Impact coronacrisis op mensen met ernstige psychische aandoeningen: hoe gaat het nu?

De uitkomsten van het panel Psychisch Gezien geven aan dat de situatie langzaam is teruggekeerd naar die van vóór de coronacrisis. Echter, met het opleven van de coronacrisis dit najaar zijn er belangrijke aandachtspunten om de psychische druk en het gevoel van welzijn van mensen met ernstige psychische aandoeningen niet verder te laten verslechteren. Dit en meer in het nieuwe rapport over het panel Psychisch Gezien van het Trimbos-instituut.  

Meer face tot face contact met behandelaars

In de eerste meting vlak na de lockdown bleek de situatie van mensen met een ernstige psychische aandoening te zijn verslechterd. Er was bijna geen face to face contact met behandelaars. Ook viel een belangrijk deel van de dagbesteding weg. Opvallend is dat panelleden zich in de periode juni tot en met juli minder zorgen maakten over de coronacrisis en de kwaliteit van leven was – na een daling in april (rapportcijfer: 5,7) – niet ver onder het oude niveau (6+). Inmiddels is het face to face contact grotendeels hervat. Over het algemeen maakt men zich minder zorgen, echter verschilt de impact van de coronacrisis van persoon tot persoon. Sommigen ervaren meer somberheid en angst, anderen ervaren juist meer rust, minder prikkels en (sociale) stress. Enkele panelleden beschrijven:

Door het wegvallen van structuur en bezigheden en sociale contacten, ben ik somberder en is het lastiger om het leven vorm te geven. 

Ik heb minder klachten door minder contacten en prikkels die daarbij horen.

Zorgwekkend is dat panelleden die aangeven dat hun psychische klachten zijn toegenomen (38%), zich vorig jaar al minder goed voelden. 

Ontbreken van dagstructuur

Een belangrijk aandachtspunt is het wegvallen of ontbreken van daginvulling, terwijl dit een belangrijke factor is voor herstel. Vóór de coronacrisis ervoer 76% voldoende structuur in de dag, nu 48% (in april: 44%). Ook zijn vanwege de coronamaatregelen de mogelijkheden voor vrijwilligerswerk beperkt en nog lang niet voor alle panelleden opnieuw opgestart.

Het panel Psychisch Gezien geeft ons inzicht in het dagelijkse leven, sociale problemen en zorgbehoefte van mensen met ernstige psychische aandoeningen. Deze mensen vallen helaas gemakkelijk buiten de boot in onze samenleving. Ik vind het confronterend dat bijna de helft van de panelleden het gevoel heeft maatschappelijk niet mee te tellen. Met het panel Psychisch Gezien geven we deze groep een stem. – Hans Kroon, programmahoofd Zorg & Participatie

Vraag als hulpverlener naar contactvoorkeur

De helft van de panelleden geeft aan dat de hulpverlener de afgelopen periode niet heeft gevraagd welke vorm van contact hij/zij het liefste zou hebben (bijvoorbeeld beeldbellen, telefonisch contact, face to face, app). Dit overleg is juist belangrijk omdat panelleden die samen met hun hulpverlener hebben overlegd welke vorm van contact de voorkeur heeft, tevredener zijn met de zorg en ondersteuning (rapportcijfer: 7,6 vs. 6,3). Hetzelfde geldt voor panelleden die face to face contact hebben met hun hulpverlener (rapportcijfer 7,2 vs. 6,1 met alleen (beeld)bel- of ander contact). Met het opleven van de coronacrisis in het najaar zijn er vanuit de uitkomsten van het panel Psychisch Gezien belangrijke aandachtspunten: 1) behoud van face to face contact en 2) overleg over de meest wenselijke vorm van contact en de mogelijkheden.

Doorgaan met monitoring

Panelleden hebben de vragenlijst in de periode juni t/m juli ingevuld, wat een periode is met relatief weinig coronabesmettingen en ziekenhuisopnames. Inmiddels neemt het aantal besmettingen fors toe en zijn nieuwe maatregelen afgekondigd. De impact van de coronacrisis op de lange termijn is nog niet goed te overzien. Het panel Psychisch Gezien zal doorgaan met de monitoring en vanaf  oktober opnieuw panelleden bevragen naar relevante thema’s zoals kwaliteit van leven, zorgbehoefte en dagbesteding. Deze resultaten worden begin 2021 verwacht.

Contactpersonen: Hans Kroon en Aniek de Lange

Over het panel Psychisch Gezien
Het panel Psychisch Gezien is gestart in 2010 en heeft inmiddels 1.500 leden (van 18 jaar en ouder), die langere tijd last hebben van ernstige psychische klachten. Bijvoorbeeld mensen die beperkingen in het dagelijkse leven ondervinden van een psychose, een bipolaire stoornis, aanhoudende depressies of een persoonlijkheidsstoornis. Sinds 2015 is het panel een belangrijke bron van informatie voor de Landelijke Monitor Ambulantisering en Hervorming van de Langdurige ggz. Het panel biedt waardevolle kennis voor zorgprofessionals, beleidsmakers, pers en andere media. Met nieuwe leden houden we het ledenaantal op peil en blijft de kwaliteit van het panel gewaarborgd.

Meer informatie

• Lees meer over het panel
• Dossier ‘Ambulantisering’
• Dossier ‘Hervorming ggz’
• Nieuwsbericht ‘Driekwart leden panel Psychisch Gezien heeft geen face to face contact met hulpverlener’ (vorige meting)
• Rapport ‘Achterblijvende arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen’
• Rapport ‘Voor mij is contact zuurstof. Het voelt nu wat zuurstofarm’