Waarom kinderen waarschuwen voor drugs een slecht idee is

Hoe ga je om met problemen door gamen, gokken, alcohol of drugs? En misschien nog belangrijker: hoe voorkom je ze? In de podcast Propvol Preventie gaan preventiedeskundigen Floor van Bakkum (Jellinek) en Martha de Jonge (Trimbos-instituut) met elkaar in gesprek over drugspreventie. Hoe doe je het? Wat werkt wel? En misschien nog belangrijker: wat niet? Beluister ‘m hieronder:

Het komt nog regelmatig voor: een school nodigt een politieagent uit om leerlingen te waarschuwen voor de gevaren van drugs. Baat het niet dan schaadt het niet, zou je zeggen. Daarnaast bereik je veel jongeren in één keer en is het een zichtbare actie, waarmee je laat zien: ‘Kijk, wij doen aan drugspreventie.’ Dat is leuk naar de ouders toe en het staat goed in de media. Helaas leidt dergelijke voorlichting niet tot minder drugsgebruik. Sterker nog: het kan leiden tot méér gebruik.

Effectieve drugspreventie op scholen

Waarom kinderen voorlichten over de risico’s van drugs, bijvoorbeeld ecstacy, geen goed idee is (en wat je wel kunt doen) leg ik hieronder uit.

1) Allereerst: van alle scholieren tussen de 12 en 16 jaar heeft 1,7% ooit ecstasy geprobeerd. Dat betekent dat 98,3% nog nooit een pilletje heeft aangeraakt. Verreweg de meesten zullen dit ook nooit doen. Voor al die kinderen is de boodschap niet relevant.

2) Kinderen voorlichten of blootstellen aan een campagne over ecstasy, heeft een ander effect: het lijkt alsof ecstasygebruik veel vaker voorkomt dan het geval is. We weten dat jongeren het middelengebruik van hun leeftijdsgenoten standaard al hoger inschatten dan het is. Kinderen redeneren: “Als ze ons waarschuwen, zullen er wel veel kinderen zijn die ecstasy gebruiken.” En dat kan de interesse in ecstasy weer aanwakkeren. En dat is nou juist net niet de bedoeling.

Meer weten over de belevingswereld van scholieren?
> Cijfers middelengebruik scholieren (12-16 jaar)

3) Voorlichting over risico’s leidt niet tot gedragsverandering. De paar kinderen in de klas die wel ervaring hebben met het gebruik van ecstasy, zijn vaak ook al op de hoogte van de risico’s. Zij hebben geen baat bij waarschuwingen, zij hebben andere ondersteuning nodig. Bijvoorbeeld van een ouder of mentor die (problematisch) gebruik kan signaleren en bespreken.

4) Een school die wil inzetten op preventie van middelengebruik, heeft een heleboel andere mogelijkheden die wél effectief zijn. Deze zijn bijvoorbeeld gericht op de ontwikkeling van sociale vaardigheden, deskundigheidsbevordering voor ouders en docenten en werken aan een gezond schoolklimaat. Ze staan op een rij in deze richtlijn verslavingspreventie binnen het onderwijs.

5) Preventie van middelengebruik is een uitgebreid wetenschappelijk veld. Naar de beïnvloeding van gedrag – want dat is wat je wilt – is heel veel onderzoek gedaan. Er bestaan internationale kwaliteitscriteria, zoals de International Standards of Drugs Use Prevention van de WHO. Daarin staat uitgelegd wat de do’s en don’ts zijn voor preventie van middelengebruik voor elke leeftijd. Ook daar blijkt dat interventies die draaien om (drugs)voorlichting geen of een averechts effect hebben.

6) Wat betreft ouders en verzorgers: hun betrokkenheid is essentieel om een gedragsverandering bij kinderen te bereiken. Zij hebben als directe sociale omgeving van kinderen de mogelijkheid om op het juiste moment een gesprek over ecstasy en andere middelen te beginnen en de vragen en zorgen van hun kind te adresseren. Zij kunnen ook ondersteuning bieden als hun kind dat nodig heeft.

Meer informatie voor ouders is te vinden op helderopvoeden.nl en het Facebook en Instagram-account van Opvoeding & Uitgaan.

XTC-game is geen goed idee

Uiteindelijk wil iedereen de risico’s van drugsgebruik bij jongeren zoveel mogelijk beperken. Onlangs verscheen een spel van de Nederlandse politie waarin kinderen van 12 tot 15 jaar (via animaties) xtc produceren en deze vervolgens op een festival gebruiken. Geld en energie steken in een preventieaanpak die potentieel meer schade zal doen dan goed, is voor niemand gunstig. De ontwikkeling van de game laat wel zien dat er veel motivatie en creativiteit bestaat als het gaat om drugspreventie. Het laatste wat je dan wilt is dat die energie leidt tot méér drugsgebruik.

Juist op scholen bevinden zich mogelijkheden om al vroeg te interveniëren, maar het is belangrijk dat dit goed gebeurt. Scholen die op een effectieve, verantwoorde manier aan de slag willen met middelenpreventie, kunnen terecht bij Helder op School: een effectieve integrale preventieaanpak voor scholen. Ook lokale preventieafdelingen van instellingen voor verslavingszorg kunnen daar een rol in spelen.

Meer informatie

• Factsheet drugspreventie: Principes van effectieve drugspreventie – Trimbos-instituut
• Basistraining middelenpreventie: Basistraining Middelenpreventie – European Prevention Curriculum 12 september 2022 – Trimbos-instituut