Toegankelijkheid maatschappelijke opvang: wat kan beter?

In de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is vastgelegd dat de maatschappelijke opvang landelijk toegankelijk is. Voor mensen in nood zou het niet uit moeten maken bij welke gemeente ze aankloppen; in alle gevallen moet de eerste opvang worden geborgd. Om te toetsen hoe het gesteld is met de landelijke toegang van de maatschappelijke opvang, is in 2018 voor de vierde keer het ‘mystery guests’ onderzoek gedaan.

In totaal legden de mystery guests 215 bezoeken af aan opvangloketten in 43 centrumgemeenten. Zij gaven aan opvang nodig te hebben, maar uit een andere regio te komen dan waar zij zich aanmeldden. Van de aanmeldingen door mystery guests leidde 57% tot een slaapplek voor dezelfde nacht (51% in 2017). Bij 19% van de aanmeldingen was geen zekerheid over de slaapplek voor dezelfde nacht. Bij 24% werd geen slaapplek voor dezelfde nacht geboden.

Gemeente Zwolle scoort goed

De gemeente Zwolle scoorde bij het ‘mystery guest’-onderzoek goed op de eerste opvang. De gemeente vertelt wat ze hebben gedaan om de toegankelijkheid de afgelopen jaren te verbeteren.

“Wij hechten in Zwolle aan naleving van de richtlijnen voor de landelijke toegankelijkheid van de maatschappelijke opvang en handelen daar ook naar. Om te toetsen of gemeenten de bepalingen van de richtlijnen goed naleven, vindt jaarlijks een onderzoek plaats bij centrumgemeenten. Hiertoe worden mystery guests ingezet. Het onderzoek in 2017 (pdf) liet zien dat de naleving van de richtlijn te wensen over liet.”

‘Intake aangepast’

“In veel centrumgemeenten werden cliënten zonder aantoonbare regiobinding geweigerd, ook in Zwolle. Naar aanleiding van de uitkomsten heeft de gemeente maatregelen genomen. Er heeft afstemming plaatsgevonden met de betrokken instellingen en de intakeprocedure is op onderdelen aangepast. Er wordt nu altijd opvang geboden, ook als iemand uit een andere regio komt.”

“Deze aanpassing heeft geleid tot een positief resultaat bij het onderzoek in 2018. Op dit moment is de centrumgemeente Zwolle bezig de nieuwe model-beleidsregels te implementeren in de regio en hoopt daarmee een nog betere uitvoering te kunnen geven aan de landelijke toegankelijkheid voor de maatschappelijke opvang.”

Ruimte  voor verbetering

Michel Planije, onderzoeker bij het Trimbos-instituut, legt uit wat hem is opgevallen in de resultaten van het onderzoek en wat volgens hem beter kan als het gaat om de eerste opvang voor daklozen.

“Hoewel de bevindingen van de mystery guests een voorzichtige verbetering laten zien ten opzichte van 2017, blijkt dat de landelijke toegankelijkheid van de maatschappelijke opvang nog niet in alle centrumgemeenten voldoende is gewaarborgd. Het ontbreken van regiobinding is hiervoor nog vaak het argument.”

Ook krijgen mensen vaak geen onderdak wegens een gebrek aan capaciteit. Zorgelijk is dat bij een op de vijf aanmeldingen ook geen verdere hulp of ondersteuning geboden werd bij het vinden van een overnachtingsplek. Dat betekent dat die mensen letterlijk op straat staan.

“De toegang tot de opvang moet gezien worden in een breder perspectief. Dat vraagt om een bredere analyse van in- en uitstroom, afspraken met andere regio’s over overdracht, en vooral ook knelpunten in de bredere keten van (gespecialiseerde) zorg, opvang en wonen.”

Meer over dit thema

• Maatschap­pelijke opvang

Beleidsplan maatschappelijke zorg: kansen en bedreigingen

Wat doet u wanneer er een beleidsplan nodig is voor maatschappelijke opvang in de komende jaren? Kaders in de maatschappelijke opvang veranderen. Welke kansen en bedreigingen brengt dit met zich mee? Bij het Trimbos-instituut volgen we het speelveld van de maatschappelijke opvang al jaren, in het verleden bijvoorbeeld door de Monitor Plan van Aanpak Maatschappelijke opvang. Wij helpen u graag met evaluatie en advies rond maatschappelijke opvang in uw gemeente. Neem contact met ons op om te ontdekken wat voor u de beste aanpak is.

• Meer info