Structurele actie nodig voor KOPP/KOV: een gezamenlijke aanpak

In Nederland groeien ongeveer 900.000 kinderen op met een ouder die psychische problemen of een verslaving heeft. Deze kinderen, ook wel KOPP/KOV genoemd, lopen twee tot dertien keer meer risico om zelf psychische problemen of verslavingsproblemen te ontwikkelen. Toch krijgen deze kinderen vaak te laat en onvoldoende passende ondersteuning. Dat moet anders. Met het Trimbos-instituut en partners hebben we daarom een gezamenlijke strategie ontwikkeld waarin staat wat nodig is om deze kinderen en hun gezinnen beter en eerder te kunnen helpen. 

Vier kernpunten waarop doorbraken nodig zijn

Want de cijfers zijn zorgwekkend. Zoveel kinderen die een verhoogde kans lopen om ggz-zorg nodig te hebben, in hun jeugd of op latere leeftijd. Dat blijkt ook nog eens uit het grote aantal ervaringsverhalen van jongvolwassen, waarin zij aangeven dat zij als kind (en zelfs nu nog) onvoldoende gezien zijn en daardoor belangrijke dingen in hun ontwikkeling hebben gemist. Met een gezamenlijke strategie willen we ervoor zorgen dat deze kinderen wél op tijd ondersteuning krijgen. De strategie bestaat uit vier kernpunten waar doorbraken op nodig zijn om de situatie voor KOPP/KOV te verbeteren. Zo kunnen we gezamenlijk problemen in volgende generaties voorkomen.  

Betere en bredere signalering

Veel KOPP/KOV blijven onzichtbaar omdat professionals niet altijd weten waar ze op moeten letten. Iedereen die met kinderen of ouders werkt, moet weten welke impact ouderlijke psychische problemen op een kind kunnen hebben en welke ondersteuning of doorverwijzing ze kunnen bieden. Dat vraagt scholing en aandacht in uiteenlopende sectoren, denk aan het onderwijs, de jeugdgezondheidszorg en jeugdzorg. Daarbij is het belangrijk dat professionals preventief leren signaleren, nog voordat problemen escaleren. We gaan professionals, informele hulpbronnen en naasten beter informeren en hulpmiddelen toegankelijker te maken.  Zo zorgen we ervoor dat meer kinderen met ouders met psychische of verslavingsproblemen tijdig worden herkend.  

Toegankelijker ondersteuningsaanbod

Het huidige aanbod voor KOPP/KOV schiet landelijk gezien tekort. Sommige interventies zijn beperkt beschikbaar of er is lokaal alleen aanbod voor een specifieke leeftijdsgroep. Een levensloopgericht ondersteuningsaanbod dat goed afgestemd is op de behoeften van kinderen en ouders moet voor iedereen en overal beschikbaar worden. Ook is er meer aandacht nodig voor samenwerking tussen formele en informele netwerken. Familieleden, naasten en vrijwilligers spelen een essentiële rol in het bieden van steun.  Dit kan alleen goed tot z’n recht komen als professionele hulpverleners meer gaan samenwerken en goede onderlinge afspraken maken. 

Bundeling van financiering

De huidige versnippering in financiering staat samenwerking tussen preventie, zorg en welzijn in de weg. Om de situatie voor KOPP/KOV te verbeteren is het nodig dat gemeenten en zorgverzekeraars samen investeren in een geïntegreerd ondersteuningsaanbod, ondersteund door geoormerkte budgetten vanuit de overheid. Gemeenten spelen hierbij een sleutelrol. Door regie te nemen en lokaal afspraken te maken met bijvoorbeeld huisartsen, ggz-professionals, wijkteams en onderwijs over wie welke rol heeft, kan een geïntegreerde KOPP/KOV aanpak ontstaan . 

Bewustwording in de samenleving 

Stigma rondom psychische problemen en verslaving belemmert ouders en kinderen om over hun ervaringen en problemen te praten. Dat staat hulp en ondersteuning in de weg. Daarom is het belangrijk om de bewustwording rond KOPP/KOV in de samenleving te vergroten, zodat ouders en kinderen open over hun ervaringen kunnen praten. Campagnes, aandacht voor dit thema op scholen en het delen van ervaringsverhalen kunnen hierin het verschil maken. Met alle partijen zijn we ervan overtuigd dat zonder maatschappelijke bewustwording deze kinderen onzichtbaar blijven. Alleen door het wegnemen van stigma en een brede maatschappelijke dialoog, kunnen we ervoor zorgen dat kinderen, ouders, familieleden, naasten en professionals zich vrij voelen om met elkaar in gesprek te gaan. 

Tijd voor actie 

De bovenstaande vier doorbraken die nodig zijn om de situatie voor KOPP/KOV en hun gezinnen te verbeteren en het onderliggende onderzoek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door met alle betrokken partijen samen te werken, kunnen we het verschil maken voor deze kinderen en hun ouders/verzorgers. Trimbos-instituut coördineert de vervolgstappen voor deze strategie, waarbij de betrokken partijen de ambities en benodigde doorbraken samen concreter gaan maken. Van ‘wat moet er gebeuren’ naar ‘hoe gaan we dat samen voor elkaar krijgen’. Deze strategie is een uitnodiging aan alle betrokken en nog te betrekken partijen om mee te doen. Het welzijn van KOPP/KOV is immers een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Samen kunnen we de vicieuze cirkel doorbreken en generaties helpen sterker op te groeien. 

Lees hier de gehele strategie: Strategie voor gezamenlijke structurele actie voor KOPP/KOV – Trimbos-instituut.