Beddenreductie gehaald, maar echte hervorming ggz is niet gelukt
De klus is nog niet geklaard, dat constateert het Trimbos-instituut in de laatste, afsluitende editie van de Landelijke Monitor Ambulantisering en Hervorming Langdurige GGZ.
De monitor verschijnt acht jaar nadat de overheid met samenwerkingspartners het beleidsstreven lanceerde om de zorg meer te ambulantiseren – oftewel minder intramurale zorg en meer ambulante zorg, zo veel mogelijk in de eigen omgeving van de cliënt met een betere regionale domeinoverstijgende samenwerking – waardoor meer herstel en deelname van mensen met psychische problemen in de samenleving mogelijk zou worden.
Minder bedden
De monitor laat zien dat één van de voornemens duidelijk is gerealiseerd: het aantal bedden in psychiatrische ziekenhuizen is tussen 2008 en 2019 volgens plan met ruim 30% afgenomen. Toch staat dat niet voor een substantiële ambulantisering. Want in dezelfde periode steeg een andere vorm van verblijf, het beschermd wonen, met ruim 50%. Het totaal aantal psychiatrische opnamen daalde weliswaar, maar het aantal onvrijwillige psychiatrische opnamen is gestegen. Per saldo is het totale aantal verblijfsmogelijkheden niet zozeer gedaald, maar is er veel veranderd in het soort verblijf.
Logica ontbreekt
De verwachting in het bestuurlijk akkoord van 2012 dat met het verminderen van de psychiatrische beddencapaciteit direct ook meer budget voor ambulante zorg beschikbaar zou komen bleek niet reëel. Het duurde een paar jaar voordat de ambulante versterking op gang kwam. In het patroon van de toename van de ambulante zorg dat zich vervolgens voltrok kunnen de onderzoekers van het Trimbos-instituut onvoldoende inhoudelijke logica ontdekken. Zo is het niet zo dat de uitgaven aan ambulante zorg juist toenemen in regio’s waar de beddencapaciteit het meest afnam. En de diagnosegroep die het meest in het psychiatrisch ziekenhuis te vinden was, mensen met een psychotische aandoening, kregen juist eerder minder dan meer intensieve ambulante zorg, terwijl andere diagnosegroepen de extra aandacht wel kregen. Dit roept vragen op in hoeverre de passende zorg voor deze groep voldoende is gewaarborgd.
Panel
Via het Panel Psychisch Gezien, een panel van het Trimbos-instituut van rond de 1.500 mensen met ernstige psychische problematiek, wordt in de monitor gevolgd of een andere missie van het bestuurlijk akkoord realiteit wordt: meer herstel en participatie van mensen met psychische problemen in de samenleving. Door de jaren heen waren er gemiddeld gesproken bescheiden veranderingen in welzijn en participatie. Tijdens de coronacrisis is de beperkte winst op sommige fronten onder druk komen te staan. Het niveau van participatie, bijvoorbeeld in betaald werk, is nu lager dan bij de start van de monitor in 2015. Wel zijn de panelleden tijdens de coronacrisis positiever over hoe hulpverleners op hun behoeften inspelen.
Geen plan
“Terugkijkend valt op dat stakeholders van hoog tot laag zagen dat het proces niet naar wens verliep, maar zich binnen het eigen kader niet bij machte voelden om het tij te keren”, aldus Hans Kroon, projectleider van de monitor. “Er was wel een globale visie, maar geen plan. De landelijke overheid had bedacht dat dat plan in de regio moest worden gemaakt, maar op de werkvloer hadden professionals het te druk voor protest en innovatie, en de financiers (zorgverzekeraars en gemeenten) konden ieder voor zich wel op kwantiteit, maar niet op kwaliteit en goede samenwerking sturen.”
Rem in plaats van stimulans
Monitoring over acht jaar ambulantisering laat zien dat de financieringskaders nog steeds belemmerend zijn voor daadwerkelijke integrale zorg en ondersteuning. De ambitie van het ambulantiseringsproces is in de praktijk onvoldoende over de domeinen heen gegaan. Integrale zorg en ondersteuning is gebaat bij flexibiliteit binnen en tussen de financiële kaders. Het is onder de huidige condities mogelijk om lokaal samenhangende, passende zorg te bieden. Maar het huidige stelsel is eerder een rem dan een stimulans voor opschaling van goede voorbeelden. Dit wordt al langere tijd geconstateerd, dus kennelijk is een grondiger vernieuwing nodig.
Product
Landelijke Monitor Ambulantisering en Hervorming Langdurige GGZ 2020
2021
Meer over dit thema
Meer informatie
Gerelateerde berichten
Wat is WRAP precies? WRAP is een zelfhulpmethode om het eigen welbevinden te onderzoeken en te bevorderen. WRAP is in 1997 in de Verenigde Staten ontwikkeld door Mary Ellen Copeland en wordt wereldwijd gebruikt bij het herstel van mentale balans. Onderzoek in de Verenigde Staten laat significante verbeteringen zien op herstel, hoop, opkomen voor eigen […]
Lees meer
Het zou een groot verlies zijn voor de mensen daar én voor de ggz in vele andere landen als het Triëst systeem verdwijnt. Er is dan ook een internationale petitie gestart voor het behoud van Triëst model die wereldwijd getekend werd door prominenten uit de ggz. Maar wat maakt dit ggz systeem zo speciaal en […]
Lees meer
