieuwe Psychoactieve Stoffen vanuit de EU-lidstaten, verzamelt informatie over risico’s en voert – in opdracht van de Europese Commissie – risicobeoordelingen uit. Het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) van het Trimbos-instituut draagt al vanaf het begin bij aan het Early Warning System (EWS) van het EMCDDA. worden gemeld.

In totaal worden nu 880 verschillende NPS gemonitord sinds de oprichting van dit systeem. Dat is nu precies 25 jaar geleden. Dat wil niet zeggen dat al deze middelen daadwerkelijk gebruikt worden. In Nederland was dit voor 3-MMC wel het geval. Dat middel is vanwege gezondheidsrisico’s sinds 28 oktober 2021 verboden. Het nog legale ‘broertje’ 3-CMC wordt soms online aangeboden ter vervanging van 3-MMC. Het kabinet werkt aan generieke NPS-wetgeving. Daarmee zullen alle synthetische cathinonen in een keer worden verboden.

Oorlog in Oekraïne

De impact van de oorlog in Oekraïne op de drugsmarkten laat zich niet goed voorspellen. Wél zien we in Nederland hulpverzoeken van vluchtelingen uit Oekraïne en Rusland die methadonbehandeling of andere druggerelateerde zorg nodig hebben. Een goed beeld ontbreekt vooralsnog. Het Harm Reduction Netwerk van het Trimbos-instituut, Stichting Mainline en Correlation stemmen de informatie op deze doelgroep af.

Cannabis: flinke verschillen in producten en beleid

In Europa is tegenwoordig het gemiddelde THC-gehalte in hasj bijna twee keer hoger dan dat in wiet. In Nederland zien we hetzelfde beeld. Vanaf 2014 nam het THC-gehalte in (geïmporteerde) hasj in rap tempo toe. Sinds die tijd ligt het hoger dan het THC-gehalte in nederwiet (respectievelijk 24 procent en 15 procent in 2021). Een mogelijke verklaring is dat de cannabisteelt in Marokko – een van de grootste hasjleveranciers – het afgelopen decennium ingrijpende veranderingen doormaakte. Zo stapte men over naar andere cannabissoorten met veel hogere harsopbrengsten en een hoger THC-gehalte.

Europese landen spreken in hun cannabisbeleid ook steeds vaker over de regulering van medicinale cannabis en het gebruik van cannabisproducten in voedsel en cosmetica. In Nederland is het beleid voor ‘recreatieve’ en medicinale cannabis strikt gescheiden.

Wél zien we dat op gebruikersniveau grenzen vervagen: onder de 480-duizend Nederlanders in 2020 – die naar eigen zeggen cannabis voor medicinale doeleinden gebruikten – deed meer dan 90 procent dat zonder doktersvoorschrift. Bijna de helft nam een CBD-olie, iets meer dan een derde gebruikte wiet, en minder dan een vijfde THC-olie.

Nederland koploper in gebruik van ecstasy en amfetamine

Al jaren ligt het gebruik van ecstasy en amfetamine in Nederland het hoogst vergeleken met gebruik in andere EU-lidstaten (en een aantal andere landen). Voor cocaïne staan we op plek vier. Het gaat hier om het aantal mensen dat een keer of vaker in het jaar een bepaald middel gebruikte. Deze cijfers zeggen dus niets over hoe veel of hoe vaak mensen gebruiken en of zij negatieve gezondheidsgevolgen ervaren vanwege hun gebruik.

Bekijk hieronder de cijfers voor het laatste-jaar-gebruik van amfetamine.

Partners

Het Trimbos-instituut rapporteert als focal point samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) aan het EMCDDA, over ontwikkelingen in de drugssituatie in Nederland. Dit gebeurt in opdracht van het ministerie van VWS en het ministerie van Justitie en Veiligheid. De gegevens vormen de basis voor de diverse rapportages van het EMCDDA.

Vandaag viert het EMCDDA ook het 25-jarig bestaan van het EU Early Warning Systeem, dat meldingen van Nieuwe Psychoactieve Stoffen vanuit de EU-lidstaten bijhoudt, informatie over risico’s verzamelt en in opdracht van de Europese Commissie een risicobeoordeling uitvoert. Het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) van het Trimbos-instituut draagt al vanaf het begin bij aan het EU Early Warning System (EWS) van het EMCDDA.

Meer informatie:

• Het Europees Drugsrapport 2022: Drug supply and use bounce back after COVID-19 disruption | www.emcdda.europa.eu
• Meer cijfers over drugsgebruik in Nederland: NDM | Nationale Drug Monitor
• Jaarbericht Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS): DIMS Jaarbericht 2021 – Trimbos-instituut
• Alles over harm reduction: Recente inzichten in harm reduction voorzieningen in Nederland – Trimbos-instituut

Voetnoten

• 1
  De werking van deze stoffen lijkt vaak op klassieke drugs of medicijnen zoals XTC, speed of benzodiazepines. Een groot deel van de designer drugs is (nog) niet illegaal.
• 2
  Mg van de stof per 1000 inwoners per dag.
• 3
  De structuur van veel synthetische cathinonen lijkt op die van amfetamine, en de effecten zitten ook wel tussen die van cocaïne en MDMA.
• 4
  Dat systeem houdt meldingen bij van Nieuwe Psychoactieve Stoffen vanuit de EU-lidstaten, verzamelt informatie over risico’s en voert – in opdracht van de Europese Commissie – risicobeoordelingen uit. Het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) van het Trimbos-instituut draagt al vanaf het begin bij aan het Early Warning System (EWS) van het EMCDDA.