Schade van alcoholgebruik onderschat

Opvallend is dat de meeste deelnemers niet weten dat overmatig alcoholgebruik ¹ zijn mensen die wekelijks meer dan 14 (vrouwen) / 21 (mannen) glazen alcohol drinken.  het risico vergroot op verschillende typen kanker en dementie. Dat alcoholgebruik door de man voor de bevruchting het risico vergroot op een miskraam, is veelal ook onbekend. Verder valt op dat de maatschappelijke gevolgen van alcohol worden onderschat. Zo zijn de kosten van alcohol voor de samenleving (totaal 2,3 – 4,2 miljard euro per jaar) hoger dan de meesten hadden gedacht.

Overmatige en zware drinkers² drinken minstens één keer per week 4 (vrouwen) / 6 (mannen) glazen op een avond. Deels gaat het om dezelfde groep, die zowel overmatig als zwaar drinkt. weten beduidend minder over de persoonlijke en maatschappelijke schade door alcoholgebruik, vergeleken met lichte drinkers³. Ruim een kwart van de overmatige en zware drinkers denkt bijvoorbeeld dat het dagelijks drinken van twee glazen rode wijn gezond is. Ze hebben ook meer moeite met sociale druk: als anderen drinken, vinden ze het bijvoorbeeld moeilijker om dat zelf niet te doen.

¹ Overmatige drinkers zijn mensen die wekelijks meer dan 14 (vrouwen) / 21 (mannen) glazen alcohol drinken. 
² Zware drinkers drinken minstens één keer per week 4 (vrouwen) / 6 (mannen) glazen op een avond. Deels gaat het om dezelfde groep, die zowel overmatig als zwaar drinkt.
³ Lichte drinkers in dit rapport bedoelen we met lichte drinkers diegenen die zich houden aan de richtlijn van de gezondheidsraad (Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. Dat zijn ook mensen die helemaal niet drinken.

Relatie met kanker en dementie veelal onbekend

Weinig Nederlanders zijn zich bewust dat overmatig alcoholgebruik het risico op verschillende soorten kanker en dementie vergroot. Borstkanker (18%) werd het minst vaak genoemd.

Veel mensen zeggen het advies van de Gezondheidsraad te kennen. Toch denkt 33% van de respondenten dat dit advies is om maximaal 2 glazen alcohol per dag te drinken, terwijl het advies is: drink niet, of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag.

Alle richtlijnen en onderzoeken over alcoholgebruik gaan uit van standaardglazen. Maar weten Nederlanders wel wat daaronder wordt verstaan? De meesten maken daar een verkeerde inschatting van: 58% denkt dat in een fles wijn (van 75cl) zes standaardglazen alcohol zitten, terwijl dat er feitelijk 7,5 zijn. Tenslotte blijkt ook de kennis over de gevolgen van alcohol voor de zwangerschap voor verbetering vatbaar: zo weet slechts 24% van de deelnemers dat alcoholgebruik door de man voor de bevruchting de kans op een miskraam vergroot.

Onderschatting maatschappelijke gevolgen

De maatschappelijke gevolgen van alcoholgebruik zijn groter dan de meeste respondenten denken, of het nu gaat om de maatschappelijke kosten van alcohol (totaal 2,3 – 4,2 miljard euro per jaar), het aantal mensen dat jaarlijks kanker krijgt als gevolg van alcoholgebruik (minstens 2900) of het aantal mensen dat jaarlijks wordt gezien door de verslavingszorg vanwege een alcoholprobleem (circa 29.000 mensen).

Bij jongeren en jongvolwassenen (15-24 jaar) die zijn overleden, speelde in 1 op de 7 gevallen alcohol een rol bij hun overlijden. Dat was voor de meeste respondenten (58%) meer dan verwacht, slechts 6% had een hoger aandeel verwacht.

Respondenten schatten wel goed in dat alcoholvergiftigingen op de Spoedeisende Hulp (SEH) vaak jongeren betreffen, en dat het vaak mannen zijn die voor ongevallen en geweld waarbij alcohol betrokken was op de SEH komen.

Overmatige en zware drinkers onderschatten gevolgen en hebben meer moeite met sociale druk

De groep overmatige en zware drinkers weet minder over de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen van alcoholgebruik dan gemiddeld. Ruim een kwart van de overmatige en zware drinkers denkt bijvoorbeeld dat het dagelijks drinken van twee glazen rode wijn gezond is, 39% van de overmatige en zware drinkers denkt dat de Gezondheidsraad adviseert om dagelijks maximaal twee glazen te drinken, onder lichte drinkers is dat 29%. Ook schatten ze de gevolgen van een avond veel drinken lager in. Daarnaast weten ze minder vaak dat kinderen die hun ouders zien drinken positiever over alcohol gaan denken (van de lichte drinkers weet 77% dat t.o.v. 66% bij overmatige en zware drinkers).

Bovendien lijken overmatige en zware drinkers ook meer moeite te hebben met sociale druk. Vooral niet drinken als vrienden dat wel doen, vindt bijna 40% van hen (heel) moeilijk. Onder de algemene bevolking is dat 14%, onder lichte drinkers is dat 2%.

Test je kennis over alcohol

Wie zijn/haar kennis over alcohol wil testen, kan gebruik maken van een kennistest die het Trimbos-instituut ontwikkelde in opdracht van het Ministerie van VWS. Daarin staan 10 vragen over alcohol, waaronder een aantal van de vragen uit dit onderzoek. De test is bedoeld om de kennis over alcohol te vergroten. Op alcoholinfo.nl staan nog twee tests: een om inzicht te krijgen in het eigen alcoholgebruik en een ander over alcohol en opvoeding (voor ouders).

Grafische weergave van de belangrijkste resultaten van dit onderzoek
De resultaten die in dit nieuwsbericht zijn beschreven, worden inzichtelijk gemaakt in Kennismonitor Alcohol – grafische weergave van de belangrijkste resultaten. Een uitgebreid rapport over het onderzoek naar de kennis over de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen van alcohol wordt begin 2021 gepubliceerd.

Onderzoek in het kader van het Nationaal Preventieakkoord
Ruim 2300 mensen deden mee aan dit onderzoek, dat is uitgevoerd  door I&O Research in opdracht van het Ministerie van VWS. Zij vormen een afspiegeling van de Nederlandse volwassen bevolking. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het Nationaal Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik om mensen meer bewust te maken van hun eigen drinkgedrag en hun kennis over de gezondheidseffecten te vergroten.